Đây là công trình công phu và hóc búa, chạy marathon, như ông đã bày tỏ với độc giả qua phỏng vấn trực tuyến trên VnExpress. Tối 15/1, ông trình diễn 3 concerto đầu và tối 18/1, ông trình diễn 2 concerto cuối. Phải nói, chỉ những pianist cự phách mới dám quyết định như vậy.  Khán phòng Nhà hát Lớn đầy ắp người, hồi hộp chờ đợi sự xuất hiện của pianist lừng danh thế giới, niềm tự hào của Việt Nam, và khán giả đã chào đón người nghệ sĩ trong tiếng vỗ tay tưng bừng, nồng nhiệt. Sau chủ đề mở đầu concerto số 1 của dàn nhạc, phong cách đĩnh đạc, điêu luyện và tự tin của một nghệ sĩ lớn đã cuốn hút toàn bộ khán phòng. Với sự thể hiện chuẩn mực, hàn lâm và chặt chẽ âm nhạc của Beethoven, nhưng vì là “người Chopin chọn” nên không thể không nhận thấy phảng phất chất lãng mạn của Chopin trong diễn tấu của nghệ sĩ. Nghe kỹ thuật chạy của Đặng Thái Sơn thật sướng và “đã”. Đoạn tay trái chạy chùm ba kép cực nét đã làm mê hoặc khán phòng. Tôi còn nhớ khi cùng học ở nhạc viện Tchaikovsky, sinh viên Liên Xô (cũ) rất “sợ” tay trái của Đặng Thái Sơn, đây là thế mạnh và sở trường của anh (trong đời thường anh cũng thuận tay trái). Năm 1998, chỉ huy biểu diễn Concerto số 4 của Beethoven cùng Đặng Thái Sơn, tôi đã có cơ hội cảm nhận sự tinh tế của đôi tay pianist. Concerto số 2 giọng si giáng trưởng với phong cách lãng mạn, có lẽ rất hợp với Đặng Thái Sơn. Ông trình tấu rất tự nhiên, thoải mái và điêu luyện, cuốn hút khán phòng cùng nhịp điệu và hơi thở của bản concerto. Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam trình diễn dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng Honna Tetsuji. Theo tôi, vị nhạc trưởng người Nhật, với phong cách sở trường hay múa và nhún, có thể hợp với nhạc Strauss nhưng không phù hợp với tính chất hàn lâm, kinh điển và chuẩn mực của Beethoven. Sau giờ giải lao, tiếp tục chương trình là bản concerto số 3, viết trong giọng đô thứ, giọng thứ duy nhất trong 5 bản concerto, cùng giọng với bản giao hưởng số 5 (Tiếng gõ cửa của định mệnh). Tính chất bi hùng của Beethoven được thể hiện rõ nét trong chương I của bản concerto. Đặng Thái Sơn đã trình tấu, xử lý tác phẩm thật sâu sắc, thuyết phục và điêu luyện. Điều ấn tượng nhất của một pianist lớn đó là tiếng đàn với chất lượng đẳng cấp cao. Đặng Thái Sơn kiểm soát và điều tiết tinh tế tất cả các nốt nhạc, có thể nói đây là nghệ thuật đỉnh cao và khó nhất trong diễn tấu âm nhạc mà người nghệ sĩ phải tìm tòi suốt đời. Trong chương II, viết trong giọng mi trưởng của bản concerto, Đặng Thái Sơn đã thể hiện tiếng đàn tuyệt diệu, hút hồn và chinh phục khán giả. Và chương 3, khúc nhạc rondo (nhắc đi nhắc lại nhiều lần) với tiết tấu nhanh, hấp dẫn và cuốn hút, bằng kỹ thuật điêu luyện và hoàn hảo, Đặng Thái Sơn đã đưa khán phòng lên đỉnh cao trào và kết thúc bữa tiệc âm nhạc trong tiếng vỗ tay thán phục, chấn động cả khán phòng Nhà hát Lớn. Trái ngược với những etude các thời kỳ trước, bản nhạc chỉ tập trung phát triển, rèn luyện kỹ thuật chơi đàn, thì etude ở giai đoạn âm nhạc lãng mạn như của Chopin hay Liszt là những tác phẩm nghệ thuật, được cô đọng từ nhiều cảm xúc khác nhau. Ấy là những áng thơ rạng rỡ, những hình ảnh như mơ, như thật, để lặng ngắm, để giữ chúng cho riêng mình. Quảng cáo Mười hai bản Etude , tập Op.25 mà Chopin đề tặng nàng Marie d’Agoult, người vợ sắp cưới của ông, một lần nữa minh chứng cho tài năng viết thơ bằng nhạc của nhạc sỹ xuất chúng đất Ba Lan. Mở đầu tập này, bản Etude số 1 (op.25) « Dòng suối » hay còn gọi là « Etude của đàn harpe » với vô số dải hòa âm mờ ảo. Ở đây Chopin muốn ưu tiên kỹ thuật chơi hợp âm rải song song với giai điệu khá bay bổng ở phần tay phải. Theo như Schumann, nhà soạn nhạc lãng mạn người Đức, thì khi bản nhạc kết thúc, ta có cảm giác như vừa thấy điều gì đó nửa hư nửa thực, thoắt chạy trốn mất mà ta không kịp bắt lấy nó. Niềm