Giáo án Tin học 12CHƯƠNG I: KHÁI NIỆM VỀ HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆUTiết: 1§1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN I. Mục đích yêu cầu:1. Về kiến thức:- Biết các vấn đề cần giải quyết trong một bài tóan quản lí và sự cần thiết phải có CSDL.- Biết vai trò của CSDL trong học tập và cuộc sống.2. Về kĩ năng:- Bước đầu hình thành kĩ năng khảo sát thực tế cho ứng dụng CSDL.3. Thái độ:- Có ý thức sử dụng máy tính để khai thác thông tin, phục vụ công việc hàng ngày.II. Phương pháp – phương tiện:- Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, …III. Tiến trình tiết dạy:1. Ổn định lớp2. Nội dungbài mới:a) Bài toán quản lý:+ Giới thiệu bài toán+ Các công việc thường gặp trong bài toán quản lýb) Các công việc thường gặp khi xử lý thông tin của một tổ chức+ Tạo lập hồ sơ+ Cập nhật hồ sơ+ Khai thác hồ sơHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Đặt câu hỏi:Theo em để quản lí thông tin về điểm của học sinh trong một lớp em nên lập danh sách chứa các cột nào?GV: Gợi ý: Để đơn giản vấn đề cột điểm nên tượng trưng một vài môn VD: Stt, hoten, ngaysinh, gioitinh, doanvien, toan, ly, hoa, van, tinHS: Suy nghĩa và trả lời câu hỏi.Để quản lí thông tin về điểm của học sinh trong một lớp ta cần cột Họ tên, giới tính, ngày sinh, địa chỉ, tổ, điểm toán, điểm văn, §1. Một số khái niệm cơ bản.1. Bài toán quản lí:- Bài toán quản lí là bài toán phổ biến trong mọi hoạt động kinh tế - xã hội. Một xã hội ngày càng văn minh thì trình độ quản lí các tổ chức hoạt động trong xã hội đó ngày càng cao. Công tác quản lí chiếm phần lớn trong các ứng dụng của tin học. - Để quản lý học sinh trong nhà trường, người ta thường lập các biểu bảng gồm các cột, hàng để chứa thông tin cần quản lý.- Một trong những biểu bảng được thiết Trang 1Giáo án Tin học 12điểm tin GV: (dùng bảng phụ minh họa H1 _SGK/4)lập để lưu trữ thông tin về điểm của hs như sau: (Hình 1 _SGK/4)Stt Họ tên Ngày sinh Giới tính Đoàn viên Địa chỉĐiểm Toán Điểm Lí Điểm Hóa Điểm Văn Điểm Tin1 Nguyễn An 12/08/1991 Nam C Nghĩa Tân 7.8 8.2 9.2 7.3 8.52 Lê Minh Châu 03/05/1991 Nữ C Mai Dịch 9.3 8.5 8.4 6.7 9.13 Doãn Thu Cúc 14/02/1990 Nữ R Trung Kinh 7.5 6.5 7.5 7.0 6.5 49 Hồ Minh Hải 30/7/1990 Nam C Nghĩa Tân 7.0 6.8 6.5 6.5 8.7GV: Tác dụng của việc quản lí điểm của học sinh trên máy tính là gì?-HS: Dễ cập nhật thông tin của học sinh, lưu trữ khai thác và phục vụ thông tin quản lí của nhà trường, HS: Quan sát bảng phụ và chú ý nghe giảng.Chú ý: - Hồ sơ quản lí học sinh của nhà trường là tập hợp các hồ sơ lớp.- Trong quá trình quản lí, hồ sơ có thể có những bổ sung, thay đổi hay nhầm lẫn đòi hỏi phải sửa đổi lại.- Việc tạo lập hồ sơ không chỉ đơn thuần là để lưu trữ mà chủ yếu là để khai thác, nhằm phục vụ các yêu cầu quản lí của nhà trường.GV: Em hãy nêu lên các công việc thường gặp khi quản lí thông tin của một đối tượng nào đó?HS: Suy nghĩ và trả lời câu hỏi.1. Tạo lập hồ sơ đối tượng cần quản lý.2. Cập nhật hồ sơ như thêm, xóa, sửa hồ sơ3. Khai thác hồ sơ như tìm kiếm, sắp xếp, thống kê, tổng hợp, in ấn,…HS: Chú ý nghe giảng và ghi bài.2. Các công việc thường gặp khi xử lí thông tin của một tổ chức.Công việc quản lí tại mỗi nơi, mỗi lĩnh vực có những đặc điểm riêng về đối tượng quản lí cũng như về phương thức khai thác thông tin. Công việc thường gặp khi xử lí thông tin bao gồm: tạo lập, cập nhật và khai thác hồ sơ.a) Tạo lập hồ sơ:Để tạo lập hồ sơ, cần thực hiện các công việc sau:- Tùy thuộc nhu cầu của tổ chức mà xác định chủ thể cần quản lí VD: Chủ thể cần quản lí là học sinh, - Dựa vào yêu cầu quản lí thông tin của chủ thể để xác định cấu trúc hồ sơ. VD: ở hình 1, hồ sơ của mỗi học sinh là một hàng có 11 thuộc tính.- Thu thập, tập hợp thông tin cần thiết cho hồ sơ từ nhiều nguồn khác nhau và lưu trữ chúng theo đúng cấu trúc đã xác định. VD; hồ sơ lớp dưới, kết quả điểm thi học kì các môn học, Trang 2Giáo án Tin học 12GV: Mục đích cuối cùng của việc tạo lập, cập nhật, khai thác hồ sơ là phục vụ hỗ trợ cho quá trình lập kế hoạch, ra quyết định xử lí công việc của người có trách nhiệm.VD: Cuối năm học, nhờ các thống kê, báo cáo vè phân loại học tập mà Hiệu trưởng ra quyết định thưởng cho những hs giỏi, b) Cập nhật hồ sơ:Thông tin lưu trữ trong hồ sơ cần được cập nhật để đảm bảo phản ánh kịp thời, đúng với thực tế. Một số việc thường làm để cập nhật hồ sơ:- Sửa chữa hồ sơ;- Bổ sung thêm hồ sơ;;- Xóa hồ sơ.c) Khai thác hồ sơ:Việc tạo lập, lưu trữ và cập nhật hồ sơ là để khai thác chúng, phục vụ cho công việc quản lí.Khai thác hồ sơ bao gồm các công việc chính sau:- Sắp xếp hồ sơ theo một tiêu chí nào đó phù hợp với yêu cầu quản lí của tổ chức. VD: sắp xếp theo bảng chữ cái của tên học sinh, theo điểm của môn học nào đó, - Tìm kiếm là việc tra cứu các thông tin thỏa mãn một số yêu cầu nào đó. VD: tìm họ tên hs có điểm môn Tin cao nhất, - Thống kê là cách khai thác hồ sơ dựa trên tính toán để đưa ra các thông tin đặc trưng VD: Xác định điểm cao nhất, thấp nhất môn Tin, - Lập báo cáo là việc sử dụng các kết quả tìm kiếm, thống kê, sắp xếp các bộ hồ sơ để tạo lập một bộ hồ sơ mới có nội dung và cấu trúc khuôn dạng theo một yêu cầu nào đó. VD: danh sách HSG của lớp, III. Củng cố :Qua bài học yêu cầu học sinh cần nắm được:• Các vấn đề cần giải quyết trong một bài toán quản;• Các công việc thường gặp khi xử lí thông tin của một tổ chức.IV. Dặn dò:Câu 1: Các công việc thường gặp khi quản lí thông tin của một đối tượng nào đó?Câu 2: Trong các công việc thường gặp khi xử lý thông tin của một tổ chức, công việc nào quan trong nhất.V. Rút kinh nghiệm:Trang 3Giáo án Tin học 12Tiết: 2§1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN (tt)I. Mục tiêu:1. Về kiến thức:- Biết các vấn đề cần giải quyết trong một bài tóan quản lí và sự cần thiết phải có CSDL.- Biết vai trò của CSDL trong học tập và cuộc sống;- Biết các mức thể hiện của CSDL.2. Về kĩ năng:- Bước đầu hình thành kĩ năng khảo sát thực tế cho ứng dụng CSDL.3. Về thái độ:- Có ý thức sử dụng máy tính để khai thác thông tin, phục vụ công việc hàng ngày.II. Phương pháp – phương tiện:- Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, Sổ quản lí thư viện của Thủ thưII. Tiến trình tiết dạy:1. Ổn định lớp, kiểm tra sỉ số:2. Kiểm tra bài cũ:- Nêu một ứng dụng CSDL của một tổ chức mà em biết?- Trong CSDL đó có những thông tin gì?- CSDL phục vụ cho những đối tượng nào, về vấn đề gì?VD học sinh có thể trả lời như sau: Trường ta có ứng dụng CSDl, CSDL của trường chứa thông tin về học sinh và phục vụ quản lí học sinh như điểm, thông tin về học sinh, 3. Nội dung:a) Khái niệm hệ CSDL & hệ QT CSDL+ Trình bày khái niệm+ Nêu một số ví dụ minh hoạb) Các mức thể hiện của CSDL+ Mức vật lý+ Mức khái niệm+ Mức khung nhìnHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Treo bảng phụ hình 1 SGK trang 4.Qua thông tin có trong hồ sơ lớp: Tổ trưởng cần quan tâm thông tin gì? Lớp trưởng và bí thư muốn biết điều gì? HS: Suy nghĩ và trả lời câu hỏi.GV: Tổng hợp: Có nhiều người cùng khai thác CSDL và mỗi người có yêu cầu, nhiệm vụ riêng.GV: Dữ liệu lưu trên máy có ưu điểm gì so với 3. Hệ cơ sở liệua) Khái niệm CSDL và hệ quản trị CSDLĐể đáp ứng các yêu cầu khai thác thông tin, Trang 4Giáo án Tin học 12một dữ liệu lưu trên giấy?HS: Dữ liệu lưu trên máy tính được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài có khả năng lưu trữ dữ liệu khổng lồ, tốc độ truy xuất và xử lí dữ liệu nhanh chóng và chính xác.GV: Nhằm đáp ứng được nhu cầu trên, cần thiết phải tạo lập được các phương thức mô tả, các cấu trúc dữ liệu để có thể sử dụng máy tính trợ giúp đắc lực cho con người trong việc lưu trữ và khai thác thông tin.GV: Thế nào là cơ sở dữ liệu?HS: Suy nghĩ trả lời.GV: Có nhiều định nghĩa khác nhau về CSDL, nhưng các định nghĩa đều phải chứa 3 yếu tố cơ bản:- Dữ liệu về hoạt động của một tổ chức;- Được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài;- Nhiều người khai thác.GV: Phần mềm giúp người sử dụng có thể tạo CSDL trên máy tính gọi là gì?HS: hệ quản trị, GV: Để tạo lập, lưu trữ và cho phép nhiều người có thể khai thác được CSDL, cần có hệ thống các chương trình cho phép người dùng giao tiếp với CSDL.GV: Hiện nay có bao nhiêu hệ quản trị CSDL?HS: Các hệ quản trị CSDL phổ biến được nhiều người biết đến là MySQL, SQL, Microsoft Access, Oracle, GV: Yêu cầu học sinh quan sát hình 3 SGK.GV: Hình 3 trong SGK đơn thuần chỉ để minh họa hệ CSDL bao gồm CSDL và hệ QTCSDL, ngoài ra phải có các chương trình ứng dụng để phải tổ chức thông tin thành một hệ thống với sự trợ giúp của máy tính điện tử. Khái niệm CSDL:Một CSDl (Database) là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với nhau,chứa thông tin của một tổ chức nào đó (như một trường học, một ngân hàng, một công ti, một nhà máy, ), được lưu trữ trên các thiết bị nhớ để đáp ứng nhu cầu khai thác thông tin của nhiều người dùng với nhiều mục đích khác nhau.VD: Hồ sơ lớp trong hình 1 khi được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài của máy tính có thể xem là một CSDL, hầu hết các thư viện ngày nay đều có CSDL, hãng hàng không quốc gia Việt Nam có CSDL chứa thông tin về các chuyến bay, Khái niệm hệ QTCSDL:Là phần mềm cung cấp mi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác thông tin của CSDL được gọi là hệ quản trị CSDL (Database Management System).Chú ý: - Người ta thường dùng thuật ngữ hệ cơ sở dữ liệu để chỉ một CSDL cùng với hệ QTCSDL và khai thác CSDL đó.- Để lưu trữ và khai thác thông tin bằng máy tính cần phải có:b) Cơ sở dữ liệu;c) Hệ quản trị cơ sở dữ liệu;d) Các thiết bị vật lí (máy tính, đĩa cứng, mạng, ).Trang 5Giáo án Tin học 12việc khai thác CSDL thuận lợi hơn.GV: Sử dụng máy tính, con người tạo lập cơ sở dữ liệu và khai thác thông tin trong CSDL một cách hiệu quả. Do vậy, khi nói đến các hệ CSDl một cách dầy đủ nhất sẽ phải nói đến nhiều yếu tố kĩ thuật phức tạp của máy tính. Tuy nhiên, tùy theo mức chuyên sâu của mỗi người trong lĩnh vực công nghệ thông tin hay người dùng mà có những yêu cầu hiểu biết về CSDL khác nhau. Ba mức hiểu và làm việc với một CSDL là mức vật lí, mức khái niệm, mức khung nhìn.GV: Chú ý:Một CSDL chỉ có một CSDL vật lí, một CSDL khái niệm nhưng có thể có nhiều khung nhìn khác nhau.b) Các mức thể hiện của cơ sở dữ liệu Mức vật líMột cách đơn giản, ta có thể nói CSDL vật lí của một hệ CSDL là tập hợp các tệp dữ liệu tồn tại trên các thiết bị nhớ. Mức khái niệm Nhóm người quản trị hệ CSDL hoặc phát triển các ứng dụng thường không cần hiểu chi tiết ở mức vật lí, nhưng họ cần phải biết: Những dữ liệu nào được lưu trữ trong hệ CSDl? Giữa các dữ liệu có các mối quan hệ nào?Hồ sơ lớpHọ tênNgày sinhGiới tính Mức khung nhìnMức hiểu CSDL của người dùng thông qua khung nhìn được gọi là mức khung nhìn (còn được gọi là mức ngoài) của CSDL.III. Củng cố : Câu 1 : Phân biệt CSDL với hệ QTCSDLCần thể hiện rõ 2 điểm sau:1. CSDL là tập hợp các DL có liên quan với nhau đc lưu trữ ở thíêt bị nhớ của máy tính;2. Hệ QTCSDL là các chương trình phục vụ tạo lập, cập nhật và khai thác CSDL. Câu 2 : Giả sử phải xây dựng một CSDL để quản lý mượn, trả sách ở thư viện, theo em cần phải lưu trữ những thông tin gì? Hãy cho biết những việc phải làm để đáp ứng nhu cầu quản lí của người thủ thư.Gợi ý: - Để QL sách cần thông tin gì? - Để quản lí người mượn cần thông tin gì?