Trong đầu tư chứng khoán, thuật ngữ “bear market” - thị trường gấu, và “bull market” - thị trường bò thường được dùng để chỉ các điều kiện thị trường. Vậy bull market, bear market là gì? Các thuật ngữ này đề cập đến cách mà thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào? Đa số nhà đầu tư thường dựa vào hướng đi của thị trường để ra quyết định mua vào hay bán ra cổ phiếu của mình. Vì vậy, nhà đầu tư cần phải hiểu thị trường gấu và bò sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư của mình ra sao.
Thị trường gấu - Bear market là gì?
Bear market là gì? Bear market, hay thị trường gấu, là một khái niệm dùng để mô tả trạng thái thị trường chứng khoán đang suy giảm – hay còn gọi là thị trường downtrend. Nghĩa là khi người ta nói đến thị trường gấu tức cổ phiếu trên mặt bằng thị trường đang liên tục rớt giá. Khi chứng kiến cổ phiếu không ngừng rớt giá, các nhà đầu tư sẽ bị tác động tâm lý rất nhiều rằng thị trường sẽ tiếp tục đi xuống, và theo đó sẽ kéo dài vòng xoáy đi xuống. Thị trường gấu đang là thị trường chiếm ưu thế hơn so với thị trường bò trong vài năm trở lại đây.
Thị trường bò - Bull market là gì?
Bull market, hay thị trường bò, là một khái niệm để đề cập đến trạng thái thị trường chứng khoán đang tăng trưởng – hay còn gọi là giai đoạn uptrend. Nghĩa là khi nói đến thị trường bò, tức giá của cổ phiếu đang liên tục tăng cao. Trong trạng thái thị trường bò, nhà đầu tư có tâm lý rằng xu hướng cổ phiếu tăng sẽ tiếp tục diễn ra trong dài hạn và từ đó họ có nhu cầu đầu tư nhiều hơn.
Nguồn gốc của hai thị trường này?
Về mặt hình thái, hai loại thị trường này được đặt tên theo cách mà con gấu và bò tấn công các nạn nhân. Cách tấn công đặc trưng của loài bò tót là nó giương sừng lên cao và tấn công về phía trước - biểu hiện cho sự tăng lên. Trong khi loài gấu sẽ dùng bộ vuốt của chúng để đánh mạnh xuống nạn nhân của nó - biểu hiện cho sự giảm xuống.
Về mặt lịch sử, những người môi giới trong việc mua/bán da gấu sẽ bán những bộ da gấu mà họ chưa từng sở hữu. Sau khi đã thỏa thuận xong với khách hàng về các bộ da gấu đã được trả giá trước, họ hi vọng giá mua vào da gấu từ các thợ săn sẽ giảm xuống thấp hơn trong tương lai gần. Nếu điều này xảy ra, họ sẽ thu thêm được một khoản lợi nhuận nhất định. Những người môi giới kiểu này được biết đến với cái tên “bearskin jobber” - tức người đầu cơ da gấu. Theo dòng thời gian, thuật ngữ này được dùng phổ biến để chỉ một ai đó kỳ vọng thị trường sẽ đi xuống. Theo ngôn ngữ ngày nay, họ chính là các short-seller - những người kinh doanh từ việc giá chứng khoán giảm.
Đặc trưng của Bull market và Bear market là gì?
- Tình hình của nền kinh tế
Thị trường chứng khoán có mối quan hệ mật thiết với nền kinh tế. Thị trường chứng khoán ở trạng thái gấu sẽ gián tiếp thể hiện rằng nền kinh tế của khu vực đang suy giảm. Việc ghi nhận lợi nhuận ở mức thấp của các doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá của cổ phiếu.
Điều ngược lại xảy ra ở thị trường chứng khoán ở trạng thái bò. Khi các doanh nghiệp ghi nhận sự tăng trưởng về doanh thu và lợi nhuận, tâm lý nhà đầu tư sẽ bị tác động theo hướng tích cực. Điều này gián tiếp ảnh hưởng và củng cố sự tăng trưởng của nền kinh tế.
Trong trạng thái thị trường bò, cầu cổ phiếu luôn lớn hơn cung của cổ phiếu do các nhà đầu tư muốn mua vào cổ phiếu nhiều hơn trong khi có rất ít người sẵn sàng bán ra. Kết quả là giá của cổ phiếu sẽ tăng lên khi những nhà đầu tư cạnh tranh để lấy được phần vốn chủ sở hữu hữu hạn.
Ngược lại trong trạng thái thị trường gấu, các nhà đầu tư tìm cách bán ra cổ phiếu mà họ sở hữu thay vì mua thêm, trong khi chẳng có mấy nhà đầu tư sẵn sàng giữ lại cổ phiếu. Từ đó, chênh lệch giữa cung và cầu của cổ phiếu khiến giá của chúng bị giảm xuống.
