Nợ xấu, chứng khoán, trái phiếu vào tầm ngắm Trưa ngày 1/6, khi phiên thảo luận toàn thể đầu tiên của Quốc hội về kinh tế, xã hội, ngân sách vừa kết thúc, với sự sốt ruột của không ít đại biểu trước những “căn bệnh” của bất động sản, nợ xấu, chứng khoán, đặc biệt là sự chậm trễ của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, Tổng thư ký Quốc hội đã gửi phiếu đề nghị các vị đại biểu chọn nhóm vấn đề chất vấn. Không nằm ngoài nội dung đã được Báo Đầu tư thông tin trong số ra gần nhất, 5 nhóm vấn đề xin ý kiến thuộc các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, thông tin - truyền thông, giao thông - vận tải, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Ở mỗi lĩnh vực lại có các vấn đề cụ thể hơn được dự kiến để đại biểu Quốc hội quyết định. Theo đó, với lĩnh vực tài chính, nội dung đầu tiên được dự kiến chất vấn là tình hình triển khai và giải pháp đẩy nhanh việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội thuộc trách nhiệm quản lý nhà nước của Bộ Tài chính; công tác quản lý giá, mua sắm công và kiểm soát lạm phát theo Nghị quyết của Quốc hội. Nội dung tiếp theo là thực trạng, nguyên nhân và giải pháp tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt, thúc đẩy cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần. Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cũng sẽ trả lời về hoạt động của thị trường vốn, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua, giải pháp chấn chỉnh và xử lý các hành vi vi phạm, đặc biệt là tình trạng thao túng, làm giá, đưa thông tin xuyên tạc, thiếu kiểm chứng, không chính xác ảnh hưởng đến thị trường; giải pháp về xây dựng, phát triển thị trường tài chính lành mạnh, bảo đảm an toàn, bền vững trong thời gian tới. Các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản; việc quản lý thuế đối với các hoạt động kinh doanh trên nền tảng số. Đứng đầu trong các nội dung được xác định cần chất vấn thuộc lĩnh vực ngân hàng là tình hình triển khai và giải pháp đẩy nhanh việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 thuộc trách nhiệm quản lý nhà nước của Ngân hàng Nhà nước; việc phối hợp chính sách tài khóa và kiểm soát lạm phát, củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước còn phải trả lời về việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, xử lý các ngân hàng thương mại yếu kém gắn với xử lý nợ xấu; cơ chế cấp hạn mức tín dụng hàng năm cho các ngân hàng thương mại; việc quản lý, kiểm soát tín dụng trong lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro, nhất là cho vay chứng khoán, bất động sản và phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Thực trạng và giải pháp phòng, chống tín dụng đen, tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng cũng là những nội dung được chọn để chất vấn người đứng đầu Ngân hàng Nhà nước. Việc lựa chọn những vấn đề trên được nhiều đại biểu đồng tình, bởi ngay từ những phát biểu đầu tiên của phiên thảo luận đầu tiên về kinh tế, xã hội, đã có những đại biểu chỉ chọn một trong số các vấn đề trên để phản biện, để truy vấn trách nhiệm. Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, đại biểu Hà Sỹ Đồng cho rằng, một phần đáng kể của dòng tiền “dễ dãi” trong 2 năm duy trì chính sách “tiền rẻ” đã và đang tìm tới các kênh đầu cơ vào nhóm tài sản rủi ro, không được khuyến khích, khiến nguy cơ “bong bóng” ở một số lĩnh vực như bất động sản, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp “ba không” và nhiều tài sản tài chính khác… cần phải được quan tâm. Vậy nợ xấu ngân hàng trong các lĩnh vực rủi ro thực sự đứng ở mức bao nhiêu và sẽ còn gia tăng cỡ nào trong thời gian tới? Câu hỏi này, thực chất cũng là câu chất vấn. Với đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam), việc chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản không chỉ là con số ngàn tỷ đồng thu về ngân sách. Mà đáng quan tâm hơn, khi kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, người dân chịu mức thuế cao hơn, theo giá thị trường, nhưng khi bị thu hồi đất, đền bù thì áp theo giá nhà nước, dẫn đến những bất bình đẳng trong mối quan hệ này.