- Để biết về những ai đang mượn sách và những sách nào đang cho mượn, cần những thông tin gì?- Để phục vụ bạn đọc: người thủ thư có cần kiểm tra để biết người đó có phải là bạn đọc của thư viện hay không? Có tra cứu xem sách mà bạn đọc cần có còn hay không? Có phải vào sổ trước khi đưa sách cho bạn đọc không? IV. Dặn dò: Các em về nhà học bài cũ và nghiên cứu trước mục c, d trong SGK trang 12, 15.V. Rút kinh nghiệm:Tiết: 3Trang 6Giáo án Tin học 12§1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN (tt)I. Mục tiêu : 1. Về kiến thức:- Biết các vấn đề cần giải quyết trong một bài tóan quản lí và sự cần thiết phải có CSDL.- Biết vai trò của CSDL trong học tập và cuộc sống;- Biết các mức thể hiện của CSDL;- Biết các yêu cầu cơ bản đối với hệ cơ sở dữ liệu.2. Về kĩ năng: - Bước đầu hình thành kĩ năng khảo sát thực tế cho ứng dụng CSDL.3. Về thái độ: - Có ý thức sử dụng máy tính để khai thác thông tin, phục vụ công việc hàng ngày.II. Phương pháp – phương tiện:- Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, Sổ quản lí thư viện của Thủ thưII. Tiến trình tiết dạy1. Ổn định lớp, kiểm tra sỉ số2. Kiểm tra bài cũ:Phân biệt CSDL với hệ QTCSDLCần thể hiện rõ 2 điểm sau:1. CSDL là tập hợp các DL có liên quan với nhau được lưu trữ ở thiếtt bị nhớ của máy tính;2. Hệ QTCSDL là các chương trình phục vụ tạo lập, cập nhật và khai thác CSDL.3. Nội dung bài mới:a) Các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL+ Tính cấu trúc+ Tình toàn vẹn+ Tính nhất quán+ Tính an toàn & bảo mật thông tin+ Tính độc lập+ Tính không dư thừab) Nêu các ví dụ cho mội yêu cầuc) Một số ứng dụngHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Thế nào là tính cấu trúc của một CSDL?HS: Đọc SGK trang 12 và nghiên cứu tìm câu trả lời.GV: nêu ví dụ?HS: CSDL lớp có cấu trúc là bảng gồm nhiều hàng và 11 cột. Mỗi cột là một thuộc tính và 3. Hệ cơ sở liệuc) Các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL Tính cấu trúc:Thông tin trong CSDL được lưu trữ theo một cấu trúc xác định.Tính cấu trúc được thể hiện ở các điểm sau: Dữ liệu ghi vào CSDL được lưu giữ dưới dạng các bản ghi. Hệ QTCSDL cần có các công cụ khai Trang 7Giáo án Tin học 12mỗi hàng là một hồ sơ học sinh.GV: Thế nào là tính toàn vẹn của một CSDL?HS: Đọc SGK trang 12 và nghiên cứu tìm câu trả lời.GV: Hãy nêu ví dụ?HS: Ví dụ Để đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu trên cột điểm, sao cho điểm nhập vào theo thang điểm 10, các điểm của môn học phải đặt ràng buộc giá trị nhập vào: >=0 và <=10. (Gọi là ràng buộc vùng).GV: Thế nào là tính nhất quán của một CSDL?HS: Đọc SGK trang 12 và nghiên cứu tìm câu trả lời.GV: Yêu cầu HS đọc và nghiên cứu ví dụ SGK trang 5.GV: Thế nào là tính an toàn và bảo mật thông tin?HS: Đọc SGK trang 13 và nghiên cứu tìm câu trả lời.GV: Hãy nêu ví dụ?Ví dụ về tính an toàn thông tin: Học sinh có thể vào mạng để xem điểm của mình trong CSDL của nhà trường, nhưng hệ thống sẽ ngăn chận nếu HS cố tình muốn sửa điểm. Hoặc khi điện bị cắt đột ngột, máy tính hoặc phần mềm bị hỏng thì hệ thống phải khôi phục được CSDL.Ví dụ về tính bảo mật: Hệ thống phải ngăn chặn được mọi truy cập bất hợp pháp đến CSDL.GV: Thế nào là tính độc lập?HS: Đọc SGK trang 13 và nghiên cứu tìm câu trả lời.GV: Hãy nêu ví dụ?HS: Nghiên cứu VD trong SGk trang 14.GV: Thế nào là tính không dư thừa?HS: Đọc SGK trang 14 và nghiên cứu tìm câu trả lời.báo cấu trúc của CSDL(là các yếu tố để tổ chức dữ liệu: cột, hàng, kiểu của dữ liệu nhập vào cột, hàng ) xem, cập nhật, thay đổi cấu trúc. Tính toàn vẹn: Các giá trị được lưu trữ trong CSDL phải thỏa mãn một số ràng buộc (gọi là ràng buộc toàn vẹn dữ liệu), tùy thuộc vào hoạt động của tổ chức mà phản ánh. Tính nhất quán: Trong quá trình cập nhật, dữ liệu trong CSDL phải được đảm bảo đúng ngay cả khi có sự cố. Tính an toàn và bảo mật thông tin: CSDL cần được bảo vệ an toàn, phải ngăn chặn được những truy xuất không được phép và phải khôi phục được CSDL khi có sự cố ở phần cứng hay phần mềm Tính độc lập: Bao gồm độc lập vật lí và độc lập logic. Vì một CSDL thường phục vụ cho nhiều mục đích khai thác khác nhau nên dữ liệu phải độc lập với các ứng dụng, không phụ thuộc vào một bài toán cụ thể, không phụ thuộc vào phương tiện lưu trữ và xử lí. Tính không dư thừa: CSDL thường không được lưu trữ những dữ liệu trùng lặp hoặc những thông tin có thể dễ dàng suy Trang 8Giáo án Tin học 12GV: Hãy nêu ví dụ?HS: Ví dụ : Một CSDL đã có cột ngày sinh, thì không cần có cột tuổi. Vì năm sau thì tuổi sẽ khác đi, trong khi giá trị của tuổi lại không được cập nhật tự động vì thế nếu không sửa chữa số tuổi cho phù hợp thì dẫn đến tuổi và năm sinh thiếu tính nhất quán.Ví dụ khác: Đã có cột soluong và dongia, thì không cần phải có cột thành tiền. (=soluong*dongia). GV: Chú ý : Chính vì sự dư thừa nên khi sửa đổi dữ liệu thường hay sai sót, và dẫn đến sự thiếu tính nhất quán trong CSDL diễn hay tính toán được từ những dữ liệu đã có. GV: Việc xây dựng, phát triển và khai thác các hệ CSDL ngày càng nhiều hơn, đa dạng hơn trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế, xã hội, giáo dục, y tế, Em hãy nêu một số ứng dụng có sử dụng CSDL mà em biết?HS: Nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi.- Cơ sở giáo dục;- Cơ sở kinh doanh;- Tổ chức tài chính;- Tổ chức ngân hàng; d) Một số ứng dụng:b) Cơ sở giáo dục và đào tạo cần quản lí thông tin người học, môn học, kết quả học tập,… c) Cơ sở kinh doanh cần có CSDL về thông tin khách hàng, sản phẩm, việc mua bán,… d) Cơ sở sản xuất cần quản lí dây chuyền thiết bị và theo dõi việc sản xuất các sản phẩm trong các nhà máy, hàng tồn trong kho hay trong cửa hàng và các đơn đặt hàng.e) Tổ chức tài chính cần lưu thông tin về cổ phần, tình hình kinh doanh mua bán tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, …f) Các giao dịch qua thể tín dụng cần quản lí việc bán hàng bằng thẻ tín dụng và xuất ra báo cáo tài chính định kì. g) Hãng hàng không cần quản lí các chuyến bay, việc đăng kí vé và lịch bay,…h) Tổ chức viễn thông cần ghi nhận các cuộc gọi, hóa đơn hàng tháng, tính toán số dư cho các thể gọi trả trước,…i) Vui chơi giải trí,……III. Củng cố:Hướng dẫn HS làm các bài tập sau đây:Câu 1 Nêu các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL, ví dụ minh họa đối với tính:a) Không dư thừa, tính bảo mật. c) Toàn vẹn, an toàn và bảo mật thông tinb) Cấu trúc, chia sẻ thông tin d) Không dư thừa, độc lập Trang 9Giáo án Tin học 12Học sinh chỉ chọn lấy một trong các tính chất đã liệt kê theo các mục a,b,c,d ở trên để cho ví dụ minh họa (không sử dụng các ví dụ đã có trong bài).Câu 2:So khớp thông tin mô tả hoặc định nghĩa ở cột B với mục đúng nhất ở cột A. Cột B có một cụm từ không được dùng đến, và mỗi cụm từ không được dùng quá một lần.A B1. Tác nhân điều khiển hệ thống máy và hệ thống CSDL2. Tập hợp dữ liệu có liên quan với nhau theo một chủ đề nào đó được lưu trên máy tính điện tử.3. Phần mềm dùng tạo lập, lưu trữ và khai thác một CSDL.4. Phần mềm máy tính giúp người sử dụng không biết gì về hệ QTCSDL nhưng có thể dùng nó để khai thác thông tin trên CSDLA. Phần mềm ứng dụngB. Hệ quản trị CSDLC. Hệ điều hànhD.CSDLE. Con ngườiIV. Dặn dò:Các em về nhà học bài cũ và: Nhớ các yêu cầu của một hệ CSDL, không cần phát biểu theo thứ tự - cho ví dụ minh họa khác với ví dụ đã có trong bài học.V. Rút kinh nghiệm:Trang 10Giáo án Tin học 12Tiết: 6BÀI TẬP I. Mục tiêu1. Về kiến thức:- Củng cố các khái niệm đã học: CSDL, hệ QTCSDL, hệ CSDL;- Sự cần thiết phải có CSDL lưu trên máy tính, mối tương tác giữa các thành phần của hệ CSDL;- Các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự luận.2. Về kĩ năng: - Bước đầu hình thành kĩ năng khảo sát thực tế cho ứng dụng CSDL.3. Về thái độ: - Có ý thức sử dụng máy tính để khai thác thông tin, phục vụ công việc hàng ngày.III. Phương pháp – phương tiện:PP: Hướng dẫn - gợi mở kết hợp kiến thức đã học hoàn thành bài tập SGKPT: SGK, Chuẩn KT-KNII. Tiến trình tiết dạy1. Ổn định lớp, kiểm tra sỉ số:2. Kiểm tra bài cũ: - Các công việc thường gặp khi xử lí thong tin của một tổ chức?- Vai trò của con người đối với CSDL?3. Nội dung bài mới :Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Thực hiện chia lớp thành bốn nhóm:Nhóm 1: Tổ 1; Nhóm 2: Tổ 2; Nhóm 3: Tổ 3; Nhóm 4: Tổ 4.HS: Thực hiện phân chia nhóm theo yêu cầu của giáo viên.GV: Ra bài tập cho học sinh.Yêu cầu: Nhóm 1+4 làm đề 1;Nhóm 2+3 làm đề 2.GV: Dùng máy chiếu hoặc bảng phụ ra đề để học sinh theo dõi bài tập của mình.HS: Theo dõi bài tập, từng nhóm thảo luận nội dung đã được GV phân công.Nội dung đề số 1 và đề số 2 được ghi trong bảng phụ hoặc được trình chiều bằng máy chiếu. Trang 11Giáo án Tin học 12Câu 1: Hồ sơ giáo viên của một trường có thể có dạng như bảng dưới đây:Stt Họ tênNgày sinh Giới tính Là GVchủ nhiệm Môn Số tiết/năm Hệ số lương1 Nguyễn Hậu 12/8/71 Nam C Toán 620 3.352 Tô sang 21/3/80 Nam K Tin 540 2.343 Nguyễn Lan 14/2/80 Nữ C Tin 540 3.60 75 Minh Châu 3/5/75 Nữ K Toán 620 2.90a) Với hồ sơ trên, theo em có thể thống kê và tổng hợp những gì?b) Em hãy đưa ra hai ví dụ về khai thác dữ liệu phải sử dụng dữ liệu của nhiều cá thể?c) Hai yêu cầu tìm kiếm thông tin với điều kiện phức tạp?Câu 2: Khi dữ liệu ở câu 1 được lưu trong RAM có thể được xem là một CSDL đơn giản không? Vì sao?Câu 3: Sau khi thực hiện tìm kiếm thông tin trong một tệp hồ sơ học sinh, khẳng định nào sau đây là sai?a) Trình tự các hồ sơ trong tệp không thay đổi;b) Tệp hồ sơ có thể xuất hiện trong hồ sơ mới;c) Trình tự các hồ sơ trong tệp không thay đổi, nhưng những thông tin tìm thấy đã được lấy ra nên không còn trong những hồ sơ tương ứng;d) Những hồ sơ tìm được sẽ không còn trên tệp vì người ta đã lấy thông tin ra.Câu 4: Cho hồ sơ lớp như hình dưới, em hãy cho biết:Stt Họ tên Ngày sinh Giới tính Đoàn viên Địa chỉ Điểm Toán Điểm Lí Điểm Hóa Điểm Văn Điểm Tin1 Nguyễn An 12/08/1991Nam C Nghĩa Tân 7.8 8.2 9.2 7.3 8.52 Lê Minh Châu 03/05/1991Nữ C Mai Dịch 9.3 8.5 8.4 6.7 9.13 Doãn Thu Cúc 14/02/1990Nữ R Trung Kinh 7.5 6.5 7.5 7.0 6.5 49 Hồ Minh Hải 30/7/1990 Nam C Nghĩa Tân 7.0 6.8 6.5 6.5 8.7a) Ai có thể là người tạo lập hồ sơ?b) Những ai có quyền sửa chữa hồ sơ và thường sửa chữa những thông tin gì?Câu 5: Bài tập 3 trong SGK trang 16. Giả sử phải xây dựng một CSDl để quản lí mượn/ trả sách ở thư viện, theo em cần phải lưu trữ những thông tin gì? Em hãy cho biết những việc phải làm để đáp ứng nhu cầu quản lí của người thủ thư.Trang 12Giáo án Tin học 12GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.Câu 1: a) Từ hồ sơ trên, ta có thể thực hiện thống kê, tổng hợp nhiều thông tin khác nhau. Dưới đây là một số thông tin có thể khai thác:- Có bao nhiêu thầy giáo và cô giáo trong trường;- Số giáo viên là chủ nhiệm lớp;Số giáo viên dạy một môn nào đó (vd Văn, toán , tin, );- Tổng số tiết dạy của giáo viên trong trường; - Có bao nhiêu giáo viên tuổi đời dưới 30, b) Ví dụ khai thác thông tin của nhiều cá thể:- Tổng số tiết của các giáo viên môn toán;- Tính số tiết trung bình của các giáo viên trong trường.c) Ví dụ tìm giáo viên môn Toán dạy nhiều tiết nhất;Tìm giáo viên môn Tin có hệ số lương cao nhất.Câu 2: Không thể coi là CSDL được vì khi tắt máy thông tin trong RAM sẽ bị mất, không thể khai thác dữ liệu nhiều lần và lâu dài theo thời gian. Thông tin của CSDL nhất thiết phải được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài.Câu 3: B, C, D là sai. Vì trong máy tính việc tìm kiếm hồ sơ tương tự như tra từ điển, vì vậy điều khẳng định A là đúng. Thông tin tìm thấy sẽ được sao chép để hiển thị lên màn hình hay ghi ra đĩa, thẻ nhớ USB, Vì vậy, không có việc thêm hồ sơ hay thông tin bị mất.Câu 4: Với hồ sơ lớp như trên:a) Người tạo lập hồ sơ có thể là Ban Giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm lớp hoặc người được BGH phân công tạo lập hồ sơ.b) Cập nhật hồ sơ: Các giáo viên bộ môn (cập nhật điểm), giáo viên chủ nhiệm (cần nhận xét đánh giá cuối năm).Trang 13Giáo án Tin học 12GV: Hướng dẫn HS làm câu 2.GV: Theo em khi xây dựng một CSDL để quản lí mượn/ trả sách cần quan tâm tới các đối tượng nào?HS: Suy nghĩ thảo luận và trả lời câu hỏi.CSDL thư viện có thể có các đối tượng là: người mượn, sách, tác giả, GV: Với mỗi đối tượng trên cần quản lí những thông tin gì?Hs: Thảo luận và đưa ra câu trả lời.GV: Em hãy cho biết những việc phải làm để đáp ứng nhu cầu quản lí của người thủ thư?HS: Suy nghĩ và trả lời câu hỏi.Câu 5: Tùy theo thực trạng thư viện trường, các thông tin chi tiết có thể khác nhau. Nói chung, CSDL thư viện có thể có các đối tượng là: người mượn, sách, tác giả, hóa đơn nhập, biên bản giải quyết sự cố mất sách, đền bù sách, biên bản thanh lí, * Thông tin về từng đối tượng có thể như sau:- Người mượn (HS): số thẻ, họ và tên, ngày sinh, giới tính, lớp, địa chỉ, ngày cấp thẻ, ghi chú, - Sách: Mã sách, tên sách, loại sách, nhà XB, năm XB, giá tiền, mã tác giả;- Tác giả: Mã tác giả, họ và tên tác giả, ngày sinh, ngày mất, - Đền bù: Số hiệu biên bản đền bù, mã sách, số lượng đền bù, tiền đền bù, - Phiếu mượn (quản lí việc mượn sách): Mã thẻ, số phiếu, ngày mượn, ngày cần trả, mã sách, số lượng sách mượn, * Những việc phải làm để đáp ứng nhu cầu quản lí của người thủ thư:- Cho mượn: Kiểm tra thẻ đọc, phiếu mượn, tìm sách trong kho, ghi sổ trả/ mượn và trao sách cho học sinh mượn;- Nhận sách trả: Kiểm tra thẻ đọc, phiếu mượn, đối chiếu sách trả và phiếu mượn, ghi sổ mượn/ trả, ghi sự cố sách trả quá hạn hoặc hư hỏng (nếu có), nhập sách về kho, IV. Củng cố : - Củng cố các khái niệm đã học: CSDL, hệ QTCSDL, hệ CSDL;- Sự cần thiết phải có CSDL lưu trên máy tính, mối tương tác giữa các thành phần của hệ CSDL;- Các yêu cầu cơ bản của hệ CSDL qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự luận.V. Dặn dò : Yêu cầu các em về nhà đọc và nghiên cứu bài HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU.VI. Rút kinh nghiệm :Trang 14Giáo án Tin học 12Tiết: 4§2. HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU I. Mục tiêu1. Về kiến thức:- Biết khái niệm hệ QTCSDL;- Biết các chức năng của hệ QTCSDL: Tạo lập CSDL, cập nhật dữ liệu, tìm kiếm, kết xuất thông tin;- Biết được hoạt động tương tác của các thành phần trong một hệ quản trị cơ sở dữ liệu.II. Phương pháp – phương tiện : - Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, …III. Tiến trình tiết dạy1. Ổn định lớp :2. Kiểm tra bài cũ :Các công việc thường gặp khi xử lí thong tin của một tổ chức?3. Nội dung bài mới:1) Các chức năng của hệ QT CSDL+ Cung cấp môi trường tạo lập CSDL ( Ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu)+ Cung cấp môi trường cập nhật và khai thác dữ liệu (N2 thao tác DL)+ Cung cấp công cụ kiểm soát2) Hoạt động của một hệ QT CSDL: Khai thác hình vẽ trình bày tiến trìnhHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Nhắc lại khái niệm hệ QTCSDL?HS: Trả lời câu hỏi.Là phần mềm cung cấp môi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác thông tin của CSDL được gọi là hệ quản trị CSDL (Database Management System).GV: Một hệ QTCSDL có các chức năng cơ bản nào?HS: Nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi.Có 3 chức năng:a) Cung cấp cách tạo lập cơ sở dữ liệub) Cung cấp cách cập nhật và khai thác dữ liệuc) Cung cấp công cụ kiểm soát, điều khiển việc truy cập vào dữ liệuGV: Trong Pascal để khai báo biến i, j là kiểu số nguyên, k là kiểu số thực để dùng trong chương trình em làm thế nào?HS: Var i, j: integer; k: real;GV: Cũng trong Pascal để khai báo cấu trúc 1. Các chức năng của hệ QTCSDL.Một hệ QTCSDL có các chức năng cơ bản sau:a) Cung cấp môi trường tạo lập CSDLMột hệ QTCSDL phải cung cấp một môi trường cho người dùng dễ dàng khai báo kiểu Trang 15Giáo án Tin học 12bản ghi Học sinh có 9 trường: hoten, ngaysinh, gioitinh, doanvien, toan, ly, hoa, van, tin: HS: Type Hocsinh = record; Hoten:string[30]; Ngaysinh:string[10]; Gioitinh:Boolean; Doanvien:Boolean; Toan,ly,hoa,van,tin:real; End;GV: Thế nào là ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu?HS: Suy nghĩ trả lời câu hỏi:• Do hệ quản trị CSDL cung cấp cho người dùng.• Là hệ thống các kí hiệu để mô tả CSDL.GV: Ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu cho phép ta làm những gì?HS: - Khai báo kiểu dữ liệu và cấu trúc dữ liệu.