Triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận thường gặp khi thận bị tổn thương không thực hiện được chức năng lọc máu. Vậy làm cách nào để khắc phục tình trạng này? Hãy cùng chúng tôi theo dõi bài viết dưới đây để phát hiện sớm triệu chứng và đưa ra cách điều trị thiếu máu hiệu quả.
1. Tại sao bệnh nhân suy thận bị thiếu máu?
Thận là giữ nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, ngoài việc lọc và đào thải các chất cặn bã ra ngoài, cơ quan này còn tham gia vào quá trình lọc máu. Đồng thời điều hòa cơ thể sản sinh Erythropoietin kích thích tủy xương tạo ra hồng cầu.
Tuy nhiên ở những người suy thận, nhất là dạng mạn tính thì hàm lượng Erythropoietin trong cơ thể bị giảm sút không đủ để đưa tín hiệu đến tủy xương. Quá trình biệt hóa hồng cầu không diễn ra khiến người bệnh bị thiếu máu. Mức độ thiếu máu sẽ ngày càng trở nên trầm trọng.
Ở những người suy thận, hàm lượng Erythropoietin trong cơ thể bị giảm sút không đủ để tủy xương tạo hồng cầu từ đó gây thiếu máu
Ngoài ra, những nguyên nhân dưới đây cũng dẫn đến triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận.
Thiết sắt:
Cơ thể bị thiếu sắt do bị mất máu, chảy máu do hàm lượng ure cao hoặc chảy máu đường tiêu hóa. Khi sắt không được cung cấp đủ thì quá trình sản xuất hồng cầu sẽ bị ảnh hưởng, từ đó gây thiếu máu.
Tan máu:
Ở bệnh nhân suy thận hồng cầu thường ít sắt, nhược sắc nên dễ vỡ và bị thực bào. Với tốc độ phá hủy nhanh chóng dẫn đến thiếu hụt hồng cầu, gây thiếu máu.
Hiện tượng tan máu còn xảy ra với những người chạy thận, do tiếp xúc với các chất độc hại gây ô nhiễm nguồn nước như: kẽm, arsenic,…
Thiếu dinh dưỡng:
Để giảm bớt gánh nặng cho thận, chế độ ăn uống của người bệnh phải kiêng khem các loại thực phẩm giàu đạm. Đồng thời các triệu chứng của bệnh cũng khiến cơ thể trở nên mệt mỏi, chán ăn, không muốn ăn.
Khả năng hấp thu thức ăn kém khiến người bệnh bị thiếu dinh dưỡng. Nhất là các chất tham gia vào quá trình tái tạo hồng cầu như: vitamin nhóm B (B6, B9, B12), sắt,… Tình trạng này nếu kéo dài sẽ dẫn đến thiếu máu.
Chế độ ăn uống kiêng khem các thực phẩm giàu đạm, cơ thể kém hấp thu là nguyên nhân gây thiếu hụt các chất tạo máu
Chạy thận nhân tạo:
Trong quá trình chạy thận, máu sẽ được chuyển ra khỏi cơ thể và đi vào hệ thống thiết bị, ống dẫn lọc. Điều này khiến cơ thể bị mất một lượng máu sau mỗi lần thực hiện. Do đó, nếu chạy thận trong thời gian dài thì sẽ dẫn đến triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận.
Không chỉ vậy, thiếu máu còn do các yếu tố khác như: tác dụng phụ của thuốc tán huyết, bệnh suy tuyến giáp, suy tủy, thời gian sống của hồng cầu ngắn,…
2. Triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận
Triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận thường dễ nhận biết, cụ thể là:
-
Da xanh xao, niêm mạc nhạt màu.
-
Người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, sức khỏe trở nên yếu đi.
-
Thường xuyên đau đầu chóng mặt, nhất là khi đổi tư thế đột ngột nên người bệnh rất khó tập trung vào công việc.
-
Hay khó thở, tức ngực, nhịp tim không ổn định.
-
Tóc rụng nhiều, móng không bóng và lưỡi bị mất gai.
Thiếu máu kéo dài có thể dẫn đến các biến chứng tim mạch như: tim đập nhanh, cơ tim nở ra, thậm chí là suy tim, đột quỵ gây tử vong. Khi xuất hiện các biểu hiện này, người bệnh nên đến cơ sở y tế để thực hiện các xét nghiệm cần thiết nhằm kiểm tra xem mình có thiếu máu hay không.
Triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận dễ nhận biết là cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt không thể tập trung vào công việc
3. Điều trị triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận
Trước khi tiến hành điều trị triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn tiến hành một số xét nghiệm để đánh giá mức độ thiếu máu như: xác định số lượng hồng cầu, lượng sắt dự trữ, tình trạng lọc máu, mất máu, chế độ dinh dưỡng,…
Dựa vào nguyên nhân và mức độ thiếu máu mà bác sĩ sẽ đưa ra biện pháp khắc phục phù hợp với bạn:
Truyền khối hồng cầu:
Truyền khối hồng cầu là phương pháp khắc phục tình trạng thiếu máu nhanh chóng. Phương pháp này chỉ áp dụng trong trường hợp bệnh nhân bị mất máu cấp tính, thiếu máu quá nhiều hoặc không thể thực hiện ESAS do rủi ro hoặc không hiệu quả.
Đối với người chờ ghép thận thì không nên truyền khối hồng cầu tránh nguy cơ mẫn cảm với thận mới.
Truyền khối hồng cầu là phương pháp khắc phục tình trạng thiếu máu nhanh chóng, thường áp dụng cho những người bị mất máu cấp tính
Bổ sung sắt:
Bệnh nhân suy thận cần phải bổ sung sắt để tăng quá trình tạo máu, giúp cơ thể tăng miễn dịch, cải thiện khả năng nhận thức, điều nhiệt,… Sắt được đưa vào cơ thể thông qua dạng viên uống hoặc tiêm tĩnh mạch.
Trong quá trình truyền sắt, nhân viên y tế sẽ theo dõi nghiêm ngặt để kịp thời xử lý các phản ứng nghiêm trọng. Tuy nhiên người mắc bệnh nhiễm trùng thì không nên áp dụng phương pháp truyền tĩnh mạch.
Bổ sung Erythropoietin:
Nếu thiếu máu là do cơ thể bị thiếu hụt Erythropoietin thì bạn nên bổ sung nội tiết này bằng cách tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch. Liều lượng sẽ được bác sĩ chỉ định tùy thuộc vào cân nặng, mức độ thiếu máu, triệu chứng lâm sàng.
Hy vọng sau khi đọc xong bài viết, bạn đã nắm được triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận. Khi thấy cơ thể thường xuyên mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt,… bạn nên tìm gặp bác sĩ để kiểm tra xem mình có bị thiếu máu hay không.
Thiếu máu kéo dài sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, do đó bạn nên có phương pháp điều trị sớm. Sở hữu nhiều lợi thế về máy móc hiện đại, đội ngũ bác sĩ, chuyên gia giàu kinh nghiệm, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC được nhiều người lựa chọn là nơi chẩn đoán và chữa trị bệnh tiết niệu.
Để được tư vấn và giải đáp thắc mắc liên quan đến triệu chứng thiếu máu ở bệnh nhân suy thận, hoặc đặt lịch khám nhanh chóng, bạn có thể liên hệ với chúng tôi thông qua đường dây nóng: 1900 56 56 56.
ĐẠI CƯƠNG:
Thiếu máu là một trong các biến chứng thường gặp ở người bệnh suy thận mạn. Khi suy thận càng nặng thì tình trạng thiếu máu càng trầm trọng do thận giảm sản xuất Erythopoietin. Đây là chất cần thiết trong quá trình biệt hoá hồng cầu tại tuỷ xương.
Thiếu máu ở người bệnh suy thận mạn dẫn đến gia tăng nguy cơ bệnh tật và tử vong. Điều trị thiếu máu ở người bệnh suy thận mạn là một trong những mục tiêu quan trọng trong điều trị bảo tồn và điều trị thay thế. Tất cả các người bệnh bị thiếu máu mạn tính có liên quan đến bệnh thận mạn tính đều được xem xét chỉ định điều trị, tuỳ vào mức độ thiếu máu.
NGUYÊN NHÂN
Ở người bệnh suy thận mạn thiếu hụt Erythropoietin là nguyên nhân chính gây nên tình trạng thiếu máu, tuy nhiên một số nguyên nhân khác có thể thúc đẩy tình trạng thiếu máu nặng hơn như: thiếu sắt, suy dinh dưỡng, mất máu mạn tính trong thận nhân tạo chu kỳ, bệnh đường tiêu hóa mạn tính, tình trạng viêm mạn tính…
CHẨN ĐOÁN:
Chẩn đoán xác định:
Dựa vào nồng độ Hemoglobin để chẩn đoán xác định thiếu máu ở người bệnh suy thận mạn: Ở người trưởng thành:
Thiếu máu ở giới nữ khi Hb < 11,5 g/dl
Thiếu máu ở giới nam khi Hb < 13,5 g/dl
Triệu chứng lâm sàng:
Triệu chứng thiếu máu: Mệt mỏi, da xanh niêm mạc nhợt, mất ngủ, nhịp tim nhanh, suy tim, suy giảm nhận thức, suy giảm chất lượng cuộc sống…
Triệu chứng suy thận: Mệt mỏi, phù, tiểu ít, tăng huyết áp, các dấu hiệu của hội chứng ure máu cao( chán ăn, nôn, buồn nôn…).
Cận lâm sàng:
Công thức máu: thiếu máu khi có Hb giảm dưới 95% của người bình thường cùng giới, cùng độ tuổi:
Hb<115g>
Hb<135g>
Chức năng thận :
Ure, creatinin máu tăng
Mức lọc cầu thận giảm,
Điện giải đồ máu có thay đổi (Kali thường cao, canxi có thể giảm hoặc tăng tuỳ theo giai đoạn bệnh...)
Xét nghiệm nước tiểu:
Có protein niệu
Có hồng cầu niệu
Có thể có bạch cầu niệu
Siêu âm: hình ảnh thận tuỳ thuộc vào loại bệnh lý thận, giai đoạn bệnh thận mạn cụ thể
Chẩn đoán phân biệt
Cần phân biệt với tình trạng thiếu máu do các nguyên nhân khác gây ra:
Thiếu máu do mất máu: xuất huyết tiêu hóa, ho ra máu, rong kinh, chấn thương…
Thiếu máu do tạo máu không đủ: suy tủy xương, leucemia, thiếu nguyên liệu tạo máu...
Thiếu máu do tan máu: tan máu tự miễn, tan máu do thuốc, Lupus…
Nguyên nhân thiếu máu ở người bệnh suy thận mạn
Thiếu hụt Erythropoietin (quan trọng nhất).
Do giảm đời sống hồng cầu.
Do thiếu hụt các yếu tố tạo máu (sắt, vitamin B12, Acid Folic, protein...)
Mất máu trường diễn…
ĐIỀU TRỊ THIẾU MÁU Ở NGƯỜI BỆNH SUY THẬN MẠN TÍNH
Chỉ định điều trị:
Có chỉ định điều trị thiếu máu ở người lớn khi nồng độ Hb <100g>
Duy trì Hb 11g/dL - 12g/dL ( Hct 33% - 36%) đạt được trong v ng 4 tháng kể từ khi bắt đầu điều trị bằng EPO (Erythropoietin người tái tổ hợp).
Hb mục tiêu trên đây không áp dụng cho liệu pháp truyền máu.
Đánh giá một số yếu tố ảnh hưởng đến thiếu máu ở người bệnh suy thận mạn
Cần đánh giá tình trạng dự trữ sắt thường xuyên để bổ xung sắt đầy đủ ( đường tĩnh mạch hoặc đường uống) cho đến khi đặt mức Hb mục tiêu.Lưu ý cần ngừng truyền sắt tĩnh mạch 1 tuần trước khi xét nghiệm tình trạng sắt.
Đánh giá số lượng hồng cầu lưới
Đánh giá tình trạng viêm
Đánh giá tình trạng dinh dưỡng
Đánh giá tình trạng lọc máu đầy đủ
Đánh giá tình trạng mất máu mạn tính
Điều trị bằng Erythropoietin (rHuEPO).
Loại EPO:
. EpoietinAlfa: Eperex, Epogen, Epokin, Epotiv...
. EpoietinBeta: NeoRecormon, Betapoietin...
. Darbepoetin alfa: Aranesp
. Methoxyl polyethylene glycol – epoetin beta : Mircera
Đường dùng:
Đường dùng có thể được lựa chọn tuỳ thuộc vào từng trường hợp cụ thể: tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm dưới da.
Đối với người bệnh suy thận mạn giai đoạn điều trị bảo tồn: có thể lựa chọn một trong các nhóm thuốc EPO nói trên, nên tiêm dưới da.
Đối với người bệnh thận nhân tạo chu kỳ: nên tiêm tĩnh mạch EPO vào các buổi lọc máu. Tuy nhiên tiêm dưới da có thể giảm được liều EPO.
Đối với người bệnh lọc màng bụng chu kỳ: EPO nên tiêm dưới da
Có thể tiêm 1 lần/ tháng tùy theo đáp ứng điều trị đối với loại EPO thế hệ mới như Micera
Phác đồ điều trị:
Tấn công: với mục tiêu điều trị đạt mức Hb 11 – 12g/dl (KDOQI 2007 và KDIGO 2012 điềutrị thiếu máu trong bệnh thận mạn))
Liều tấn công của EPO phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ thiếu máu và nguyên nhân cơ bản của thiếu máu.
+ EPO alfa và beta tiêm dưới da: 20 UI/kg x 3 làn/tuần hoặc 60 UI/kg x 1 lần/ tuần
+ EPO alfa và beta tiêm tĩnh mạch: 40 UI/kg x 3 lần/ tuần hoặc 120 UI/kg x 1 lần/tuần. Trẻ em dưới 5 tuổi liều 300 UI/kg/tuần.
+ Darbepoietin: 0,45 mcg/kg/tuần tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch Lưu ý cần kiểm tra Hb thường xuyên 2- 4 tuần/lần:
+ Nếu Hb tăng từ 1- 2 g/dl/tháng là hợp lý.
+ Nếu Hb tăng < 1g/dl/tháng thì cần tăng 25% liều mỗi tuần, hoặc
+ Nếu Hb tăng > 2g/dl/ tháng thì cần giảm 25-50% liều mỗi tuần.
Duy trì: khi đạt được mục tiêu điều trị với Hb 11 – 12g/dl ở người bệnh suy thận mạn
Liều duy trì thường thấp hơn từ trên 30% liều tấn công. Trong giai đoạn duy trì nên kiểm tra Hb mỗi 2 – 3 tháng.
Không khuyến cáo Hb>13g /dl vì tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch
Một số nguyên nhân gây đáp ứng kém với thuốc EPO.
+ Thiếu sắt.
+ Nhiễm trùng/viêm ( nhiễm trùng, phẫu thuật, AIDS, SLE..).
+ Mất máu mạn tính.
+ Cường cận giáp.
+ Viêm xơ xương, nhiễm độc nhôm.
+ Bệnh bất thường Hb( di truyền: Thalassem ias, bệnh hồng cầu hình liềm..).
+ Thiếu Vitamin B12 hoặc Folate.
+ Đa u tuỷ xương, suy dinh dưỡng, tan máu…..
Nếu những yếu tố trên đã được loại trừ, cần xem xét khả năng bị kháng với EPO (bất sản nguyên hồng cầu).
Trong một số trường hợp đáp ứng kém với điều trị có thể phối hợp thêm với truyền máu.
Tác dụng phụ của EPO.
Có thể gặp một số biểu hiện trên lâm sàng khi điều trị EPO, được coi như tác dụng không mong muốn của thuốc như:
Hội chứng giả cúm.
Đau đầu
Tăng HA.
Ngứa
Nổi mẩn
Huyết khối.
Bất sản nguyên hồng cầu…
Cần theo dõi và xử trí kịp thời, tùy thuộc vào mức độ của các biểu hiện trên để xét tiếp tục điều trị hay ngừng điều trị.
Tài liệu tham khảo:
Nephrol Dial Transplant Vol.19 Suppl2, 2004
K/DOQI Clinical Practice Guidelines for Anemia of Chronic Kidney Disease, 2000
Am J Kidney Dialysis 2001; 37( Suppl 1) : 182-235
European Best Practice Guidelines for the Management of Anaemia in Patients with Chronic Renal Failure
K/DOQI Clinical Practice Guideline and Clinical Practice Recommendations for Anemia in Chronic Kidney Disease: 2007
KDIGO 2012 Clinical Practice Guideline for Anemia in Chronic Kidney Disease
Hướng dẫn điều trị thiếu máu của Hội Tiết niệu Thận học 2013.