(Thethaovanhoa.vn) - Nghệ sĩ Chí Linh chưa bao giờ là ngôi sao, nhưng đã nhiều năm nay cái tên Chí Linh - Vân Hà có một chỗ đứng khá vững chắc trong lòng khán giả mộ điệu cải lương, nhờ lối diễn và cách ca đầy cảm xúc.  Vở cải lương Nàng Xê-đa (kịch bản chèo: Lưu Quang Thuận - Lưu Quang Vũ, chuyển thể cải lương: Thể Hà Vân) từng đốn tim biết bao nhiêu khán giả suốt thập niên 1980, với khoảng 1.500 suất diễn, khi thu truyền hình lại gây một “cơn bão” khắp miền Nam. Công ty biểu diễn Song Việt vừa đầu tư tái dựng với bàn tay đạo diễn - NSƯT Hoa Hạ, ra mắt suất duy nhất vào đêm 30/1 tại Nhà hát Bến Thành. Trong thời điểm cải lương yếu ớt, nhiều người đã chọn một lối đi khác, Chí Linh và bà xã Vân Hà quyết định tận hiến cho tổ nghiệp bằng cách thành lập Đoàn cải lương Chí Linh - Vân Hà đi lưu diễn. Thấy vợ chồng Chí Linh - Vân Hà cùng đoàn miệt mài đi lưu diễn, mà không dễ thành công, nhiều người đã gọi họ là “những kẻ điên trong ngôi đền nghệ thuật truyền thống”.
“Nếu hát không có ai nghe, thì hát cho má nghe” Chí Linh tên đầy đủ là Huỳnh Trung Đức, sinh năm 1964. Cha anh là chủ một tiệm may nổi tiếng của Sài Gòn hồi trước 1975. Khi anh 16 tuổi, 2 chị ruột là nghệ sĩ Tài Lương và Tài Linh đã thành đào hát có chỗ đứng, vì vậy, họ đã động viên anh học bài bản cải lương tại Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang. Khởi đầu, anh học cho vui thôi, nhưng càng về sau, trong anh bắt đầu trỗi dậy đam mê. Anh phát tiết tài năng đến mức thầy cô đã chọn anh đi du học về biên đạo múa tại Tiệp Khắc, nhưng anh từ chối.
Thời điểm Chí Linh bắt đầu trưởng thành, sân khấu cải lương đang thời hoàng kim, vẫn còn đó những tượng đài như Minh Phụng, Minh Vương, Thanh Tuấn… trẻ hơn một chút có Vũ Linh, nên anh chỉ có cơ hội được hát ở đoàn 3 của Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang. Sau 7 năm phục vụ, Chí Linh về Đoàn Cải lương Cửu Long hát kép chính. Lúc này, anh đã thành hôn với người bạn cùng khóa Vân Hà. Một thời gian sau, Chí Linh trở về Sài Gòn hát kép chính cho Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long cùng với đào chánh Ngọc Huyền. Lúc này Vân Hà cũng đã rời Trần Hữu Trang về hát cho Huỳnh Long. Tại đây, Chí Linh dần xác định được chỗ đứng. Anh đã có một lượng khán giả hâm mộ nhất định. Tiếc thay, vì lý do cá nhân nghiêm trọng tới mức anh phải bỏ hát về nhà học nghề thợ bạc mưu sinh. Nghề mới cho anh một cuộc sống đủ đầy hơn, nhưng mỗi lần chạy ngang rạp hát, tim anh đau nhói. Mẹ anh là người nhìn thấu tâm can của con trai. Bà nói với anh: “Thôi con trở lại nghề hát đi, nếu hát không có ai nghe, thì hát cho má nghe”. Thế là anh trở lại Huỳnh Long. Anh vẫn đường hoàng hát kép chính. Nhưng lại có sự cố ngoài ý muốn xảy ra, anh bỏ hát một lần nữa. Lúc này, anh về học may và nghĩ rằng vĩnh viễn chia tay với cải lương. Anh nói: “Tôi đã rời bỏ sân khấu 2 lần, nhưng nỗi nhớ làm tôi quay trở lại, cũng may tổ nghiệp còn thương mà cho thêm một cơ hội”.