Không ai khác, người đứng đầu ngành tài chính sẽ phải trả lời câu hỏi đó. Chất vấn “đồng bộ” tài khóa và tiền tệ Giữa hai kỳ họp Quốc hội, đất nước gượng dậy sau sự tàn phá của Covid-19, lĩnh vực nào cũng có vấn đề cần được đặt lên bàn nghị sự của Quốc hội. Những ngày đầu tiên của năm 2022, Quốc hội đã lần đầu tiên trong lịch sử tổ chức kỳ họp bất thường để quyết định một việc cũng chưa từng có tiền lệ tại Nghị quyết số 43/2022/QH15, với gói chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội có quy mô đến 347.000 tỷ đồng. Nhưng đến Kỳ họp thứ ba này, vẫn chưa có đồng nào được giải ngân. Theo nhiều đại biểu Quốc hội, vấn đề đầu tiên cần được chất vấn là giải pháp đẩy nhanh việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15. Mà “từ khóa” ở đây là tài khóa - tiền tệ, bởi thế, việc chọn cả Bộ trưởng Bộ Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cùng trả lời chất vấn tại kỳ họp này là hợp lý. Trong trường hợp chỉ có một vị được chọn, thì vị còn lại cũng phải sẵn sàng “chia lửa”, bởi sự phối hợp đồng bộ chính sách tài khoá, tiền tệ là cực kỳ quan trọng trong bối cảnh hiện nay, đại biểu Vũ Tiến Lộc (Hà Nội), Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư. Không chỉ Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng đang có nhiều vấn đề cần làm rõ, mà trong thực hiện Nghị quyết 43/2022/QH15, vai trò của ngân hàng cũng rất quan trọng. Nhấn mạnh điều này, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, chính sách tiền tệ rất quan trọng với các doanh nghiệp. “Chính sách hỗ trợ ngân hàng rất nhiều, trong khi các doanh nghiệp tiếp cận vổn rất khó, chứ không phải dễ. Đây là điều tôi nghe thực tế, chứ không phải trên hồ sơ giấy tờ. Lãi suất đi vay rất cao. Trong khi thực hiện Nghị quyết 42/2017/QH14, thì có những ngân hàng lợi nhuận sau thuế rất lớn và chia cổ tức rất nhiều. Vậy làm sao để ngân hàng được hưởng chính sách thí điểm, thì cũng phải chia sẻ với nền kinh tế, đó cũng là vấn đề cần chất vấn”, đại biểu Trịnh Xuân An nêu quan điểm. Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư ngay khi nhận được phiếu xin ý kiến, đại biểu Trần Văn Khải (Hà Nam), Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, thứ tự ưu tiên lựa chọn lĩnh vực chất vấn của ông: số 1 là tài chính, số 2 là ngân hàng. “Tôi được biết, nhiều đại biểu Quốc hội muốn thông qua chất vấn người đứng đầu Ngân hàng Nhà nước để làm rõ nhiều vấn đề cụ thể trong việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, xử lý các ngân hàng thương mại yếu kém gắn với xử lý nợ xấu. Rồi việc quản lý, kiểm soát tín dụng trong lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro, nhất là cho vay chứng khoán, bất động sản và phát hành trái phiếu doanh nghiệp”, đại biểu Trần Văn Khải giải thích lý do chọn nhóm vấn đề chất vấn. Đừng để hy vọng của người dân nguội lạnhNhấn mạnh Nghị quyết 43/2022/QH15 là quyết tâm rất lớn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, nhưng thực hiện rất chậm, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) đặt vấn đề là có lý do để chậm không?“Cá nhân tôi cho rằng, chúng ta không có nhiều lý do để chậm, vì triển khai gói hỗ trợ phục hồi kinh tế trong điều kiện khách quan có thuận lợi khi dịch bệnh cơ bản được khống chế và đẩy lùi. Xét về nguồn lực theo Nghị quyết 43/2022/QH15 là sẵn sàng. Về quy trình thủ tục đã đơn giản hóa tối đa và đã thực hiện phân cấp mức tối đa tới từng bộ, ngành, địa phương, có những tiền lệ mà trước đây chưa bao giờ thực hiện”, bà Mai nói. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần rà soát tổng thể xem đang chậm ở đâu, vướng ở đâu và cần xem xét trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân không đảm bảo tiến độ, để không lỡ nhịp, không bỏ lỡ cơ hội và không để những hy vọng của người dân cùng với thời gian trở thành nguội lạnh.
Tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ ngành ngân hàng năm 2022 do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổ chức chiều ngày 29/12 tại Hà Nội, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú đã chỉ ra một số khó khăn, thách thức và những vấn đề đặt ra đối với điều hành chính sách tiền tệ (CSTT) và hoạt động ngân hàng năm 2022. Nhận diện rủi ro Thứ nhất, nguy cơ rủi ro lạm phát do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, trong nước và ngoài nước, tác động của chính sách thương mại, chính sách thắt chặt tiền tệ, sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư của một số nước lớn… Trong khi đó, kinh tế dự kiến phục hồi trong năm 2022 khiến nhu cầu tiêu dùng, đầu tư gia tăng, gây sức ép lên giá cả. Điều này sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu điều hành CSTT, nhất là trong điều kiện CSTT đã được nới lỏng kéo dài trong mấy năm qua. Thứ hai, dịch bệnh kéo dài trong suốt 2 năm và vẫn còn đang diễn biến phức tạp đã, đang và sẽ mang lại nhiều hệ lụy cho nền kinh tế. Những khó khăn như vòng quay vốn chậm, dòng tiền đứt gãy, doanh nghiệp bị sụt giảm doanh thu, mất khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn, gia tăng rủi ro về thu hồi nợ... đến năm 2022 sẽ tác động mạnh hơn đến hoạt động ngân hàng do có độ trễ (nếu tính cả dư nợ của khách hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi theo Thông tư 01 có nguy cơ chuyển thành nợ xấu thì tỉ lệ nợ xấu sẽ tăng ở mức 7,31%). Thứ ba, việc mở rộng quy mô tín dụng và thái quá các chính sách hỗ trợ thông qua các chương trình, các gói tín dụng ưu đãi (cả về vốn và lãi suất) nếu không được nhận diện đầy đủ, kịp thời và sự hỗ trợ từ chính sách tài khóa thì sẽ ảnh hưởng đến an toàn hệ thống trong trung-dài hạn…
Thứ tư, dù thị trường chứng khoán có bước phát triển nhưng việc cung ứng vốn cho nền kinh tế (đặc biệt vốn trung dài hạn) vẫn chủ yếu từ hệ thống ngân hàng, từ đó làm gia tăng rủi ro kỳ hạn, rủi ro thanh khoản (huy động ngắn hạn cho vay trung dài hạn), kéo theo sức ép và rủi ro lên hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD). Ngoài ra, việc kéo dài thời gian cơ cấu lại thời hạn trả nợ (thực chất đã biến các khoản cho vay ngắn hạn thành trung dài hạn cũng như tạm thời không ghi nhận mức độ rủi ro thực tế của khách hàng) cũng sẽ tiềm ẩn rủi ro đối với hệ thống ngân hàng trong trung hạn. Thứ năm, dịch bệnh diễn biến phức tạp, kéo dài làm cho năng lực tài chính của doanh nghiệp giảm sút, ảnh hưởng khả năng trả nợ đúng hạn. Bên cạnh đó, việc thẩm định, giải ngân tín dụng, thực hiện thủ tục đăng ký giao dịch bảo đảm, thủ tục xử lý nợ và việc trả nợ ngân hàng của khách hàng cũng gặp khó khăn khi thực hiện phong tỏa, giãn cách xã hội, kể cả giãn cách cục bộ. Thứ sáu, khuôn khổ pháp lý cho hoạt động tiền tệ - ngân hàng đã được chú trọng và hoàn thiện nhiều trong thời gian qua. Tuy nhiên, nhiều quy định tại các văn bản quy phạm, kể cả luật có nhiều bất cập, chồng chéo, nhất là chưa có một hành lang pháp lý rõ ràng, đủ thẩm quyền trong việc cơ cấu lại các TCTD… Bên cạnh đó, nguồn lực cho các ngân hàng thương mại nhà nước (NHTMNN) còn bất cập với vai trò và trách nhiệm thực hiện chính sách, cũng như việc nâng cao năng lực tài chính thông qua tăng vốn điều lệ. Mặt khác, vốn điều lệ các NHTMNN tăng không tương xứng với vai trò, vị thế đã hạn chế năng lực của các ngân hàng này trong việc mở rộng tín dụng, tham gia vào các dự án lớn, các công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia… Ngoài ra, chuyển đổi số đang đặt ra cho ngành ngân hàng nhiều thách thức, đòi hỏi sự đồng bộ và phù hợp của các quy định và hành lang pháp lý hiện hành để theo kịp với sự phát triển của khoa học công nghệ và các ứng dụng chuyển đổi số... Giải pháp đồng bộ thích ứng diễn biến mới Để vượt qua những thách thức trong bối cảnh mới, Phó Thống đốc Đào Minh Tú đã nêu ra một số phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm của ngành