Trong video trước, chúng ta thấy rằng, khi xã hội có sản phẩm thặng dư, khi đó, xã hội sẽ xuất hiện người giàu và người nghèo. Từ đó, có Phân loại giai cấp. Để bảo vệ địa vị cũng như tài sản đang có, giai cấp giàu đã lập ra một tổ chức gọi là nhà nước để thống trị, đàn áp các giai cấp khác . Một lý do khác, Cùng với sự tan rã của thị tộc, những người cùng huyết thống không còn sinh sống trên địa bàn nhất định nữa, mà họ đã di chuyển và thực hiện những công việc khác nhau. Thị tộc tan rã đòi hỏi phải có tổ chức khác thay thế thị tộc quản lý xã hội cũng như điều hòa các mâu thuẫn giai cấp đang căng thẳng. Đây chính là lý do dẫn đến sự ra đời của nhà nước.
Vậy khái niệm Nhà nước được xác định là:
"Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt, nhằm duy trì trật tự xã hội và bảo vệ địa vị thống trị của giai cấp cầm quyền."
Ví dụ thực tế: Nhà nước phong kiến khi xuất hiện, sẽ sử dụng quyền lực chính trị, bộ máy chuyên chế cưỡng chế nhằm duy trì trật tự xã hội và bảo vệ lợi ích của giai cấp địa chủ, phong kiến. Hay như, Nhà nước tư bản chủ nghĩa ra đời sau cũng sẽ sử dụng quyền lực chính trị để bảo vệ địa vị thống trị của giai cấp tư sản.
Bây giờ, để hiểu rõ hơn về Nhà nước, ta sang phần tiếp theo:
2. Bản chất của Nhà nước.
Bản chất nhà nước là thuộc tính bên trong gắn liền với nhà nước. Nhà nước xuất hiện từ những nhu cầu chính là điều hòa mâu thuẫn giữa các giai cấp đối kháng và quản lý xã hội trong vòng trật tự, ổn định. Do đó, nhà nước luôn có hai thuộc tính, đó là tính
giai cấp và tính xã hội. Làm rõ bản chất của nhà nước cũng là cơ sở để phân biệt kiểu nhà nước này với kiểu nhà nước khác.
Ví dụ: Nhà nước chủ nô khác với Nhà nước phong kiến và khác với nhà nước Tư bản chủ nghĩa.
Xuất phát từ việc Nhà nước chỉ sinh ra và tồn tại trong lòng xã hội có giai cấp nên nhà nước có tính giai cấp sâu sắc. Để đảm bảo quyền lực và lợi ích, giai cấp thống trị sử dụng nhà nước như một công cụ sắc bén để thực hiện sự bảo vệ giai cấp mình, đồng thời, thiết lập, củng cố và duy trì trật tự, ổn định xã hội. Bộ máy cưỡng chế sắc bén của nhà nước gồm: quân đội, cảnh sát, toà án, nhà tù... Nhà nước có thể tác động một cách mạnh mẽ và toàn diện đến mọi mặt của đời sống xã hội. thông qua ba dạng quyền lực sau: quyền lực về kinh tế, quyền lực về chính trị và quyền lực về tư tưởng.
Đối với Quyền lực về kinh tế:
Nhà nước được quyền áp đặt chính sách kinh tế bắt buộc đối với mọi thành phần trong khuôn khổ quốc gia. Thường thì, các chính sách này của nhà nước bao giờ cũng thể hiện một cách trực tiếp lợi ích kinh tế của giai cấp cầm quyền. Mỗi kiểu nhà nước có chính sách kinh tế và ngân sách riêng. Ngân sách nhà nước được lập ra để nhà nước xây dựng và thực hiện các mục tiêu, nó thường được huy động từ nhiều nguồn: Ví dụ: các chính sách Thuế, Phí và các khoản đóng góp bắt buộc khác, các nguồn viện trợ và chính sách về đầu tư, chính sách tăng giảm lãi suất ngân hàng, chính sách giới hạn hàng hóa xuất nhập khẩu…. Nhà nước sẽ điều tiết nền kinh tế hướng theo mục tiêu mà mỗi nước hướng tới. Mỗi nhà nước có chính sách kinh tế riêng, phù hợp với đặc trưng và tính chất của giai cấp thống trị. Chẳng hạn, chính sách thuế của nhà nước phong kiến khác với chính sách thuế của nhà nước Tư bản chủ nghĩa. Nhà nước phong kiến chủ yếu thu địa tô và thuế của tiểu thương; trong khi , nhà nước tư bản chủ nghĩa thu thuế từ nhiều loại hình sản xuất kinh doanh khác nữa như lái buôn, thương nhân, thuế thuộc địa, thuế giá trị gia tăng…. Tuy vậy, chúng ta vẫn phải nhấn mạnh, nhà nước có quyền lực bắt buộc về kinh tế đối với các chủ thể trong phạm vi quản lý.