Tạo dấu ấn Chí Linh - Vân Hà Thập niên 1990, khán giả bắt đầu ưa chuộng thể loại video cải lương. Do thị trường quá lớn, nên nghệ sĩ nào tham gia thu video đều có cơ hội nổi tiếng và kiếm được nhiều tiền hơn. Thời điểm này, NSƯT Vũ Linh - Tài Linh là một “cặp sóng thần”, khiến khán giả say mê. Chí Linh - Vân Hà tuy ở vị trí đào kép nhì trong nhiều vở diễn, nhưng tài năng của họ cũng chinh phục được trái tim khán giả. Hình ảnh Tạ Tốn trong vở Ỷ thiên đồ long ký do Chí Linh thủ diễn đã tạo dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng. Anh và bà xã Vân Hà hóa thân vào rất nhiều vai diễn dễ thương, trong đó có Triệu Tử Long và Tam Kiều trong vở Về đất Kinh Châu. Thể loại video phim truyện cải lương đã giúp cho Chí Linh - Vân Hà nổi tiếng. Kèm theo đó, là thành công về tiền bạc. Nhưng rồi phong trào video cải lương cũng xẹp xuống, sức sống của cải lương suy yếu. Lúc này, anh và chị chấp nhận hát cúng đình ở các Lễ kỳ yên, hát đám tiệc, hát trích đoạn ở các sự kiện nhỏ, chỉ với mục đích là giữ nghề để lâu lâu được mời hát một tuồng dài hơi, với đầu tư bài bản. Điều kiện làm nghề ngày càng khó khăn hơn, nhưng họ vẫn bám trụ năm này qua năm khác. Vào năm 2015, giám đốc điều hành Trần Hào biết tin ông bầu trẻ Lê Hoàng muốn nhượng lại sân khấu, nên gợi ý Chí Linh tiếp nhận. Đây là thời điểm cải lương tiếp tục chìm trong khó khăn. Thế nhưng Chí Linh đã đồng ý và sân khấu Chí Linh - Vân Hà ra đời. Ông bầu Chí Linh kể lại: “Lúc không có sân khấu, chúng tôi phải chờ các đạo diễn mời hát. Cải lương khó khăn nên cơ hội hát càng ít dần. Vì thế, khi được hỏi ý kiến về việc thành lập đoàn hát, tôi cũng sợ mình chưa có kinh nghiệm, không giữ nổi. Nhưng nghĩ lại, nếu cải lương có thêm một đoàn hát tư nhân, cơ hội sân khấu sáng đèn sẽ nhiều thêm, sức sống cải lương thêm duy trì, bản thân chúng tôi cũng chủ động thêm việc trình diễn”.
Có thể nhờ tổ thương và cũng có thể vì nắm bắt được gu thưởng thức của khán giả, từ khi thành lập, suất diễn nào cũng bán sạch vé. Nhờ vậy, mà sân khấu đã sáng đèn liên tục được 6 năm. Trong khoảng thời gian đó, Chí Linh và Vân Hà vẫn nhận lời đi hát bên ngoài. Cách đây 1 năm, Chí Linh đã thể hiện xuất sắc vai chúa Trịnh Sâm trong vở Đam mê và quyền lực do NSƯT Hoa Hạ dàn dựng cho sân khấu Kim Ngân. Gần đây, anh hóa thân thật sống động vào vai tên trộm trong vở Nàng Xê-đa do Hoa Hạ dàn dựng cho sân khấu Đại Việt. Mới đây, Đoàn Cải lương Chí Linh - Vân Hà tái dựng vở cải lương hồ quảng Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài. Ngày diễn được ấn định là 13/6/2021, vé đã bán gần hết, nhưng đại dịch tái bùng phát, đành phải dời lịch diễn. Chí Linh cũng mời 2 người chị là nghệ sĩ Tài Lương và ngôi sao Tài Linh về nước trình diễn. Dù rất khó khăn, nhưng Chí Linh vẫn muốn một lòng một dạ với cải lương. Anh âm thầm tận hiến và hy vọng một ngày nghệ thuật cải lương sẽ tỏa sáng trở lại. Nguyễn Huy
Chế Linh (sinh ngày 3 tháng 4 năm 1942) là một ca sĩ người Chăm nổi tiếng, đồng thời là một nhạc sĩ tài hoa với bút hiệu Tú Nhi và Lưu Trần Lê. Ông nổi danh từ thập niên 60 với nhạc vàng từ thời kỳ đầu. Chế Linh tên thật là Jamlen (Trà-len), tên Việt là Lưu Văn Liên, sinh ngày 3 tháng 4 năm 1942 tại Paley Hamu Tanran, gần Phan Rang (nay thuộc Làng Hữu Đức, xã Phước Hữu (Ninh Phước - Ninh Thuận). Tháng 8 năm 1959, Chế Linh vào Sài Gòn làm việc cho một chủ người Hoa rất tốt bụng – ông chủ này đã giúp đỡ Chế Linh đi học và trả lương rất hậu cho Chế Linh giúp việc trong nhà như nấu ăn và coi con cho ông ta. Sau chín tháng làm việc, dành dụm được một số tiền, Chế Linh quyết định vào trường Bồ Ðề rồi sau đó là trường Nguyễn Công Trứ để tiếp tục việc học. Cũng trong thời gian này, Ðoàn văn nghệ Biệt Chính Biên Hòa cần tuyển ca sĩ để theo đoàn đi hát trong các miệt làng xa tại Biên Hoà. Chế Linh tham dự và đoạt giải Nam Ca xuất sắc nhất. Hoàn toàn không nghĩ là mình sẽ theo nghề ca hát, nhưng Chế Linh đã theo đoàn này hát (cùng với Châu Kỳ, Trúc Phương) vì tiền lương rất lớn. Hai năm sau, đoàn văn nghệ tan rã, Chế Linh bắt đầu làm nghề tài xế chở xe đá tại Biên Hòa chung với Bằng Giang. Vừa làm việc, vừa luyện giọng và viết nhạc – tình yêu âm nhạc đã bắt đầu nảy nở trong Chế Linh. Nhiều bài hát nổi tiếng được ông cùng Bằng Giang sáng tác trong thời gian này như "Bài ca kỷ niệm", "Đêm buồn tỉnh lẻ", "Đoạn tái bút"... Năm 1964, Chế Linh hợp tác với công ty Continental ra đời dĩa nhạc đầu tay “Vùng Biển Trời Và Màu Áo Em” và sau đó ký hợp đồng công ty Dĩa Hát Việt Nam. Chế Linh có 14 người con Chế Linh nổi tiếng không chỉ bởi ông là “cây đại thụ” của làng nhạc sến mà giới văn nghệ còn xuýt xoa vì ông có tới 4 bà vợ và 14 đứa con, 7 con trai và 7 con gái. Hiếm có ca sĩ nào lại có nhiều con đến thế. Ông còn nói đùa rằng đấy là những người ông tính được, có khi còn có những người chưa tính được nữa… rồi ông cười rất tươi. - Diễn viên Lê Thi là con gái của Chế Linh