- Khai báo các ràng buộc trên dữ liệu.GV: Thế nào là ngôn ngữ thao tác dữ liệu?HS: Là ngôn ngữ để người dùng diễn tả yêu cầu cập nhật hay khai thác thông tin. GV: Các thao tác dữ liệu?HS: - Xem nội dung dữ liệu. - Cập nhật dữ liệu (nhập, sửa, xóa dl). - Khai thác dữ liệu (sắp xếp, tìm kiếm, kết xuất báo cáo, )GV: Chỉ có những người thiết kế và quản lí CSDL mới được quyền sử dụng các công cụ này. Người dùng chỉ nhìn thấy và thực hiện được các công cụ ở a, b.dữ liệu, các cấu trúc dữ liệu thể hiện thông tin và các ràng buộc trên dữ liệu. Để thực hiện được chức năng này, mỗi hệ QTCSDL cung cấp cho người dùng một ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu.b) Cung cấp cách cập nhật và khai thác dữ liệuNgôn ngữ để người dùng diễn tả yêu cầu cập nhật hay tìm kiếm, kết xuất thông tin được gọi là ngôn ngữ thao tác dữ liệu.Thao tác dữ liệu gồm: • Cập nhật (nhập, sửa, xoá dữ liệu);• Khai thác (tìm kiếm, kết xuất dl).c) Cung cấp công cụ kiểm soát, điều khiển việc truy cập vào dữ liệuĐể góp phần đảm bảo được các yêu cầu đặt ra cho một hệ CSDL, hệ QTCSDL phải có các bộ chương trình thực hiện những nhiệm vụ sau:• Đảm bảo an ninh, phát hiện và ngăn chặn sự truy cập không được phép. • Duy trì tính nhất quán của dữ liệu;• Tổ chức và điều khiển các truy cập đồng thời để bảo vệ các ràng buộc toàn vẹn và tính nhất quán;Trang 16Giáo án Tin học 12• Khôi phục CSDL khi có sự cố ở phần cứng hay phần mềm; • Quản lí các mô tả dữ liệu. GV: Em hãy tìm xem có bao nhiêu thành phần chính của hệ QTCSDL?HS: Hệ QTCSDL có 02 thành phần chính: - Bộ xử lý truy vấn - Bộ quản lý dữ liệuGV: Ở đây ta hiểu truy vấn là một khả năng của hệ QTCSDL bằng cách tạo ra yêu cầu qua các câu hỏi nhằm khai thác thông tin (tìm học sinh tên gì?, tìm kiếm công dân có số CMND gì? ) người lập trình giải quyết các tìm kiếm đó bằng công cụ của hệ QTCSDL từ đó người dùng sẽ nhận được kết quả đó là thông tin phù hợp với câu hỏi.Chú ý: Hệ QTCSDL không quản lí và làm việc trực tiếp với CSDL mà chỉ quản lí cấu trúc của các bảng trong CSDL. Cách tổ chức này đảm bảo:- Hệ QTCSDL trở nên gọn nhẹ;- Độc lập giữa hệ QTCSL với dữ liệu;- Độc lập giữa lưu trữ với xử lí.GV: Hệ quản trị CSDL hoạt động như thế nào?GV: Hệ quản trị CSDL đóng vai trò như thế nào?HS: - Cầu nối giữa các truy vấn trực tiếp của người dùng và các chương trình ứng dụng của 2. Hoạt động của một hệ quản trị cơ sở dữ liệu.Hệ quản trị CSDL có hai thành phần chính:• Bộ xử lí truy vấn (bộ xử lí yêu cầu).Có nhiệm vụ tiếp nhận các truy vấn trực tiếp của người dùng và tổ chức thực hiện các chương trình ứng dụng. Nếu không có bộ xử lí truy vấn thì các chương trình ứng dụng không thể thực hiện được và các truy vấn không thể móc nối với các dữ liệu trong CSDL.• Bộ quản lí dữ liệu: Có nhiệm vụ nhận các yêu cầu truy xuất từ bộ xử lí truy vấn và nó cung cấp dữ liệu cho bộ truy vấn theo yêu cầu và tương tác với bộ quản lí tệp của hệ điều hành để quản lí, điều khiển việc tạo lập, cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu trên các tệp của CSDL; Hình 12: Sự tương tác của hệ QTCSDL* Hoạt động của hệ QTCSDL:Khi có yêu cầu của người dùng thông qua trình ứng dụng chọn các truy vấn đã được lập sẵn, hệ QTCSDL sẽ gửi yêu cầu đó đến Bộ xử lí truy vấn, có nhiệm vụ thực hiện và thông qua bộ quản lí dữ liệu yêu cầu hệ điều hành Trang 17Hệ quản trị CSDLTrình ứng dụngTrình ứng dụngTruy vấnTruy vấnBộ xử lí truy vấnBộ xử lí truy vấnBộ quản lí dữ liệuBộ quản lí dữ liệuBộ quản lí fileBộ quản lí fileCSDLCSDLGiáo án Tin học 12hệ quản trị CSDL với hệ thống quản lí file của hệ điều hành. - Có vai trò chuẩn bị còn thực hiện chương trình là nhiệm vụ của hệ điều hành.tìm một số tệp chứa thông tin cần thiết. Các thông tin tìm thấy được trả lại thông qua bộ quản lí dữ liệu và chuyển đến bộ xử lí truy vấn để trả kết quả cho người dùng.IV. Củng cố : 1. Truy vấn là gì? Còn gọi là truy hỏi: dùng các câu hỏi đặt ra ở phần mềm ứng dụng dựa vào yêu cầu khai thác thông tin để yêu cầu hệ QTCSDL tiếp nhận truy vấn và truy xuất dữ liệu một cách tự động. Đặt 3 câu truy vấn để khai thác thông tin về HS? 2. Kết xuất là gì? Quá trình tạo ra kết quả tức là thông tin muốn tìm kiếm.V. Dặn dò: Về làm các bài tập 1,2,3,4,5/Trang 20VI. Rút kinh nghiệm:Trang 18Giáo án Tin học 12 Tiết: 5§2. HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU (tt)I. Mục tiêu- Biết khái niệm hệ QTCSDL;- Biết các chức năng của hệ QTCSDL: Tạo lập CSDL, cập nhật dữ liệu, tìm kiếm, kết xuất thông tin;- Biết được hoạt động tương tác của các thành phần trong một hệ quản trị cơ sở dữ liệu.- Biết vai trò của con người khi làm việc với hệ CSDL;- Biết các bước xây dựng CSDL.II. Phương pháp – phương tiện : - Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, …III. Tiến trình tiết dạy1. Ổn định lớp:2. Kiểm tra bài cũ:1. NN định nghĩa DL trong 1 hệ QTCSDL cho phép ta làm những gì?(Gợi ý: Cho phép ta: Khai báo kiểu và cấu trúc DL; Khai báo các ràng buộc trên DL)2. Hãy kể các loại thao tác DL, nêu VD?(Gợi ý: thao tác trên CSDL có thể phân làm ba nhóm cơ bản: Thao tác với cấu trúc DL: khai báo tạo lập DL mới, cập nhật CSDL, phần này do NN định nghĩa DL đảm bảo Cập nhật dữ liệu Khai thác thông tin: tìm kiếm, SX DL và kết xuất báo cáo.)3. Nội dung bài mới:3) Vai trò của con người khi làm việc với hệ QT CSDL+ Người quản trị+ Người lập trình ứng dụng+ Người dùng4) Các bước xây dựng CSDL+ Khảo sát+ Thiết kế+ Kiểm thửHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Đặt vấn đề: Liên quan đến hoạt động của một hệ CSDL, có thể kể đến bao vai trò khác nhau của con người.3. Vai trò của con người khi làm việc với hệ cơ sở dữ liệuTrang 19Người quản trịNgười dùngNgười lập trình ứng dụngGiáo án Tin học 12GV: Nhiệm vụ của người quản trị CSDL?HS: Suy nghĩ và trả lời câu hỏi.