| Quay trở lại với chủ đề các giọng/tone nhạc và những vòng hợp âm trong các giọng/tone nhạc đó gồm những hợp âm gì, ở bài viết này Bội Ngọc sẽ tổng hợp lại đặc điểm dấu hoá của của 30 tone/giọng nhạc và những hợp âm trong các giọng – 14 giọng (trưởng/thứ) phổ biển nhất. Show Đầu tiên, mời các bạn xem hình bên dưới, chỉ ra những cặp giọng song song. *Cặp giọng song song gồm một giọng trường (chữ in hoa) và một giọng thứ (có chữ “m” đằng sau) và cả 2 giọng này đều nằm trong một loại khoá biểu – tức là sau khoá Sol có bao nhiêu dấu thăng (#)/ dấu giáng (b). Hình 1: Tổng hợp 30 giọng/tone nhạc tương ứng với các dấu khoá biểu  Trên hình 1, các bạn sẽ thấy tương ứng với một loại khoá biểu, sẽ có tên 2 hợp âm chủ (hay nói cách khác hợp âm chủ chính là giọng/tone của bài hát). Hợp âm chủ thường là hợp âm kết thúc bài hát/ hoặc hợp âm bắt đầu của bài hát, đây cũng chính là hợp âm quyết định vòng hoà âm của bài hát sẽ gồm những hợp âm gì, hay nói cách khác hợp âm chủ là giọng/tone của một bài hát. Mỗi loại khoá biểu sẽ có một hợp âm chủ là trưởng (chữ in hoa) và một hợp âm chủ là thứ (có chữ “m” đằng sau), và đây gọi là một cặp giọng song song, vì nó cùng xuất hiện trong một loại khoá biểu. Giọng chủ là trưởng thường là những bài có giai điệu tươi sáng, cho ta cảm giác một “kết thúc có hậu”; ngược lại giọng thứ thường là những bài có giai điệu buồn và cho ta cảm giác một kết thúc không quá tươi sáng. Dựa vào hình trên, tương ứng với 30 giọng trưởng – thứ song song, chúng ta có 15 loại khoá biểu: + 1 loại khoá biểu không có dấu thăng (#)/ giáng (b) sau khoá Sol + 7 loại khoá biểu có dấu thăng (#) sau khoá Sol theo số lượng dấu thăng (#) xuất hiện trên khuông nhạc từ 1 dấu thăng đến 7 dấu thăng. + 7 loại khoá biểu có dấu giáng (b) sau khoá Sol theo số lượng dấu giáng (b) xuất hiện trên khuông nhạc từ 1 dấu giáng đến 7 dấu giáng.
+ Bạn chỉ cần nhớ giọng chủ là trưởng tương ứng với các loại khoá biểu, từ đó có thể suy ra được giọng thứ song song với giọng trưởng đó, bằng cách thụt lùi xuống 2 bậc nốt. Ví dụ: Hình khoá biểu có 1 dấu thăng (#), tôi biết chắc đó là dành cho giọng chủ G, vậy giọng thứ song song với giọng G sẽ là G > F > E (lùi 2 bậc nốt từ G sẽ là E, và tôi suy ra giọng song song với giọng trưởng G đó là giọng thứ Em) + Nếu bạn là người mới chơi nhạc, bạn chỉ cần nhớ đến tới hình khoá biểu có 3 dấu thăng (#) và 3 dấu giáng (b) là đã có thể chơi solo/ đệm hát được các bài hát. Như vậy, sau bài đọc này, Bội Ngọc cần bạn nhớ những giọng như sau:
Nếu bạn để ý, thì có thể nhớ bằng cách như sau: + Nếu là dấu thăng (#) thì cộng thêm 4 bậc nữa vào giọng trưởng hiện tại sẽ ra giọng trưởng tiếp theo ở khóa biểu có dấu thăng. Ví dụ: giọng không có thăng giáng là C thì giọng có 1 dấu thăng (#) sẽ là C + 4 = G, giọng có 2 dấu thăng (##) sẽ là G + 4 = D. + Nếu là dấu giáng (b) thì cộng thêm 3 bậc nữa vào giọng trưởng hiện tại sẽ ra giọng trưởng tiếp theo ở khóa biểu có dấu giáng. Ví dụ: giọng không có thăng giáng là C thì giọng có 1 dấu giáng (b) sẽ là C + 3 = F, giọng có 2 dấu giáng (bb) sẽ là F + 3 = Bb (tên là Bb vì dấu giáng trên khuông nhạc nằm ở nốt Si, sẽ phải gọi tên giọng là Bb chứ không phải là B) Từ đó bạn có thể suy ra những giọng thứ song song