Là con nhà nòi, nghệ sĩ Chí Linh (tên thật là Huỳnh Trung Đức) là em trai của nghệ sĩ Tài Lương, Tài Linh. Còn nghệ sĩ Vân Hà (tên thật Nguyễn Thị Hà) là con gái soạn giả Vân An. Họ cùng học chung khóa đào tạo diễn viên của Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang, cùng ra trường và được điều động về đoàn cải lương xung kích Trần Hữu Trang. Quen nhau và nên duyên vợ chồng nhờ cải lương, hơn 30 năm qua, dẫu có nhiều thăng trầm với nghề, hai vợ chồng Chí Linh - Vân Hà vẫn động viên nhau tiếp tục phấn đấu. Bên cạnh hoạt động trên sân khấu cải lương, hai vợ chồng còn tham gia nhiều show ca nhạc để chăm lo cho hai cô con gái sinh đôi Phương Linh, Phương Oanh đang du học tại Mỹ. Cặp đôi vừa tham gia biểu diễn trong show Tình của ca sĩ Nguyễn Khắc Huy vào tối 27.3. Sự nghiệp cải lương không thể nào để cho mất được* Anh, chị có thể cho biết tình hình sân khấu Chí Linh - Vân Hà hiện tại hoạt động như thế nào? - Vợ chồng nghệ sĩ Chí Linh - Vân Hà: Dự định ban đầu khi thành lập sân khấu, Chí Linh - Vân Hà cũng ước muốn mỗi tháng mình ra được một hoặc hai kịch bản. Về mặt tinh thần thì chúng tôi gồm có hai vợ chồng Chí Linh - Vân Hà, tác giả Bảo Kiến, chủ nhiệm có đạo diễn Trần Hào. Tất cả mọi anh em đều quyết chí xây dựng một sân khấu hoàn chỉnh, chỉn chu về mặt kịch bản, nên hi sinh thời gian đi show bên ngoài để tập trung làm nghệ thuật trên sân khấu. Về vấn đề kinh phí thì sân khấu chỉ chi tiêu tiện tặn thôi. Doanh thu thì được bao nhiêu anh em nghệ sĩ sẵn sàng chia sẻ với nhau nên cũng không ảnh hưởng gì nhiều.
* Tình hình sân khấu hiện nay đang rất khó khăn, vậy tại sao anh chị vẫn quyết định tiếp tục duy trì hoạt động? - Chúng tôi đi theo nghề từ năm 17, 18 tuổi cho đến bây giờ. Sự nghiệp của cải lương không thể nào mình để cho mất được. Trên tinh thần đó cộng thêm những lời dạy quý báu của thầy cô thì bằng mọi giá, mọi cách mình phải lưu giữ được một sân khấu cải lương cổ truyền. Chính vì vậy Chí Linh - Vân Hà mới quy tụ các anh em yêu nghề để về và làm nên một sân khấu hoàn chỉnh. Chúng tôi từ trường lớp mà ra, học tập được những kinh nghiệm của thầy cô hồi xưa nên đây là nơi mình truyền đạt lại cho thế hệ trẻ. * Cải lương hiện nay đang trong thời kỳ thoái trào, người trẻ cũng không còn nhiều đam mê mãnh liệt với nghề nữa, vậy anh chị đã làm gì để động viên tinh thần cho các bạn trẻ? - Đúng là nói về tình hình sân khấu cải lương hiện nay đang trên đà thoái trào. Những người theo nghề như chúng tôi vẫn có quyết tâm, dù làm được hay không hay làm được bao nhiêu thì vẫn hết sức cố gắng. Bên cạnh đó mình phải đầu tư trí tuệ, tư duy nhiều hơn nữa. Chúng tôi còn mê nghề lắm nên mới muốn tạo dựng ra sân khấu để giữ nghề, dù nhiều khó khăn nhưng nếu muốn giữ thì khó khăn mấy cũng sẽ cố vượt qua. May mắn là các em coi sân khấu của chúng tôi như là một lớp học. Mặc dù hát được một vài suất nhưng đã phải tập rất nhiều, phải tập chỉn chu thì chúng tôi mới cho ra diễn. Tôi bẻ từng động tác, từng đôi tay để làm sao cho các em từ vai diễn này rút kinh nghiệm để làm vai khác mới hơn nên mỗi vai diễn các em đều có trải nghiệm, vẫn đam mê tới tận bây giờ.