Đối với Quyền lực về chính trị:
Xuất phát từ bản chất nhà nước là một bộ máy cưỡng chế của giai cấp thống trị. Hay nói cách khác, Giai cấp thống trị đem ý chí của mình áp đặt thành ý chí nhà nước với các công cụ cưỡng chế. Nhà nước là tổ chức của một giai cấp để trấn áp giai cấp khác. Ý chí của nhà nước có sức mạnh bắt buộc các giai cấp khác phải tuân theo một trật tự do giai cấp thống trị đặt ra, phải phục vụ cho lợi ích của giai cấp thống trị. Nhà nước sử dụng các công cụ quân đội, nhà tù, cảnh sát, tòa án…. Để thực hiện quyền lực chính trị.
Ví dụ: nhà nước phong kiến sử dụng quân đội để đàn áp các lực lượng nổi dậy của nông dân để giữ vững quyền lực chính trị.
Về Quyền lực tư tưởng:
Thông qua nhà nước giai cấp thống trị đã xây dựng hệ tư tưởng của giai cấp mình thành hệ tư tưởng chính thống trong xã hội, bắt các giai cấp khác lệ thuộc mình về mặt tư tưởng. Nhà nước sử dụng các công cụ thể hiện quyền lực tư tưởng như: giáo dục, văn hóa, tôn giáo… để thực hiện quyền lực tư tưởng.
b. Tính xã hội.
Chúng ta biết rằng, nhà nước ra đời xuất phát từ mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được. Thành lập nhà nước, giai cấp thông trị vẫn phải đối mặt trước những thách thức từ sự vùng dậy bởi các giai cấp khác. Cho nên, để dung hòa các mâu thuẫn xã hội và củng cố địa vị thống trị, thì nhà nước phải quan tâm đến giải quyết mọi vấn đề nảy sinh trong lòng xã hội. Nhà nước cần phải giải quyết các công việc mang tính xã hội, phục vụ lợi ích chung của xã hội như xây dựng các công trình phúc lợi xã hội, đê điều, trường học, bệnh viện, đường xá, cầu cống, công viên, bảo vệ môi trường, phòng chống các dịch bệnh, an ninh quốc phòng, các vấn đề xã hội có tính toàn cầu... Thực tế cho thấy, khi nhà nước làm tốt tính xã hội thì càng củng cố quyền lực thống trị của giai cấp cầm quyền. Điều này, chúng ta có thể thấy ở các nước tư bản chủ nghĩa, khi giai cấp tư sản nắm chính quyền, nhà nước vẫn phải thực hiện chính sách phúc lợi xã hội, trợ cấp thất nghiệp, bảo vệ môi trường, nghiệp đoàn… để thực hiện tính xã hội. Như vậy, Ở bất kỳ nhà nước nào cũng luôn luôn tồn tại tính giai cấp và tính xã hội. Tuy nhiên, mức độ đậm nhạt của hai thuộc tính này tùy thuộc vào nhiều yếu tố như chính trị, kinh tế, đạo đức, tư tưởng... của các nước khác nhau.
Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm nhà nước. Hiện nay chưa có một định nghĩa nào nói lên được bản chất của nhà nước. Nhà nước ra đời nhằm mục đích thực hiện bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị và quản lí, duy trì trật tự xã hội. Bản chất nhà nước là vấn đề phức tạp, là trung tâm của mọi vấn đề chính trị. Bản chất của nhà nước luôn là vấn đề gây tranh cãi trong các cuộc đấu tranh tư tưởng từ xưa đến nay. Bản thân mỗi chúng ta đa số đều sống trong một quốc gia với một nhà nước nhất định, tuy nhiên nhiều người vẫn chưa hiểu rõ bản chất của nhà nước là gì?
Hãy cùng Luật sư X tìm hiểu bản chất của nhà nước qua bài viết dưới đây nhé.
Hiện nay có rất nhiều khái niệm vè nhà nước. Có thể hiểu cơ bản: nhà nước là tổ chức chính trị, xã hội; có giai cấp, có lãnh thổ, chính quyền và dân cư độc lập. Nhà nước có quyền lực, luật pháp để thực hiện các chức năng quản lý nhằm duy trì trật tự trong vùng lãnh thổ nhất định.
Bản chất của nhà nước là những thứ bên trong nhà nước; thể hiện những đặc tính, giá trị cốt lõi của nhà nước; gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của nó.
Bản chất của nhà nước được thể hiện qua các mặt sau đây:
- Nhà nước thiết lập một quyền lực công đặc biệt.
- Nhà nước phân chia cư dân theo lãnh thổ.
- Nhà nước có chủ quyền quốc gia, lãnh thổ không phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài.
- Nhà nước ban hành pháp luật và thực hiện sự quản lí bằng pháp luật đối với toàn xã hội.
Cho đến nay, đã có 4 kiểu Nhà nước được hình thành: Nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà nước vô sản.
Nhà nước được giai cấp thống trị thành lập để duy trì sự thống trị của giai cấp mình, để làm người đại diện cho giai cấp mình, bảo vệ lợi ích của giai cấp mình.
Bản chất của nhà nước có hai thuộc tính: tính xã hội và tính giai cấp cùng tồn tại trong một thể thống nhất không thể tách rời và có quan hệ biện chứng với nhau. Tính giai cấp là thuộc tính cơ bản, vốn có của bất kỳ nhà nước nào.
Khi của cải trong xã hội ngày càng nhiều, kéo theo đó là xuất hiện các tầng lớp giai cấp; đến một giai đoạn nhất định nào đó; các tầng lớp không thể dung hòa được với nhau và xảy ra mâu thuẫn giai cấp.
Những mâu thuẫn không thể giải quyết được giữa những giai cấp; đã sinh ra nhu cầu nắm giữ quyền lực để cai quản, thống trị xã hội. mâu thuẫn xã hội đòi hỏi giai cấp đó phải trở thành giai cấp thống trị và Nhà nước ra đời.
Nhà nước sinh ra và tồn tại trong một xã hội có giai cấp; nên tính giai cấp được thể hiện một cách sâu sắc nhất. Nhà nước là một bộ máy cưỡng chế đặc biệt; là công cụ để quản lý và duy trì trật tự trong xã hội; bảo vệ lợi ích cho các giai cấp đặc biệt là giai cấp thống trị; thực hiện các mục đích của giai cấp thống trị đề ra.
Nhà nước quản lí xã hội bằng cách áp đặt hệ tư tưởng của mình; là hệ tư tưởng thống trị đối với xã hội thông qua pháp luật.
Như vậy có thể hiểu bản chất giai cấp của nhà nước thể hiện ở chỗ nhà nước là giai cấp thống trị và chủ yếu phục vụ lợi ích cho giai cấp thống trị.
Ngoài ra bản chất giai cấp của Nhà nước còn được thể hiện qua việc duy trì sự ổn định và bảo vệ sự an toàn và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia khỏi bị xâm phạm.
Bản chất xã hội của nhà nước thể hiện trong mục đích, chức năng của nhà nước; là đảm bảo lợi ích chung, thể hiện ý chí chung của xã hội. Nhà nước sẽ không thể tồn tại nếu; nhà nước chỉ bảo vệ lợi ích của duy nhất giai cấp cầm quyền; mà không quan tâm đến việc bảo vệ lợi ích cơ bản của của các giai cấp khác trong xã hội.