tương ứng với các giọng trưởng và loại khoá biểu trên bằng cách lùi 2 bậc nốt từ giọng trưởng. Hãy thử xem và so sánh kết quả xem đúng không nhé. * Lưu ý: Nếu đầu khuông nhạc có dấu thăng (#) ở vị trí nốt Fa thì tên giọng sẽ gọi là F#… chứ không gọi là F. Điển hình là hình khoá biểu có 3 dấu thăng, giọng trưởng là A và giọng thứ song song sẽ là lùi 2 bậc nốt: A > G > F và gọi tên là giọng F#m. Bạn có thể tưởng tượng rằng, cùng một bài hát được hát lên thì mỗi ca sĩ/mỗi người hát sẽ chọn cho mình một âm vực giọng phù hợp nhất. Ví dụ cô X hát bài hát Diễm Xưa ở giọng Am nhưng cô Y lại hát bài hát đó ở giọng Gm, và anh Z lại hát bài hát đó ở giọng Dm. Đây là giải thích cho việc tại sao một bài hát có thể được biểu diễn bởi rất nhiều người khác nhau (áp dụng trong cả chơi piano solo và hát) và mỗi người sẽ chọn một loại giọng thuận lợi nhất với âm vực/ kinh nghiệm/ kĩ năng của mình. Cùng là bài hát “Chắc Ai Đó Sẽ Về” của Sơn Tùng, nhưng ví dụ Sơn Tùng hát tone F, Bội Ngọc sẽ chơi đàn piano để tone C, và một người khác hát hoặc chơi đàn piano ở một tone khác, nhưng vẫn ra giai điệu của bài hát đó. Quan trọng nhất của việc chơi piano để đạt đến sự tự do khi chơi đàn, đó là bạn cần tìm cho mình một cặp giọng (thứ – trưởng) mà bạn chơi tốt nhất đến mức không cần suy nghĩ mà vẫn biết, phản xạ và đoán được vòng hợp âm trong bài sẽ là những hợp âm gì. Ngoài ra, quan trọng nhất của một người đệm đàn piano/guitar là nắm được hết các tone/giọng nhạc và vòng hợp âm trong các giọng nhạc đó để có thể ứng biến và đệm hát cho bất cứ ai, bất cứ bài hát nào. Lý do những người nhạc công đám cưới có thể chơi được tất cả những bài hát mà bạn hát bởi vì họ thành thạo được các giọng/tone nhạc và diễn tiến của hợp âm trong từng giọng/tone nhạc đó. Còn một cách thể hiện khác của các giọng/tone nhạc như hình 1 là người ta sẽ sử dụng hình ảnh một vòng tròn gọi là “Circle Of Fifths“ (Vòng tròn bậc 5/Vòng tròn quãng 5), đây là vòng tròn thể hiện trên đó tên các giọng/tone nhạc và loại khoá biểu tương ứng với các giọng/tone nhạc đó. Hầu hết những người chơi nhạc thành thạo hay sáng tác ở bất kì nhạc cụ nào cũng đều phải nắm được “Circle Of Fifths”. Hình 2: Circle Of Fifths – Vòng tròn bậc/quãng 5 Bạn có thể chọn nhớ đặc điểm của các giọng/tone nhạc bằng “Hình 1: Tổng hợp 30 giọng/tone nhạc tương ứng với các dấu khoá biểu” hoặc bằng “Hình 2: Circle Of Fifths – Vòng tròn bậc/quãng 5”. ** Nếu bạn mới bắt đầu hoặc có bạn bè/người thân mới bắt đầu với piano, có thể tham khảo giáo trình Bội Ngọc hướng dẫn tự học hiệu quả cho người mới bắt đầu về Phương Pháp Đệm Hát Piano & Piano Solo Method. Hoặc xem tất cả sản phẩm giáo trình hướng dẫn TẠI ĐÂY Xác định các vòng hợp âm trong các giọng sau khi biết đặc điểm khoá biểu của các giọng/tone nhạcBước tiếp theo, bạn cần biết hợp âm có trong các giọng là gồm những hợp âm gì đi xuyên suốt bài hát. Bên dưới là hình ảnh của 14 giọng (7 giọng trưởng và 7 giọng thứ) cùng 5 hợp âm tương ứng sẽ hay xuất hiện trong bài hát của các giọng này. Hình 3: Những hợp âm trong 7 giọng trưởng phổ biến Nhìn vào hình trên, Bội Ngọc có viết số từ trái sang phải đi từ I đến VII, đây gọi là bậc của hợp âm. Hợp âm bậc I chính là giọng/tone (hợp âm chủ) của bài hát.