Tình trạng của thị trường chứng khoán như thế nào sẽ tác động đáng kể đến tâm lý của nhà đầu tư và ngược lại. Khi thị trường tăng, tức bull market, các nhà đầu tư có tâm lý lạc quan hơn nên luôn sẵn sàng tham gia vào thị trường hoặc giữ một cổ phiếu dài hạn với kỳ vọng thu được một khối lợi nhuận khổng lồ.
Ngược lại, trong trạng thái thị trường gấu, tình trạng thị trường chứng khoán sụt giảm làm lung lay tâm lý của nhà đầu tư. Họ dự đoán sẽ thua lỗ trong tương lai gần nên hầu hết sẽ có tâm lý muốn rút tiền ra khỏi thị trường chứng khoán để đầu tư sang nhiều lĩnh vực khác. Biểu hiện của tâm lý bi quan này chính là bán tháo. Chỉ cần khi thị trường có vẻ phục hồi, lên điểm, nhà đầu tư đã vội bán ra để cắt lỗ, huề vốn thay vì tâm lý giữ cổ phiếu để tối đa lợi nhuận như lúc thị trường bò.
Ta có thể thấy tâm lý này được thể hiện rõ rệt trong giai đoạn từ tháng 4/2021 đến tháng cuối tháng 6/2021 – Đây là giai đoạn thị trường bò, khi mà tất cả cổ phiếu bạn mua đều sinh lời “khủng”, việc lời từ 10% trở lên là chuyện thường thấy. Thậm chí, nhiều nhà đầu tư còn lạc quan rằng thị trường chứng khoán Việt Nam hoàn toàn có thể đạt đỉnh 1800 điểm vào cuối năm 2021. Một đặc điểm tâm lý đầu tư vào thời điểm này mà bạn có thể thấy rõ ràng chính là tất cả các hội nhóm đầu tư chứng khoán đều hô hào mua, “xúc”, “múc”.
Tuy nhiên, bắt đầu từ ngày 2/7/2021, thị trường chứng kiến một “cú sập” từ 1420 điểm về còn 1240 điểm chỉ trong vòng 2 tuần, biến mọi ước mơ nhà lầu, xe hơi, niềm tin lạc quan của nhà đầu tư biến mất. Nhà đầu tư nghĩ đây cũng chính là thời điểm bắt đầu của thị trường gấu. Sau đó, khi thị trường dần hồi phục với 10 phiên tăng điểm liên tiếp, nhà đầu tư lấy lại niềm tin thì vào ngày 20/8 và 23/8/2021, thị trường “lấy lại” 75 điểm chỉ trong 2 phiên duy nhất. Điểm VN-Index tuột về mốc 1300 điểm. Nhà đầu tư lại một lần nữa hoang mang. Xu hướng hành động lúc này chính là “cắt lỗ” và cầm tiền mặt đứng ngoài thị trường, quan sát.
Xem thêm: Những tâm lý đầu tư sai lầm thường gặp mà bạn cần tránh
- Cách xác định trạng thái thị trường là gấu hay bò
Một yếu tố quan trọng để xác định trạng thái của thị trường là thị trường bò hay gấu không nằm ở các phản ứng của thị trường đối với một sự kiện nào đó, thay vào đó là cách thị trường hoạt động trong dài hạn. Các thay đổi nhỏ của thị trường chỉ thể hiện một xu hướng thị trường trong ngắn hạn hoặc sự điều chỉnh của thị trường.
Hơn nữa, các biến động dài hạn của thị trường chứng khoán không chỉ có trạng thái tăng hoặc giảm. Đôi khi thị trường chứng khoán sẽ trải qua một giai đoạn đi ngang, không có biến động theo xu hướng một cách rõ ràng.
Nhà đầu tư nên làm gì trong giai đoạn thị trường gấu và bò?
- Trong giai đoạn thị trường gấu
Khi thị trường ở trạng thái gấu, khả năng thua lỗ của nhà đầu tư là lớn hơn vì cổ phiếu mất giá liên tục. Vậy thì hoạt động cần thiết trong giai đoạn bear market là gì? Một số gợi ý cho nhà đầu tư trong giai đoạn này như sau:
Nhà đầu tư nên mua về những cổ phiếu có tính ổn định. Đây là những cổ phiếu ít bị ảnh hưởng bởi các xu hướng thị trường và ổn định ngay cả trong các giai đoạn kinh tế ảm đạm. Những cổ phiếu có tính ổn định có thể kể đến các cổ phiếu của những ngành tiện ích, thường thuộc sở hữu của Nhà nước. Cổ phiếu của những doanh nghiệp cung cấp các sản phẩm thiết yếu cũng rất ổn định bởi mọi người phải mua bất kể điều kiện kinh tế như thế nào.
