I. Tác giả
Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)
II. Tác phẩm
1. Xuất xứ
“Bức tranh của em gái tôi” là truyện ngắn đoạt giải Nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiến niên tiền phong
Kiều Phương là cô gái hay lục lọi đồ và thường bôi bẩn lên mặt. Cô bé có sở thích vẽ tranh nên thường bí mật pha chế màu và vẽ. Khi mọi người phát hiện ra Kiều Phương có tài năng hội họa thì người anh lúc này tỏ ra ghen tị và xa lánh em. Kiêù Phương đạt giải nhất tại trại thi vẽ tranh quốc tế với bức vẽ “anh trai tôi”, lúc này người anh trai mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và hối lỗi về bản thân mình.
3. Bố cục (3 phần)
- Phần 1 (từ đầu đến “phát huy tài năng”): Tài năng của em gái được phát hiện
- Phần 2 (tiếp đó đến “anh cùng đi nhận giả”): Lòng ghen tị và mặc cảm của người anh
- Phần 3 (còn lại): Người anh nhận ra sai lầm của mình và tấm lòng của em gái
4. Giá trị nội dung
Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình
5. Đặc sắc nghệ thuật
- Ngôi kể thứ nhất tự nhiên, chân thật
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, sắc sảo.
Văn bản “Bức tranh của em gái tôi” nằm trong chương trình Ngữ văn 6 tập 2. Đây là một văn bản giàu ý nghĩa, dễ tạo sự thích thú cho học sinh. Hocnguvan.vn xin giới thiệu tới thầy cô và các em phần phân tích văn bản Bức tranh của em gái tôi. Hi vọng đây sẽ là tư liệu hữu ích cho thầy cô và các em trong quá trình tìm hiểu văn bản.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– Tạ Duy Anh (1959), quê ở huyện Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây.
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ tác phẩm
Bức tranh của em gái tôi là truyện ngắn đạt giải nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên tiền phong.
b. Ngôi kể: Ngôi thứ nhất (người anh)
– Tác dụng: Giúp đi sâu tái hiện những suy nghĩ, tâm trạng của người anh.
– Nhân vật chính: người anh. Bởi lẽ tác giả muốn thể hiện chủ đề ăn năn, hối hận để khắc phục tính ghen ghét, đố kị là chính à truyện tập trung khắc họa diễn biến tâm trạng của người anh.
c. Ý nghĩa nhan đề: Bức tranh của em gái tôi
+ Cuối truyện bức tranh mới xuất hiện à gây tò mò, thôi thúc người đọc tìm hiểu
+ Chất chứa trong đó tình cảm trìu mến, yêu thương của anh dành cho em gái và bức tranh (giàu tình cảm, gợi mở nhiều điều hơn nhan đề “Bức tranh của tôi”)
II. Trọng tâm kiến thức
1. Diễn biến tâm trạng của nhân vật người anh
– Trước khi phát hiện ra tài năng của em:
+ Anh gọi em là Mèo
+ Hay quát mắng em vì em hay nghịch ngợm
=> Thấp thoáng dáng vẻ của một người anh, hay tỏ vẻ mình lớn hơn nhưng cũng có chút gì đó yêu thương và chiều chuộng em mình.
– Khi tài năng của em được phát hiện:
+ Trong khi mọi người xúc động, mừng rỡ, ngạc nhiên thì người anh lại không vui. Bởi lẽ:
++ Anh cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài => buồn bã, tủi thân.
++ Từ một người đứng ở trên, người anh cảm thấy vị trí của mình như bị hạ thấp => anh ghen tị với em
=> Đó là diễn biến tâm lí rất phù hợp, dễ hiểu. Cái đáng trách của người anh là: không điều chỉnh được tâm trạng của mình; để cho lòng ích kỉ và sự ghen tị lấn át tâm hồn mình => trở nên gắt gỏng với em, không còn thân và yêu thương em như trước nữa.
+ Tâm trạng trên còn được tác giả đẩy lên một mức nữa, cực đoan hơn khi người anh quyết định xem lén tranh của em => thực hiện một hành động mà chính bản thân mình coi khinh chỉ vì tò mò, đố kị.
=> Tiếng thở dài của người anh xuất phát từ sự tự ti, sự buồn bã, bất lực => người ai vừa đáng trách lại vừa đáng thương.
+ Người anh tự gieo vào đầu mình những ý nghĩ không tốt: trước kia, khuôn mặt của em khiến anh thấy ngộ nghĩnh => bây giờ: cảm thấy như đang chọc tức mình.
– Khi người em đi tham dự trại thi vẽ và đoạt giải:
+ Anh là người duy nhất trong nhà không vui
+ Tránh né cái ôm của em
+ Miễn cưỡng đi nhận giải cùng
– Khi đứng trước bức tranh vẽ mình:
+ Người anh ngỡ ngàng không nhận ra mình trong bức tranh, bởi lẽ: hình ảnh người anh trong bức tranh quá đẹp, với vẻ đẹp trong sáng, hồn nhiên của tuổi thơ. => Có thể không phải người anh không nhận ra mình, mà là không dám nhận hình ảnh đẹp đẽ đó là mình.