- Trong bước đường làm nghệ thuật, gần như chông gai sỏi đá nhiều chứ không phải chỉ trải thảm đỏ để đi. Vậy nên có những lúc vấp ngã, mình cũng nản rồi bỏ nghề. Có lúc tôi bỏ nghề để về làm thợ may, có lúc bỏ nghề về làm thợ bạc. Nhưng rồi tiếng nói con tim không cho phép mình đi lâu mà phải trở về với sân khấu. Tôi có động lực duy nhất là má tôi. Những lúc đó má khuyên tôi “Thôi con cứ hát lại đi, nếu không ai, con hát thì có má coi, cứ nghĩ con hát cho má coi là được rồi”. Chính vì vậy tôi mới quyết định trở lại, khi trở lại với sân khấu thì mình chuyên tâm vô nó hơn, bồi đắp nhiều kinh nghiệm hơn để bây giờ có đầy đủ năng lực để mà truyền đạt lại cho các em. * Cả một cuộc đời gắn bó với cải lương, nhưng hiện tại tình hình cải lương đang đi xuống như vậy có khiến anh chị chạnh lòng không? - Đôi lúc suy nghĩ mình sẽ thấy buồn chứ, nhưng cũng phải suy nghĩ lại cái khách quan và chủ quan. Mình làm sao mà lại để cải lương đi xuống, đó là sự đau đáu phải đánh dấu hỏi và tìm lý do. Chúng tôi tìm hết lý do này đến lý do khác để mình cải thiện nó, đó cũng là một nỗ lực để làm sao mình té ngã rồi mình đứng lên. Đến khi đứng lên rồi phải mạnh mẽ để đạt được sự công nhận, chẳng qua đó cũng là cơ hội để mình suy nghĩ lại mình. Chúng tôi tự thấy rằng muốn giữ khán giả thì phải tập nhiều, tuồng tích phải chỉn chu, kịch bản phải tốt. Chúng tôi mong nhà nước sẽ chú ý hơn về những bộ môn nghệ thuật cổ truyền. Có như thế thì mình mới giữ được cải lương, còn nếu không có sự chung tay và góp sức từ nhà nước thì đó cũng chỉ là một bài toán tạm thời chứ không thể giải đáp được.
- Có chứ, không thể tránh khỏi được những lúc bất đồng ý kiến. Nhưng sau những tranh cãi chúng tôi đều phải đúc kết ra cái nào đúng, ai đúng thì mình phải theo người đó. Trong cuộc sống vợ chồng cũng vậy, suy nghĩ của mỗi người khác nhau dù có chung chí hướng, nếu có hơi lệch chút xíu thì sẽ xảy ra tranh luận. Nhưng khi hai vợ chồng cùng đứng trên sân khấu, trau dồi vai diễn dễ dàng hơn, tham khảo được lẫn nhau thuận lợi hơn. Cùng làm nghệ thuật mình sẽ biết và thông cảm, chia sẻ với nhau. Hai vợ chồng chúng tôi cùng đi chung trường ra, gắn bó với nhau tới lúc cưới là gần 10 năm, rồi cưới nhau được 32 năm, cho tới bây giờ là 42 năm rồi. Cũng từng có một lần chia tay do môi trường bên ngoài tác động, chúng tôi giận nhau cả tháng nhưng chắc nợ còn rồi cũng về với nhau.