Với những nhà đầu tư đang lỗ trong giai đoạn thị trường gấu, bạn có thể áp dụng chiến thuật bình quân giá để giảm tác động của sự biến động giá lên giá trị cổ phiếu mà họ đang nắm giữ. Tuy nhiên, một điều lưu ý rằng chỉ nên trung bình giá những cổ phiếu tiềm năng tăng trưởng tốt, phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản có nhiều chỉ số đẹp mà chỉ đang bị ảnh hưởng bởi thị trường chung. Đối với những cổ phiếu xấu, tuyệt đối không trung bình giá mà hãy cắt lỗ ngay khi đạt mốc cắt lỗ. Hãy nhìn ví dụ của cổ phiếu CTCP Xây dựng FLC Faros (HOSE: ROS) làm bài học.
Khi thị trường gấu, nhà đầu tư nên giữ các khoản lỗ của mình ở con số chấp nhận được. Nhà đầu tư chứng khoán thường chủ động cắt lỗ và tìm nhóm ngành khác trên thị trường có khả năng sinh lời hơn vì kể cả trong khi cả thị trường xuống, vẫn có những nhóm ngành có thể sinh lời. Lấy lại ví dụ về khoảng thời gian xuống điểm từ đầu tháng 7/2021 tới nay, tuy nhóm ngành ngân hàng, thép, bất động xuống giá chóng mặt nhưng nhóm ngành chứng khoán, nhóm ngành cảng biển, nhóm đầu tư công lại bất ngờ tăng giá, nhiều phiên tím trần liên tục.
Với các nhà đầu tư chứng khoán theo hình thức đầu tư giá trị, đang cầm tiền mặt nhiều, họ sẽ ưa thích tình trạng cổ phiếu bị giảm giá vì theo họ, đây chính là lúc để họ có thể “bắt đáy” cổ phiếu tốt với giá rẻ, biên độ an toàn cao.
- Trong giai đoạn thị trường bò
Nhà đầu tư cần tận dụng việc giá của cổ phiếu tăng để xác định điểm mua và điểm bán hợp lý, từ đó thu được lợi nhuận kỳ vọng. Mặc dù ở trạng thái thị trường bò nhưng sẽ có những giai đoạn thị trường giảm trong một khoảng thời gian ngắn. Một số gợi ý dành cho nhà đầu tư như:
Nếu nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu của những doanh nghiệp vững mạnh, hãy tận dụng thời cơ giá cổ phiếu điều chỉnh để gia tăng số lượng cổ phiếu bạn nắm giữ. Đây là một cơ hội tốt vì bạn đã có vị thế sẵn, khi mua gia tăng trong giai đoạn thị trường bò, bạn sẽ đạt được lợi nhuận tốt hơn.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư nên nhớ rằng “Chốt lời không bao giờ sai”. Khi thị trường bò, cổ phiếu đã đạt lợi nhuận kỳ vọng, nhà đầu tư nên cân nhắc hạ tỷ trọng cổ phiếu và bán đi các cổ phiếu tốt, phòng trường hợp vì quá tham mà để bản thân rơi vào thị trường gấu.
Nếu bạn chưa sở hữu cổ phiếu ở công ty mà bạn thích và muốn mua mới trong giai đoạn thị trường bò thì hãy phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản kỹ càng vì tình trạng mua mới trong thị trường bò còn gọi là “mua đuổi”. Khái niệm này có nghĩa là vì bạn thấy cổ phiếu đó tăng điểm cao và đặt giá cao để mua bằng mọi giá. Như vậy, bạn đang để bản thân rơi vào trường hợp mua giá cao hơn giá trị thực của cổ phiếu thì nguy cơ rớt giá, lỗ “đậm” sẽ càng cao hơn. Những nhà đầu tư giá trị sẽ không chọn mua khi cổ phiếu lên giá cao trong thời điểm này.
Dù bạn đang trong giai đoạn bull market hay bear market, điều quan trọng là hãy luôn nhớ rằng bạn theo “trường phái” đầu tư nào, bạn đầu tư vì mục tiêu gì. Nếu bạn là nhà đầu tư giá trị, thị trường gấu chính là thời điểm “yêu thích" của bạn. Nếu bạn là nhà đầu tư dài hạn, đừng quá sợ hãi với những diễn biến ngắn hạn trên thị trường mà hãy phân tích cẩn thận. Còn nếu bạn là người đầu tư lướt sóng, hãy hành động theo tùy trường hợp.
Xem thêm: Đầu tư cổ phiếu dài hạn là gì? Vì sao nên đầu tư cổ phiếu dài hạn?
Bài viết trên đã giới thiệu đến bạn đọc về hai trạng thái bull market và bear market là gì. Tóm lại, các trạng thái thị trường này đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả đầu tư của các nhà đầu tư chứng khoán. Chính vì vậy, trước khi đầu tư bạn nên xác định xem thị trường đang ở trạng thái nào để có thể đưa ra chiến thuật đầu tư phù hợp.