ngân hàng trong năm 2022. Đại diện ngành ngân hàng khẳng định tiếp tục bám sát chủ trương của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và các đánh giá, nhận định về tình hình kinh tế vĩ mô, tiền tệ để triển khai thực hiện các giải pháp trọng tâm năm 2022. Thứ nhất, điều hành CSTT chủ động, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát theo mục tiêu năm 2022 bình quân khoảng 4%, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế. Năm 2022, định hướng tín dụng tăng khoảng 14%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế. Phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa để thực hiện tốt chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội sau khi được Quốc hội phê chuẩn… Thứ hai, điều hành linh hoạt các giải pháp tín dụng nhằm kiểm soát quy mô, tăng trưởng tín dụng hợp lý, hướng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ; kiểm soát chặt chẽ tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro. Tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho người dân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 và thiên tai. Thứ ba, tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng theo “Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025” sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt, trong đó tập trung xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém; phát triển hệ thống các tổ chức tín dụng đủ năng lực cạnh tranh trên thị trường nội địa, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế. Thứ tư, đẩy mạnh thực hiện các giải pháp để kiểm soát và xử lý nợ xấu; ngăn ngừa, hạn chế tối đa nợ xấu mới phát sinh; ngăn ngừa tình trạng đầu tư chéo, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng có liên quan. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động của tổ chức tín dụng, đặc biệt là đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao. Phấn đấu duy trì tỉ lệ nợ xấu nội bảng ở mức an toàn (dưới 3%). Thứ năm, tập trung đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động ngân hàng và hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. Tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tạo thuận lợi cho chuyển đổi số ngành ngân hàng, đáp ứng yêu cầu đối với các mô hình kinh doanh và sản phẩm dịch vụ mới trên nền tảng công nghệ thông tin, ngân hàng số, thanh toán số. Tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán và chuyển đổi số. Thứ sáu, NHNN cần tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật ngân hàng phù hợp với thực tiễn nhằm tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế phục hồi sau dịch COVID-19. Trong đó trọng tâm là xây dựng Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi); hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam; hoàn thiện việc đề xuất gia hạn Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD... Thứ bảy, NHNN thực hiện quyết liệt, hiệu quả cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh, duy trì chỉ số chiều sâu và nâng cao độ phủ thông tin tín dụng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp được tiếp cận tín dụng công bằng, minh bạch. Tiếp tục đổi mới việc tổ chức cơ chế một cửa, số hóa, điện tử hóa trong giải quyết thủ tục hành chính nhằm nâng cao chất lượng phục vụ, góp phần xây dựng Chính phủ số, nền kinh tế số. Ngoài ra, NHNN đẩy mạnh truyền thông theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đối với hoạt động thông tin của NHNN và các cam kết quốc tế từ trước, trong và sau khi ban hành chính sách nhằm tạo sự đồng thuận của dư luận. Để tổ chức thực hiện thành công các nhiệm vụ trọng tâm và đạt được các mục tiêu đã đề ra, lãnh đạo NHNN đề nghị các đơn vị trong toàn ngành bám sát Nghị quyết 01 và các nghị quyết khác của Chính phủ, Chỉ thị 01 của Thống đốc NHNN, tập trung xây dựng kế hoạch với lộ trình, sản phẩm cụ thể; đồng thời tổ chức quán triệt đến từng cán bộ trong đơn vị để triển khai nghiêm túc, quyết liệt ngay từ đầu năm. Anh Minh |