* Được biết anh chị có hai cô con gái sinh đôi đang du học bên Mỹ, tại sao mình không để con theo nghề mà đi một hướng khác là thiết kế mỹ thuật? - Chúng tôi rất tôn trọng quyết định và sở thích của hai cháu. Các cháu có năng khiếu vẽ bẩm sinh từ nhỏ, đến khi sau này chúng nói thích đi ngành thiết kế đồ họa thì chúng tôi ủng hộ. Hai đứa cũng rất thích coi các vở diễn của chúng tôi, nhưng coi ở tâm thế khán giả rất khó tính. Chúng thường đưa ra những ý tưởng, bình luận rất chuẩn và đầu óc như một đạo diễn. Nhưng chắc có lẽ không chung nghiệp nên không đi theo đường của cha mẹ. * Nuôi cả hai con cùng đi du học ở Mỹ, chắc anh chị sẽ rất vất vả? - Khi con dự định đi du học thì mình phải có sự hi sinh, chúng tôi cứ nghĩ đầu tư cho giáo dục thì không “lỗ”. Chúng tôi có chiếc xe hơi thì phải bán đi cho con, có cái nhà lớn thì mình cũng bán đi để mua cái nhà nhỏ thôi, tiền để cho con đi học trọn quãng đường. Nhờ ơn trên cũng thương, Tổ nghiệp cũng cho lộc trong nghề hát, rồi cho chúng tôi những khoảng thời gian “làm chơi ăn thật”, mua đất để ở nhưng có lời và tích lũy dành cho con. Ai cũng biết du học tốn nhiều tiền lắm, một đứa con là một cái nhà mà cả hai đứa cùng đi. Hiện tại hai đứa cũng đã học xong rồi nên cũng đỡ cho chúng tôi phần nào. Năm nay chúng đang thực tập rồi sau đó sẽ đi tìm việc ở đâu đó. Thật sự ra bây giờ các con cũng chưa muốn lấy chồng và đang phải làm việc ở một nước khác. Chúng cũng đang tìm hiểu những nước Đông Nam Á hoặc Việt Nam, ở đâu cảm thấy thích hợp thì làm việc chứ chúng tôi cũng không ép buộc phải về đây.
* Anh chị có thể chia sẻ bí quyết gì để mình thể giữ gìn được hạnh phúc gia đình đến hiện tại bây giờ? - Những lúc tranh cãi, nếu một trong hai người lớn tiếng thì người còn lại sẽ im lặng, cơm sôi nhỏ lửa mà. Còn những cái quá đáng, bức xúc quá thì cũng không xảy ra nhiều, nhờ như vậy mới ở với nhau được. Trong cái nghề này, ai cũng có cái tôi rất lớn nhưng cuộc sống của mình thì con phải là số một. Khi mình tạo ra nó mình muốn cho nó được trọn vẹn, mỗi người phải hi sinh hết tất cả để cho con. Chúng tôi có những lúc giận lắm nhưng cuối cùng cũng không thể bỏ nhau được vì con phải vui, phải có đầy đủ cha mẹ. Đó cũng là suy nghĩ đơn giản thôi nhưng từ trong cái đơn giản đó phải đấu tranh tư tưởng dữ lắm mới làm được. * Xin hỏi riêng chị Vân Hà, chị có bao giờ ghen không khi anh Chí Linh là một người vừa lãng tử lại rất tài năng, chắc chắn sẽ có nhiều khán giả ái mộ? - Phụ nữ mà, ai mà không ghen. Nhưng rất may là anh ấy có điểm dừng, anh không phải thuộc loại ong bướm nên cũng không làm gì có lỗi với vợ con. Nếu có đi làm hay đi hát thì hai vợ chồng cùng đi, còn thời gian rảnh thì vợ chồng cùng đi chợ nấu cơm và ăn cơm gia đình với nhau. Hôm nào bận quá không có thời gian mới phải ăn ở ngoài chứ ảnh thích bữa cơm gia đình vì thích ăn gì tôi cũng sẽ đáp ứng món đó, ảnh nói không đâu ngon bằng cơm nhà. Chắc nhờ như vậy nên 42 năm rồi cũng không thể đi đâu được, đi đâu rồi cũng muốn về nhà thôi. Những lúc giận nhau cũng vậy, có lúc giận hai ba ngày không ai ngó tới ai, nhưng công việc cả hai cùng đi chung, làm chung thì cũng phải đối đáp, gắn bó với nhau nên cũng khó để giận lâu. Mái ấm hiện tại khiến chúng tôi cảm thấy hạnh phúc lắm. Chúng tôi hài lòng nhưng vẫn muốn cùng phấn đấu, mong sao Tổ phù hộ để có sức khỏe mà hát hoài, có chết trên sân khấu cũng là niềm vui sướng của chúng tôi. * Xin cảm ơn anh chị về những chia sẻ và chúc anh chị thành công trong cuộc sống! Tin liên quan |