Bản chất xã hội của nhà nước thể hiện thông qua các mặt sau:
- Nhà nước có nhiệm vụ duy trì, quản lý và xử lý các vấn đề phát sinh trong xã hội; để bảo vệ lợi ích, phục vụ nhu cầu của xã hội. Những vấn đề mang tính chất chung phải có sự quản lý nếu không dễ gây ra tình trạng hỗn loạn.
- Bản chất xã hội của nhà nước thể hiện qua các hoạt động của nhà nước; để giải quyết những vấn đề chung của xã hội như thiên tai, sản xuất, ổn định trật tự xã hội,…
- Nhà nước phải tiến hành thực hiện giúp cho những lĩnh vực trong xã hội; được hoạt động bình thường và phát triển, thực hiện các công việc chung để phát triển xã hội như; xây đường xá, bệnh viện, trường học, giải quyết các tệ nạn xã hội,… vì lợi ích phát triển chung của cả cộng đồng.
- Nhà nước còn đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức về; tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và tải sản.
Tính giai cấp và xã hội của Nhà nước là hai mặt luôn không thể tách rời; chúng gắn bó chặt chẽ và đan xen nhau trong một thể thống nhất. Dù ở bất kỳ Nhà nước nào thì tính giai cấp và xã hội đều luôn được thể hiện một cách sâu sắc.
Dù trong xã hội nào, nhà nước cũng phải chú ý đến lợi ích chung của toàn xã hội; và ở những mức độ khác nhau bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền. Tuy nhiên, mức độ và sự thể hiện tính giai cấp, tính xã hội; của mỗi nhà nước khác nhau thì khác nhau, trong mỗi giai đoạn khác nhau; có thể cũng khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện và nhận thức của lực lượng cầm quyền.
Hiện nay xu hướng phát triển của tính xã hội của nhà nước ngày càng được mở rộng.
Bản chất Nhà nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhân dân Việt Nam thực hiện thành công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Thành quả của cộc cách mạng trường kì là sự ra đời của nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là một kiểu nhà nước mới, mang đậm tính xã hội. Đây là nhà nước của dân, do dân và vì dân.
Bản chất nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thể hiện qua các mặt sau đây:
- Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam; là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
- Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; trực tiếp tố chức và quản lí hầu hết các mặt quan trọng của đời sống xã hội.
- Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là nhà nước dân chủ, một công cụ thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
- Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là nhà nước thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam.
- Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; luôn đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam – Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam.
- Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là nhà nước của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Có thể bạn quan tâm
Trên đây là toàn bộ bài viết Luật sư X về vấn đề Bản chất của nhà nước. Hy vọng bài viết có ích với bạn đọc. Chúc bạn học tốt!
Để biết thêm thông tin chi tiết và nhận thêm sự tư vấn, giúp đỡ khi có nhu cầu về các vấn đề liên quan đến đăng ký nhãn hiệu, giấy tờ hành chính, giấy hộ tịch,.. của Luật sư X, hãy liên hệ: 0833102102.
Xã hội nguyên thủy có nhà nước hay không?
Theo quan điểm của học thuyết Mác – Lênin, nhà nước mang bản chất giai cấp. Nhà nước chỉ ra đời từ khi xã hội phân chia giai cấp. Giai cấp nào thì nhà nước đó. Do trong xã hội nguyên thủy không có phân chia giai cấp, nên trong xã hội nguyên thủy không có Nhà nước.
Tại sao lại cần phải có nhà nước?
Nhà nước rất quan trọng, nó là công cụ để quản lý và duy trì trật tự trong xã hội, bảo vệ lợi ích cho tất cả các giai cấp xã hội.
Các hình thái của nhà nước?
Cho đến nay, đã có 4 kiểu Nhà nước được hình thành: Nhà nước chủ nô, Nhà nước phong kiến, Nhà nước tư sản, Nhà nước vô sản. Nhà nước được giai cấp thống trị thành lập để duy trì sự thống trị của giai cấp mình, để làm người đại diện cho giai cấp mình, bảo vệ lợi ích của giai cấp mình.