+ Khi nghe câu hỏi của mẹ, người anh có rất nhiều những cung bậc cảm xúc khác nhau:
++ giật sững người, ngỡ ngàng: vì không tin đó là bức tranh vẽ về mình
++ hãnh diện: vì mình trong mắt em thật đẹp, được nhiều người chiêm ngưỡng
++ xấu hổ vì mình đã ghen tị, đố kị với em, không xứng đáng với hình ảnh đẹp đẽ trong lòng em.
=> Câu nói thầm trong trí nhớ của anh thể hiện sự hối hận chân thành, sự ăn năn, tự nhận thức về bản thân và tâm hồn nhân hậu của em. Tình yêu thương, lòng nhân hậu có thể cảm hóa được con người.
=> Hình ảnh người anh trong câu chuyện, chúng ta có thể bắt gặp ở mọi nơi trong cuộc sống, trong chính bản thân mình. Bởi ai cũng có lòng đố kị, có sự ích kỉ, ghen tị. Nhưng đừng để điều đó điều khiển hành vi và cuộc sống của mình. Người anh vừa đáng trách, lại vừa đáng thương. Nhưng chắc chắn bằng tình yêu thương và lòng nhân hậu của em, anh sẽ trở về với bản tính tốt đẹp vốn có.
2. Nhân vật người em
– Hình ảnh Mèo được hiện lên rất rõ qua cái nhìn, suy nghĩ và cảm nhận của người anh:
+ Một cô bé tinh nghịch, đáng yêu, thông minh
+ Yêu thích và có tài năng hội họa.
+ Hồn nhiên, trong sáng, ngây thơ
– Bức tranh về người anh đã làm nổi bật phẩm chất của cô bé: yêu thương, bao dung và nhân hậu.
=> Cô bé như một tấm gương để người anh soi vào và tự hoàn thiện bản thân mình.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình
2. Nghệ thuật
– Ngôi kể thứ nhất tự nhiên, chân thật
– Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, sắc sảo
Qua bài học về tác giả, tác phẩm Bức tranh của em gái tôi Ngữ văn lớp 6 Cánh Diều gồm nội dung chính về tác giả, bố cục, tóm tắt tác phẩm, dàn ý chi tiết, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, phương thức biểu đạt sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm tác phẩm Bức tranh của em gái tôi.
I. Tác giả
- Tên: Tạ Duy Anh sinh năm 1959
- Quê quán: Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)
- Sự nghiệp văn học:
+ Ông là cây bút trẻ trong thời kỳ đổi mới
+ Ông trở thành thành viên của Hội nhà văn Việt Nam từ năm 1993. Hiện nay ông là Biên tập viên của Hội nhà văn Việt Nam
- Tác phẩm chính
+ Bến thời gian, Bố cục hoàn hảo, Ngày hội cuối cùng, Đi tìm nhân vật (tiểu thuyết), Dưới bàn tay vô hình,...
II. Tìm hiểu sơ lược về tác phẩm
1. Thể loại: Truyện ngắn
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
- Truyện ngắn in trong Bức tranh của em gái tôi, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2008.
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm
4. Người kể chuyện: Ngôi thứ nhất
5. Tóm tắt:
- Kiều Phương là cô gái hay lục lọi đồ và thường bôi bẩn lên mặt. Cô bé có sở thích vẽ tranh nên thường bí mật pha chế màu và vẽ. Khi mọi người phát hiện ra Kiều Phương có tài năng hội họa thì người anh lúc này tỏ ra ghen tị và xa lánh em. Kiêù Phương đạt giải nhất tại trại thi vẽ tranh quốc tế với bức vẽ “anh trai tôi”, lúc này người anh trai mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và hối lỗi về bản thân mình.
6. Bố cục:
- Phần 1 (từ đầu đến “phát huy tài năng”): Tài năng của em gái được phát hiện
- Phần 2 (tiếp đó đến “anh cùng đi nhận giả”): Lòng ghen tị và mặc cảm của người anh
- Phần 3 (còn lại): Người anh nhận ra sai lầm của mình và tấm lòng của em gái
7. Giá trị nội dung:
Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình
8. Giá trị nghệ thuật:
- Ngôi kể thứ nhất tự nhiên, chân thật
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, sắc sảo
III. Tìm hiểu chi tiết về tác phẩm
1. Nhân vật người anh trai
- Từ trước cho đến lúc nhìn thấy em gái tự chế màu vẽ: nhìn bằng cái nhìn kẻ cả, xem thường
- Khi tài năng của em gái được phát hiện: cảm thấy buồn và thất vọng về mình, cảm thấy mặc cảm vì bản thân mình không có tài năng gì, khó chịu và hay gắt gỏng với em, không thể chơi thân với em như trước
- Khi lén xem những bức tranh em gái vẽ: thầm cảm phục tài năng của em gái mình
- Khi đứng trước bức tranh đạt giải nhất của em gái trong phòng trưng bày: ngạc nhiên, hãnh diện rồi xấu hổ
=> Người anh vừa đáng trách nhưng đồng thời cũng đáng cảm thông vì đã nhận ra tấm lòng trong sáng, nhân hậu của em gái, biết nhận ra sai lầm của bản thân và sữa chữa nó
2. Nhân vật người em gái – Kiều Phương
- Say mê hội họa: mặt luôn bị bôi bẩn, hay lục lọi các đồ vật, tự chế thuốc vẽ, vẽ đẹp
- Hồn nhiên, trong sáng, hiếu động
- Độ lượng, nhân hậu
=> Giúp người anh nhận ra lỗi lầm của mình bằng tài năng và tấm lòng.