- Thiết kế và cài đặt CSDL, hệ QTCSDL, và các phần mềm có liên quan.- Cấp phát các quyền truy cập CSDL- Duy trì các hoạt động hệ thống nhằm thỏa mãn các yêu cầu của các ứng dụng và của người dùng. GV: Vai trò của người lập trình ứng dụng?HS: Nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi.GV: Người dùng thường được phân thành từng nhóm, mỗi nhóm có một số quyền hạn nhất định để truy cập và khai thác CSDL.a) Người quản trị cơ sở dữ liệuLà một người hay nhóm người được trao quyền điều hành CSDL.Nhiệm vụ của người quản trị CSDL:• Quản lí các tài nguyên của CSDL, hệ QTCSDL, và các phần mềm có liên quan.• Tổ chức hệ thống: phân quyền truy cập cho người dùng, đảm bảo an ninh cho hệ CSDL. Nâng cấp hệ CSDL: bổ sung, sửa đổi để cải tiến chế độ khai thác, nâng cao hiệu quả sử dụng.• Bảo trì CSDL: thực hiện các công việc bảo vệ và khôi phục hệ CSDLb) Người lập trình ứng dụng:Là người có nhiệm vụ xây dựng các chương trình ứng dụng hỗ trợ khai thác thông tin từ CSDL trên cơ sở các công cụ mà hệ quản trị CSDL cung cấp. c) Người dùngLà người có nhu cầu khai thác thông tin từ CSDL.GV: Đặt vấn đề: Việc xây dựng CSDL của một tổ chức được tiến hành theo các bước:Bước 1: Khảo sát;Bước 2: Thiết kế;Bước 3: Kiểm thử.HS: Lắng nghe và ghi bài đầy đủGV: Theo em bước khảo sát ta cần thực hiện những công việc gì?HS: Đọc SGK và trả lời câu hỏi.GV: Giới thiệu bước thiết kế CSDL.HS: Chú ý lắng nghe và ghi bài.GV: Giới thiệu bước kiểm thử.HS: Chú ý lắng nghe và ghi bài.4. Các bước xây dựng cơ sở dữ liệuBước 1: Khảo sát• Tìm hiểu các yêu cầu của công tác quản lí.• Xác định và phân tích mối liên hệ các dữ liệu cần lưu trữ.• Phân tích các chức năng cần có của hệ thống khai thác thông tin, đáp ứng các yêu cầu đặt ra. • Xác định khả năng phần cứng, phần mềm có thể khai thác, sử dụng.Bước 2: Thiết kế• Thiết kế CSDL.• Lựa chọn hệ quản trị để triển khai.• Xây dựng hệ thống chương trình ứng dụng.Bước 3: Kiểm thử • Nhập dữ liệu cho CSDL.• Tiến hành chạy thử các chương trình ứng dụng.Trang 20Giáo án Tin học 12GV: Đưa ra bài tập1.HS: Quan sát và làm bài.GV: Đáp án.B, D sai vìB. Trừ một số chương trình đặc biệt (thông thường các chương trình kiểm tra trạng thái thiết bị) tất cả các phần mềm đều phải chạy trên nền tảng của một HĐH nào đó.D. Ngôn ngữ CSDL là công cụ do hệ QTCSDL cung cấp để người dùng tạo lập và khai thác CSDL, hệ QTCSDL là sản phẩm phần mềm được xây dựng dự trên một hoặc một số ngôn ngữ lập trình khác nhau (trong đó có thể có cả ngôn ngữ CSDL).GV: Đưa ra bài tập 2.HS: Quan sát và trả lời câu hỏi.GV: Đáp án.E. Bộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL không trực tiếp quản lí các tệp CSDL, mà tương tác với bộ quản lí tệp của hệ điều hành để quản lí, điều khiển việc tạo lập, cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu trên các tệp CSDL.Bài 1: Những khắng định nào dưới đây là sai:A. Hệ QTCSDL nào cũng có một ngôn ngữ CSDL riêng;B. Hệ QTCSDL hoạt động độc lập, không phụ thuộc và hệ điều hành;C. Ngôn ngữ CSDL và Hệ QTCSDL thực chất là một;D. Hệ QTCSDL thực chất là một bộ phận của ngôn ngữ CSDL, đóng vai trò chương trình dịch cho ngôn ngữ CSDL;Bài 2. Câu nào sau đây về hoạt động của một hệ QTCSDL là sai?A. Trình ứng dụng tương tác với hệ QTCSDL thông qua bộ xử lí truy vấn;B. Có thể tạo các truy vấn trên CSDL dựa vào bộ xử lí truy vấn;C. Bộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL tương tác với bộ quản lí tệp của hệ điều hành để quản lí, điều khiển việc tạo lập, cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu trên các tệp của CSDL;D. Bộ quản lí tệp nhận các yêu cầu truy xuất từ bộ xử lí truy vấn và nó cung cấp dữ liệu cho bộ truy vấn theo yêu cầu;E. Bộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL quản lí trực tiếp các tệp CSDL.IV. Củng cố:Qua bài học này học sinh biết vai trò của con người khi làm việc với hệ CSDL và biết các bước xây dựng CSDL.V. Dặn dò:Yêu cầu các em về nhà làm thêm các bài tập 1.27 đến 1.34 trong SBT để giờ sau ta học giờ bài tập.VI. Rút kinh nghiệm:Trang 21Giáo án Tin học 12 Tiết: 7BÀI TẬPI. Mục tiêuCủng cố lại kiến thức về:- Chức năng của hệ QTCSDL: Tạo lập CSDL, cập nhật dữ liệu, tìm kiếm, kết xuất thông tin;- Biết được hoạt động tương tác của các thành phần trong một hệ quản trị cơ sở dữ liệu.- Biết vai trò của con người khi làm việc với hệ CSDL;- Biết các bước xây dựng CSDL II. Phương pháp – phương tiện : - Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, gợi ý- Phương tiện: SGK, SGV, Chuẩn KT-KN, …III . Tiến trình tiết dạy1. Ổn định lớp, kiểm tra sỉ số:2. Kiểm tra bài cũ: 3. Nội dung bài mớiHoạt động của giáo viên và học sinh Nội dungGV: Thực hiện chia lớp thành bốn nhóm:Một dãy bàn là 1 nhóm.HS: Thực hiện phân chia nhóm theo yêu cầu của giáo viên.GV: Ra bài tập cho học sinh.Yêu cầu: Nhóm 1+4 làm đề 1;Nhóm 2+3 làm đề 2.GV: Dùng máy chiếu hoặc bảng phụ ra đề để học sinh theo dõi bài tập của mình.HS: Theo dõi bài tập, từng nhóm thảo luận nội dung đã được GV phân công.Đề bài tập 1 và bài tập 2 được trình chiếu bằng máy chiếu hoặc viết bằng bảng phụ.Câu 1. Hệ QTCSDL trực tiếp thực hiện những việc nào trong các việc được nêu dưới đây?A. Xóa tệp khi có yêu cầu của người dùng;B. Tiếp nhận yêu cầu của người dùng, biến đổi và chuyển giao yêu cầu đó cho hệ điều hành ở dạng thích hợp;C. Xác lập quan hệ giữa bộ xử lí truy vấn và bộ quản lí dữ liệu;D. Xác lập quan hệ giữa yêu cầu tìm kiếm, tra cứu với dữ liệu lưu ở bộ nhớ ngoài.Câu 2. Với một hệ QTCSDL, điều khẳng định nào dưới đây là sai?A. Người lập trình ứng dụng buộc phải hiểu sâu mức thể hiện vật lí của CSDL;B. Người lập trình ứng dụng có nhiệm vụ cung cấp các phương tiện mở rộng khả năng dịch vụ của hệ QTCSDL;C. Người lập trình ứng dụng không được phép đồng thời là người quản trị hệ thống vì như vậy vi phạm quy tắc an toàn và bảo mật;D. Người lập trình ứng dụng cần phải nắm vững ngôn ngữ CSDL.Câu 3. Có thể thay đổi người quản trị CSDL được không? Nếu được cần phải cung cấp những Trang 22Giáo án Tin học 12gì cho người thay thế?Câu 1. Câu nào sau đây về hoạt động của một hệ QTCSDL là sai?A. Trình ứng dụng tương tác với hệ QTCSDL thông qua bộ xử lí truy vấn;B. Có thể tạo các truy vấn trên CSDL dựa vào bộ xử lí truy vấn;C. Bộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL tương tác với bộ quản lí tệp của hệ điều hành để quản lí, điều khiển việc tạo lập, cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu trên các tệp của CSDL;D. Bộ quản lí tệp nhận các yêu cầu truy xuất từ bộ xử lí truy vấn và nó cung cấp dữ liệu cho bộ truy vấn theo yêu cầu;E. Bộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL quản lí trực tiếp các tệp CSDL.Câu 2. Qui trình nào trong các qui trình dưới đây là hợp lí khi tạo lập hồ sơ cho bài toán quản lí?A. Tìm hiểu bài toán -> Tìm hiểu thực tế -> xác định dữ liệu -> tổ chức dữ liệu -> nhập dữ liệu ban đầu;B. Tìm hiểu thực tế -> tìm hiểu bài toán -> xác định dữ liệu -> tổ chức dữ liệu -> nhập dữ liệu ban đầu;C. Tìm hiểu bài toán -> tìm hiểu thực tế -> xác định dữ liệu -> nhập dữ liệu ban đầu -> tổ chức dữ liệu;D. Các thứ tự trên đều sai.Trong đó: - Xác định bài toán là xác định có chủ thể nào thông tin nào cần quản lí, các nhiệm vụ của bài toán;- Tìm hiểu thực tế là tìm hiểu các tài liệu hồ sơ, chứng từ, sổ sách lien quan;- Xác định dữ liệu: xác định các đặc điểm cảu dữ liệu, các ràng buộc dữ liệu;- Tổ chức dữ liệu theo cấu trúc đảm bảo các ràng buộc (tạo cấu trúc dữ liệu).Câu 3. Vì sao các bước xây dựng CSDL phải lặp lại nhiều lần?GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã Câu 1. ĐA: B và CVì: - Có hai loại xóa tệp: Xóa logic và xóa vật lí. Khi xóa logic, hệ thống chỉ đánh dấu xóa và làm cho nó "trong suốt" đối với người dùng, tệp vẫn tồn tại và công việc này do hệ QTCSDL đảm nhiệm. Nếu cần tệp bị xóa logic vẫn có thể khôi phục lại để sử dụng. Xóa vật lí là xóa hẳn tệp ở bộ nhớ ngoài, nơi lưu trữ tệp.- Tương tự như vậy, việc xác lập quan hệ với dữ liệu ở bộ nhớ ngoài do hệ thống quản lí tệp của hệ điều hành đảm nhiệm, hệ QTCSDL chỉ tạo ra các yêu cầu thích hợp và chuyển giao cho hệ điều hành thực hiện.Câu 2. ĐA: A và CA. Một trong các chức năng của hệ Trang 23Giáo án Tin học 12thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.GV: Yêu cầu từng nhóm trình bày nội dung đã thảo luận:HS: Từng nhóm cử đại diện trình bày các nội dung đã thảo luận.GV: Gọi các nhóm khác cho ý kiến đóng góp và đưa ra kết luận.HS: Quan sát và ghi chép.QTCSDL là làm "mờ" đi cách lưu trữ vật lí của dữ liệu và các quá trình vật lí diễn ra trong quá trình tạo lập và khai thác CSDL Người lập trình ứng dụng không cần hiểu biết sâu về mức thể hiện vật lí của CSDL, nhưng nếu càng hiểu sâu càng tốt cho công việc.B. Sẽ là lí tưởng nếu người lập trình ứng dụng đồng thời là người xây dựng hệ QTCSDL và người quản trị hệ thống. Người lập trình ứng dụng cung cấp các phương tiện để tạo lập khai thác CSDL được dễ dàng, hiệu quả hơn. Đảm bảo an toàn và bảo mật là trách nhiệm của mọi người trong đó có cả người quản trị hệ thống.Câu 3. Có thể. Khi thay đổi người quản trị CSDL, cần cung cấp cho người mới tiếp quản quyền truy cập và hệ CSDL với tư cách là người quản trị, các thông tin liên quan đến hệ thống bảo vệ, đảm bảo an toàn hệ thống, cấu trúc dữ liệu và hệ thống, các phần mềm ứng dụng đã được gắn vào, Nói cách khác là toàn bộ thông tin về thực trạng hệ thống.Câu 1. ĐA: EBộ quản lí dữ liệu của hệ QTCSDL không trực tiếp quản lí các tệp CSDL mà tương tác với bộ quản lí tệp của hệ điều hành để quản lí, điều khiển việc tạo lập, cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu trên các tệp CSDL.Câu 2. ĐA: BCần đảm bảo đi từ mức khung nhìn sang mức khái niệm sau đó mới tới mức vật lí.Câu 3. Quá trình xây dựng mô hình CSDL phản ánh một hoạt động quản lí thực tế là một quá trình tiệm cận. Ban đầu người thiết kế có thể chưa hiểu biết hết mọi yêu cầu đòi hỏi của công tác quản lí. Chỉ sau khi có CSDL thực tế người ta mới đánh giá được sự phù hợp của mô hình toán học với yêu cầu thực tế và có những chỉnh sửa phù hợp. Ngoài ra, có thể xuất hiện thêm các yêu cầu mới do có sự thay đổi về tiêu chí đánh giá, về nhu cầu thông tin, IV. Củng cố:Trang 24Giáo án Tin học 12- Qua bài học này học sinh củng cố được các kiến thức về chức năng của hệ QTCSDL: Tạo lập CSDL, cập nhật dữ liệu, tìm kiếm, kết xuất thông tin; Biết được hoạt động tương tác của các thành phần trong một hệ quản trị cơ sở dữ liệu. Biết vai trò của con người khi làm việc với hệ CSDL; Biết các bước xây dựng CSDL.khi làm việc với CSDL.- Kiểm tra 15 phút: + Nội dung kiến thức: Bài 1, 2+ Hình thức: tự luận+ Đề kiểm tra: Kèm theoV. Dặn dò:Yêu cầu các em về nhà đọc bài tập và thực hành 1 và nghiên cứu, tìm hiểu về quản lí thư viện.VI. Rút kinh nghiệm:Trang 25 |