an ủi và những nốt nhạc lỗiĐược mệnh danh « Niềm an ủi », bản số 2 giọng fa thứ (Op.25) mà Schumann gọi nó là « bài hát của một đứa trẻ đang mơ ngủ ». Dưới nét lướt bồng bềnh của tiết tấu chùm ba, những nốt nhạc dịu nhẹ tựa theo đó mà trôi vào giấc nồng của bé. Cũng như những Etudes khác của Chopin, bản này là một trong nhiều lựa chọn thường xuyên trong các chương trình hòa nhạc. Bởi đó là sự hợp nhất hoàn hảo giữa yếu tố nghệ thuật và thử thách kỹ thuật. Lúc sinh thời, Chopin không bao giờ có ý định gọi tên hình tượng âm nhạc cụ thể cho từng đứa con tinh thần của mình. Tuy nhiên mỗi giọt âm thanh, mỗi ý nhạc của ông luôn khiến người nghe có cảm giác như xem một bức họa , đọc một áng thơ, liên hệ một hình ảnh nghệ thuật nào đó. Nói cách khác, ông có một tiếng đàn rất riêng, một thứ ngôn ngữ cô đọng từ trái tim khát khao yêu thương và một tâm hồn thanh tao mang tên Chopin. Etude số 5 (Op.25) đôi khi còn được gọi là « Nốt nhạc lỗi », là bởi hòa thanh của étude này có rất nhiều âm nghịch tai được đưa vào một cách cố ý. Tác phẩm có hai phần tương phản : phần thứ nhất với tiết tấu hoạt bát, có nhiều nốt chõi, đưa người nghe về với ký ức tuổi thơ, là nét mặt rạng ngời của những đứa trẻ đang nô đùa. Phần thứ hai, giai điệu thơ mộng (ở tay trái) trên nét chạy rộng dài (ở tay phải), là cánh đồng đầy gió, là chân trời xa vợi, chất chứa bao ước mơ thơ trẻ sáng trong. « Đôi khi mỏng manh tựa làn khói, khi thì rung động hạnh phúc, khi lại tinh khiết như pha lê, không thì ồn ào bận rộn ». Tất cả được gói ghém trong bản Etude số 6 (Op.25) giọng son thăng thứ, còn gọi là Etude « Quãng ba ». Trong suốt toàn bộ tác phẩm, tay trái chạy quãng ba khi thì ở gam bán cung (gamme chromatique) khi lại ở gam nguyên cung (gamme diatonique). Cái khó ở đây là làm sao để không bị lẫn lộn giữa hai kiểu gam và việc sử dụng ngón tay thế nào cho phù hợp với từng gam. Trong khi đó, tay trái ngân nga giai điệu đồng quê : một điệu nhảy ngẫu hứng trên thảo nguyên ắt chăng sẽ buông đi những gánh nặng , lo âu thường nhật ? Những cánh bướm đồng xanhMột điểm lặng giữa ốc đảo étude thơ Chopin, bài số 7 (op.25) vang lên như một bản nocturne chậm rãi, u tối. Nỗi hoài niệm về cố hương với những đối âm xót xa và lời muộn phiền tuôn ra từ những ngón tay trên phím ngà. Bản nhạc này, đôi khi được người ta gọi tên là « Trên đàn cello », do bởi giai điệu mang tính tự sự viết trên các nốt trầm. Một số nhạc sỹ sau này đã chuyển soạn nó thành tác phẩm song tấu cho đàn cello và piano. Mặc dù mang hơi thở nocturne nhưng bản thân vẫn giữ chức năng của một étude, cho phép người nghệ sỹ rèn luyện kỹ thuật chơi nhạc phức điệu, đối âm xen kẽ với vài tính năng điêu luyện khác. « Cánh bướm » là tên gọi của Etude số 9 (op.25), một bản nhạc nhanh và nhẹ nhàng được yêu chuộng nhất. Độ khó về kỹ thuật của bài này nằm ẩn sau tiết nhịp 2 /4, trong đó tay phải chơi hợp âm không ngừng nghỉ, xen kẽ với quãng tám, lúc phải đánh nhấn, liền tiếng(légato), lúc thì nảy ngón tay (staccato). Thế nên, để chinh phục bản này, người chơi phải rèn luyện sư mềm mại và dẻo dai đặc biệt ở phần cổ tay để đạt tới ngưỡng mà khi âm thanh thoát ra, nghe tựa hồ như những cánh bướm mỏng manh dập dờn, đậu rồi lại bay giữa đồng cỏ xanh. Một điều thú vị nữa mà không phải ai cũng biết, không hiểu do vô tình hay cố ý mà motif âm nhạc « Cánh bướm » của Chopin dường như cùng nguồn cảm hứng với bản Sonate giọng son trưởng, chương 3, opus 79 của nhà soạn nhạc Beethoven. Chopin chưa bao giờ có ý nghĩ về một tác phẩm thơ văn khi đặt bút sáng tác. Tuy nhiên, mỗi nốt nhac, mỗi câu đàn vang lên là bài thơ rất đẹp. Dù có buồn bã hay hạnh phúc, dù là nước mắt hay tiếng cười, những trang thơ đó cứ theo hoài nhân thế, để rồi vỗ về , để mà thủ thỉ như một người bạn đường của chúng ta trên quãng đời này. Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí |
