Unesco đánh giá gì về tây nguyên năm 2024

Tây Nguyên một vùng đất với những cao nguyên xếp tầng đầy nắng và gió, những cánh rừng già xanh thẫm, nơi những con người mộc mạc chất phác cùng nhau sinh sống tạo nên một cộng đồng với nhiều nét văn hóa đặc sắc.

Vùng đất Tây Nguyên với nhiều dân tộc anh em cùng nhau sinh sống như Bana, Ê đê, Gia Rai, K’ho, M’Nông,…mỗi dân tộc có những nét văn hóa riêng nhưng tổng thể vẫn có một sự thống nhất và hòa hợp với nhau. Các dân tộc ở Tây Nguyên phát triển trên cơ sở một nền kinh tế trồng trọt nương rẫy khác với nền văn minh lúa nước của các dân tộc sinh sống ở vùng đồng bằng. Cuộc sống của con người nơi đây gắn liền với những cánh rừng già và họ yêu rừng như ngư dân yêu biển, rừng cũng chính là cội nguồn như một người mẹ luôn che chở và giúp đỡ họ.

Người Tây Nguyên có thói quen sinh sống trong các ngôi nhà sàn bởi vì xưa kia vùng đất này toàn là rừng và có nhiều thú dữ nên xây dựng nhà sàn trên cao để tránh thú dữ tấn công. Đặc biệt là ngôi nhà Rông đó được coi như linh hồn của làng, nhà Rông có chức năng như những ngôi đình của người Việt. Là nơi gìn giữ tục lệ, nơi truyền lửa truyền thống của những vị tộc trưởng cho lớp trẻ của làng. Ngôi nhà Rông một biểu tượng linh thiêng thể hiện sức mạnh cũng như sự trường tồn của các dân tộc ở Tây Nguyên.

Con người Tây Nguyên có những lễ hội vô cùng độc đáo, có thể nói trên khắp cả nước không ở đâu tìm thấy những lễ hội đặc sắc như vậy. Và có hai lễ hội khá quan trọng với họ là lễ hội “Đâm trâu” và lễ “Bỏ mả”. Lễ hội đâm trâu được tổ chức nhằm đưa lễ vật tạ ơn với các vị thần đã bảo vệ dân làng và cầu cho một mùa màng bội thu. Còn lễ “Bỏ mả” là một nghi lễ tiễn đưa những người đã mất, theo quan niệm của họ chỉ khi thực hiện lễ bỏ mả thì người chết mới hoàn toàn rời xa họ và đi đầu thai một kiếp khác còn trước đó thì họ vẫn sẽ hàng ngày mang cơm ra mộ của người chết dọn dẹp trông coi những ngôi mộ đó khi họ có đủ điều kiện làm lễ bỏ mả (phải đem một nửa tài sản của gia đình ra tổ chức lễ chiêu đãi những người trong làng), họ sẽ làm những tượng nhà mồ để giúp họ chăm sóc người thân đã mất bởi vì sau khi tiến hành lễ bỏ mả họ sẽ không còn đến thăm mộ nữa. Những lễ hội ở nơi đây đều mang yếu tố cộng đồng rất cao, họ rất chú ý đến sự đoàn kết của những thành viên trong làng và tổ chức lễ hội chính là cơ hội để gắn kết các thành viên.

Nếu như nhà Rông là linh hồn của làng thì cồng chiêng chính là âm vang của núi rừng Tây Nguyên. Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được Unesco công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Cồng chiêng được những dân tộc núi rừng Tây Nguyên sử dụng rất phổ biến hầu như dịp nào cũng thấy cồng chiêng góp mặt như dịp lễ hội, cưới xin, ma chay…tùy vào từng trường hợp mà họ đánh ra những bản công chiêng mang những âm điệu khác nhau. Không gian cồng chiêng chính là nét văn hóa độc đáo nhất tạo nên sự khác biệt của dân tộc ở Tây Nguyên.

Săn bắt và thuần dưỡng voi rừng là một nghề truyền thống của những dân tộc ở Tây Nguyên. Họ có những kĩ thuật và kinh nghiệm săn bắt voi rừng vô cùng nhuần nhuyễn. Mặc dù hiện nay không được phép săn bắt voi nữa tuy nhiên những kĩ thuật hay dụng cụ săn bắt voi vẫn còn được người dân lưu giữ rất tốt.

Trang phục của các dân tộc ở đây có hai màu chủ đạo là màu đỏ và đen. Trang phục truyền thống của nam là mặc áo và đóng khố còn nữ thì mặc áo và váy. Những trang phục giản dị nhưng không kém phần tinh tế.

Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên là một trong những di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại đã được UNESCO công nhận. Tại Lâm Đồng, với sự phát triển của du lịch, nét văn hóa truyền thống này càng có cơ hội phát triển hơn nữa, tạo nên sức hút mãnh liệt với những du khách yêu thích văn hóa truyền thống.

1.1 Cồng chiêng là gì?

Cồng chiêng là loại nhạc cụ đặc trưng của một số dân tộc thiểu số, có tên tiếng anh là goong. Tiền thân của cồng chiêng là đàn đá, chiêng đá, cồng chiêng ra đời cùng với thời kỳ đồ đồng lên ngôi.

Ngay từ khi ra đời, trong tất cả các lễ hội của người Việt xưa đều vang lên những tiếng cồng trầm đục, vừa trầm lắng vừa hào hùng, vọng khắp núi rừng. Cồng chiêng còn là sự kết nối giữa các thế hệ, những hoa văn trên cồng chiêng luôn có sự biến đổi theo từng thời kỳ, phản ánh văn hóa truyền thống một cách rõ nét. Cho đến tận ngày nay, dù cồng chiêng đã không còn phổ biến nhưng vẫn là nét văn hóa phi vật thể được nhà nước và rất nhiều tổ chức bảo tồn, nhằm giữ gìn những giá trị quá khứ, qua đó phản ánh đời sống của các thế hệ cha ông cho con cháu ngàn đời học tập và phát huy.

Xem thêm: Hòa mình vào lễ hội mưa Đà Lạt đầy lãng mạn

1.2 Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên tổ chức ở đâu?

Theo quan niệm của các dân tộc tại Tây Nguyên thì cồng chiêng là đại diện cho sự giàu có và quyền lực. Đã có thời kỳ chỉ có những phụ hộ giàu có mới có thể sở hữu một chiếc chiêng, và giá trị thì bằng 2 con voi hay 20 con trâu. Vì thế chỉ dịp lễ hội, tiếng chiêng mới được ngân lên, báo hiệu cho những người dân tụ họp lại quây quần bên đống lửa và vò rượu cần, cùng nhau nhảy múa cùng nhau ca hát.

Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên được tổ chức hàng năm, luân phiên giữa các tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng. Lễ hội hướng đến quảng bá du lịch và văn hóa cồng chiêng nói riêng và văn hóa các tỉnh Tây Nguyên nói chung. Tại đây, không gian lễ hội sẽ được tái hiện lại đúng với sắc màu của các dân tộc, phát huy những giá trị truyền thống vốn có. Vào mỗi năm, lễ hội cồng chiêng sẽ được tổ chức kết hợp với những nghi lễ, lễ hội đặc trưng của từng tỉnh thành, dân tộc.

1.3 Cách đánh cồng chiêng Tây Nguyên

Cồng chiêng có hai cách đánh, một là cách đánh bằng dùi, hai là đánh bằng cườm tay. Dùi cũng được chia làm hai loại là dùi mềm và dùi cứng. Dùi cứng là dùi gỗ được đục đẽo kỹ lưỡng, còn dùi mềm làm từ gốc cây dứa dại khô hoặc làm bằng dùi cứng bọc lại bằng vải.

Các cụ ông đang tập đánh cồng bằng cườm tay để chuẩn bị cho lễ hội sắp diễn ra

Mỗi loại dùi khi đánh cồng chiêng sẽ mang lại những âm sắc khác nhau. Loại dùi mềm cho âm thanh ngân vang, trầm đục, hào hùng và tròn trịa. Trong khi đó dùi cứng va chạm cùng kim loại sẽ tạo ra âm thanh rất lớn, mãnh liệt. Còn cách đánh cồng chiêng bằng cườm tay lại tạo ra âm sắc xa xăm, bí ẩn, trầm buồn.

Trong quá trình đánh cồng, phải kết hợp thật nhuần nhuyễn giữa hai tay, để tạo nên giai điệu hoàn chỉnh. Bên cạnh đó, trong các lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên, những giai điệu sẽ khá phức tạp, vì vậy đòi hỏi ở những người đánh cồng cùng kết hợp với nhau một cách hoàn hảo mới tạo nên cả một bài diễn tấu. Cái hay của cồng chiêng là mang lại sự đồng cảm, sự tập trung, khiến tất cả mọi người hào hứng, sự hòa quyện tâm thức và làn sóng mãnh liệt lan tỏa từ người sang người.

1.4 Những bài nhạc cồng chiêng đặc trưng

Để thỏa mãn việc dùng tiếng cồng chiêng giao tiếp với thần linh, các bài nhạc được sáng tạo rất đa dạng, ứng với từng nghi thức, từng dịp trong năm, từng mong mỏi của con người.

Vào lễ đâm trâu, người Tây Nguyên sẽ chơi dàn chiêng với các bài hát Cheng, Spo, Pru. Với giai điệu hào hùng, mô tả lại cuộc chiến đấu dũng cảm của các vị tù trường từ thời xa xưa hay bối cảnh các cuộc chiến tranh bảo vệ lãnh thổ, những phần biểu diễn này vang vọng giữa núi rừng khiến người nghe cảm thấy vô cùng tự hào.

Còn với lễ bỏ mả, phần lớn sẽ chơi dàn chiêng Arap. Đêm cuối cùng khi hoàn tất, người thân sẽ quỳ xuống trước Pnang than khóc để tưởng nhớ cho linh hồn của người đã khuất. Cùng với đó là ngân vang lời từ biệt linh hồn, và mong linh hồn được siêu thoát đến miền cực lạc, không quay trở lại quấy rầy con cái. Khi thầy cúng vừa dứt lời cầu khấn thì cùng là lúc bài chiêng Xoang vang lên, với tiết tấu rộn rã để mọi người cùng vui chơi đưa tiễn người thân ra đi trong sự thanh thản.

Xem thêm: Rộn ràng không khí tuần lễ âm vang nhạc cụ dân tộc tại Đà Lạt

Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên thường được tổ chức bởi các dân tộc: Gia Rai, Ê Đê Kpah, Ba Na, Xơ Đăng, Brâu, Cơ Ho… Cồng chiêng là nhạc cụ dành cho nam giới chơi, tuy nhiên ở một số dân tộc thì cả nam cả nữ đều có thể đánh cồng. Đặc biệt ở dân tộc Ê Đê thì chỉ có nữ giới mới được chơi cồng chiêng.

Cồng chiêng có rất nhiều giai điệu, phụ thuộc vào dân tộc, vào người chơi. Với mỗi sự kiện khác nhau, các vở diễn sẽ được thực hiện để phù hợp với tính chất sự kiện. Mỗi giai điệu này đều gắn với đời sống hàng ngày của người dân, nói lên tiếng lòng, tâm tư, tình cảm của đồng bào các dân tộc thiểu số. Thanh âm của cồng chiêng cũng được coi là sợi dây kết nối với thần linh, để gửi gắm những cầu nguyện, những mong mỏi của con người đến với thế giới tâm linh.

Để phục vụ du lịch tại Lâm Đồng nói chung và Đà Lạt nói riêng, các Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên thường xuyên được tổ chức quảng bá văn hóa truyền thống đến du khách. Phần nghi lễ sẽ được bắt đầu bằng phần giới thiệu về buôn làng cũng như văn hóa tập quán của người dân bản địa. Phần quan trọng nhất của Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên là nghi lễ cầu thần lửa. Lửa sẽ được đốt lên cùng với những lời cầu nguyện để chương trình diễn ra trọn vẹn và may mắn đến với tất cả du khách. Sau đó là điệu nhảy Wă kwằng được các nam thanh nữ tú biểu diễn để ăn mừng và chào đón thần linh. Rồi đến điệu múa Mừng lúa mới, điệu múa A ráp mồ ô và nhóm múa Ngày hội rông chiêng, tất cả đều được biểu diễn rất sôi nổi trong những bộ trang phục nhiều màu sắc và những bài ca truyền thống.

Sau phần nghi lễ, du khách sẽ bước vào phần lễ hội. Tại đây bạn sẽ được giới thiệu về cuộc sống gắn với núi rừng của dân làng, về lịch sử của Cồng chiêng, của lễ hội Đâm Trâu, lễ hội mừng lúa mới. Tiếp theo chương trình sẽ là phần giao lưu văn hóa, du khách sẽ được đánh thử cồng chiêng theo sự hướng dẫn của các nghệ nhân, cùng hòa mình vào những điệu múa của vùng đất Tây Nguyên đầy nắng và gió. Đây sẽ là những trải nghiệm vô cùng thú vị mà bạn khó có thể nào quên.

Trên đây là những thông tin về lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên mà MIA.vn muốn mang đến cho du khách. Hi vọng bạn sẽ có được cơ hội tận hưởng không khí của Festival Cồng Chiêng và có những trải nghiệm thật thú vị khi khám phá văn hóa Đà Lạt nhé.