Bạn có thể thử tìm hợp âm của một bài hát, nếu bài hát có giọng chủ là C thì bạn đồng thời sẽ thấy tên những hợp âm khác có trong bài sẽ là Dm, Em, F, G, Am. Đây gọi là hoà âm cơ bản nhất của một bài hát, chỉ bao gồm hợp âm trưởng, hợp âm thứ. Ngoài ra cũng có những bài hát xuất hiện thêm tên những hợp âm đáng lẽ bình thường sẽ không có mặt trong giọng đó. Ví dụ đôi khi bạn thấy bài hát giọng C lại có hợp âm E, A hay Bb. Tuy nhiên, là người mới bắt đầu, và ở hầu hết tất cả các bài hát nhạc nhẹ, thì hoà âm cơ bản và đơn giản gồm hợp âm trưởng, hợp âm thứ đã có thể giúp bạn hình thành nên bất cứ bài hát nào. Hình 4: Những hợp âm trong 7 giọng thứ phổ biến Mẹo ghi nhớ các hợp âm có trong các giọngĐể nhớ hợp âm có trong các giọng, bạn để ý rằng: + Ở những bài hát giọng trưởng (hợp âm bậc I là hợp âm trưởng), thì chắc chắn hợp âm bậc IV và bậc V sẽ cùng loại là hợp âm trưởng; và các hợp âm các bậc còn lại sẽ là hợp âm thứ. + Tương tự cho bài hát giọng thứ (hợp âm bậc I là hợp âm thứ), hợp âm bậc IV V cũng sẽ cùng là thứ, và các hợp âm còn lại sẽ là hợp âm trưởng. Đặc biệt, hợp âm bậc V của giọng thứ sẽ có cả 2 trường hợp là hợp âm thứ, và hợp âm trưởng.
Để tìm hiểu về lý do tại sao lại xuất hiện hợp âm E trong giọng Am, bạn có thể tìm hiểu thêm về kiến thức nâng cao hơn – khái niệm: giọng thứ tự nhiên (natural minor scale), giọng thứ thứ hoà âm (harmonic minor scale), giọng thứ giai điệu (melodic minor scale) Tại sao tên gọi các vòng hợp âm lại đôi khi có dấu thăng (#), dấu giáng (b)? Đó là vì nó liên quan tới đặc điểm khoá biểu của giọng đó. Như Bội Ngọc có đề cập ở trên, ví dụ trong giọng D, theo đặc điểm khoá biểu thì giọng D có 2 dấu thăng ở vị trí nốt Fa và nốt Đô (theo dõi hình 1). Như vậy tên gọi của hợp âm F sẽ là F#…, đó chính là lý do vì sao bạn thấy trong bảng hợp âm của giọng D các tên gọi hợp âm là: Em F#m G A Bm (theo dõi hình 2). Bài tập dành cho bạnSau bài viết này, để xác định vòng hợp âm có trong các giọng, Bội Ngọc muốn bạn làm được 3 điều: 1/ Liệt kê ra tên các giọng trưởng tương ứng với 7 dạng khoá biểu (không thăng giáng, 1-2-3 dấu thăng, 1-2-3 dấu giáng). Nếu bạn chưa thuộc thì hãy tìm cách để nhớ cho thuộc. (đáp án dựa vào hình 1) 2/ Liệt kê ra tên các giọng thứ song song tương ứng với các giọng trưởng trên ở câu hỏi 1. (đáp án dựa vào hình 1) 3/ Liệt kê ra tên các hợp âm có trong 3 giọng trưởng, 3 giọng thứ mà bạn đã liệt kê ở câu hỏi 1 và câu hỏi 2. (đáp án dựa vào hình 3, hình 4) Bạn có thể để lại comment bên dưới bài viết này câu trả lời của bạn, và đừng quên viết lại những gì bạn học được và để nó ở cạnh cây đàn của mình, để lúc nào bạn cũng sẽ nhớ tới nó. Đây là bước đầu cho người muốn bắt đầu học chơi piano solo/ đệm hát piano theo cảm âm và luyện tập phản xạ cảm âm. Bạn cần thuần thục được các loại khoá biểu, giọng chủ tương ứng với khoá biểu và các vòng hợp âm có trong giọng chủ đó. >> Nếu bạn mới bắt đầu hoặc có bạn bè/người thân mới bắt đầu với piano, có thể tham khảo giáo trình Bội Ngọc hướng dẫn tự học hiệu quả cho người mới bắt đầu về Phương Pháp Đệm Hát Piano & Piano Solo Method. Hoặc xem tất cả sản phẩm giáo trình hướng dẫn TẠI ĐÂY Chúc các bạn thành công! – Bội Ngọc – “Chia sẻ động lực, lan toả đam mê” |
