(Bqp.vn) - Sau khi Tháºp đạo tÆ°á»›ng quân của nhà Äinh là Lê Hoà n được tôn là m vua thay Äinh Toà n còn quá nhá» tuổi để đối phó vá»›i nguy cÆ¡ xâm lược Äại Việt của nhà Tống (Trung Quốc), ông đã có má»™t số thay đổi trong cÆ¡ cấu tổ chức lá»±c lượng vÅ© trang của mình so vá»›i Quân Ä‘á»™i nhà Äinh được chuyển thuá»™c sang nhà Tiá»n Lê má»™t cách tá»± nhiên.
Quân Ä‘á»™i Tiá»n Lê được tổ chức thà nh hai lá»±c lượng chÃnh là quân Cấm vệ và quân VÆ°Æ¡ng hầu.
Quân Cấm vệ (còn gá»i là quân Äiện tiá»n hay quân Túc vệ), là lá»±c lượng thÆ°á»ng trá»±c của Quân Ä‘á»™i Tiá»n Lê và của triá»u đình. lá»±c lượng nà y được biên chế, tổ chức khá hoà n chỉnh từ năm 986, trên cÆ¡ sở đổi má»›i quân Äiện tiá»n của nhà Äinh, Quân Cấm vệ có khoảng 3.000 ngÆ°á»i, được lá»±a chá»n trong các Ä‘Æ¡n vị quân Ä‘á»™i, hà ng năm được bổ sung từ những Ä‘inh tráng khá»e mạnh nhất trong cả nÆ°á»›c. Quân Cấm vệ gồm có hai bá»™ pháºn chÃnh, quân Tùy long là m nhiệm vụ canh gác, bảo vệ nÆ¡i vua ở và là m việc, quân Tứ sÆ°Æ¡ng là m nhiệm vụ canh gác bên ngoà i các vòng thà nh ở kinh đô Hoa LÆ°.
Äứng đầu lá»±c lượng quân Cấm vệ là má»™t viên tÆ°á»›ng có chức danh Äiện tiá»n chỉ huy sứ, giúp việc cho Äiện tiá»n chỉ huy sứ có Phó Äiện tiá»n chỉ huy sứ, đồng thá»i trá»±c tiếp chỉ huy bá»™ pháºn quân Tứ sÆ°Æ¡ng.
Các binh sỹ trong lá»±c lượng Cấm quân Ä‘á»u phải thÃch trên trán ba chữ “Thiên tá» quân†để phân biệt vá»›i các lá»±c lượng khác trong quân Ä‘á»™i.
Quân VÆ°Æ¡ng hầu (còn gá»i là quân VÆ°Æ¡ng phủ), đây là những Ä‘á»™i quân riêng của những ngÆ°á»i được nhà vua phong tÆ°á»›c vÆ°Æ¡ng. Lá»±c lượng nà y được hình thà nh từ khoảng năm 981 - 995, khi Lê Hoà n (Lê Äại Hà nh) phong tÆ°á»›c cho má»™t số thái tá», con nuôi của vua và được cá» trấn trị ở các địa phÆ°Æ¡ng.
Quân VÆ°Æ¡ng hầu là lá»±c lượng nòng cốt ở các đạo (Ä‘Æ¡n vị hà nh chÃnh được tổ chức dÆ°á»›i thá»i nhà Äinh vẫn được duy trì dÆ°á»›i thá»i Tiá»n Lê). Lá»±c lượng nà y tuy là quân riêng của các vÆ°Æ¡ng hầu, song vá» nguyên tắc vấn thuá»™c quyá»n Ä‘iá»u khiển của nhà vua.
Khi có việc chinh chiến, triá»u đình sẽ hạ chiếu gá»i thanh niên Ä‘inh tráng bổ sung cho quân Ä‘á»™i.
Quân Ä‘á»™i Tiá»n Lê được xây dá»±ng theo phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng “thủy - bá»™ hóaâ€. CÆ¡ Ä‘á»™ng chủ yếu bằng thuyá»n. Tác chiến chủ yếu dá»±a trên sông, biển và trên bá»™.
Trang bị Quân Ä‘á»™i nhà Tiá»n Lê so vá»›i Quân Ä‘á»™i dÆ°á»›i thá»i nhà Äinh nhìn chung chÆ°a có sá»± cải tiến và đổi má»›i gì lá»›n, “vÅ© khà lạnh†vẫn chủ yếu nhÆ° giáo mác, gÆ°Æ¡m Ä‘ao, cung ná», má»™c gá»—, lao tre…
DÆ°á»›i thá»i Tiá»n Lê do nhà nÆ°á»›c chú trá»ng xây dá»±ng và phát triển mạng lÆ°á»›i giao thông thủy bá»™, đặc biệt là nhà nÆ°á»›c phong kiến Tiá»n Lê đã cho Ä‘Ã o nhiá»u sông ngòi nối liá»n các sông từ phÃa bắc đến Thanh Hóa - Nghệ An, nên quân Ä‘á»™i có thể cÆ¡ Ä‘á»™ng khá nhanh. Äây được coi là mô hình xây dá»±ng kinh tế kết hợp củng cố quốc phòng đầu tiên trong lịch sá» dân tá»™c.
Quân Ä‘á»™i Tiá»n Lê đã đánh thắng cuá»™c chiến tranh xâm lược Äại Việt lần thứ nhất năm 981 của nhà Tống (Trung Quốc), do Lê Hoà n trá»±c tiếp chỉ huy.
Bách khoa tri thức Quốc phòng toà n dân
Năm 980, Lê Hoàn lên ngôi vua, lập ra triều Tiền Lê. Triều Tiền Lê có những cống hiến to lớn vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước với thắng lợi vang dội của cuộc kháng chiến chống Tống (năm 981) và bình định Chăm-pa (năm 982).
Cho đến năm 1005, vua Lê Hoàn mất, các con của Lê Hoàn tranh chấp ngôi vua, đem quân đánh lẫn nhau; các hoàng tử hoặc bị giết, hoặc đầu hàng Lê Long Đĩnh. Dưới thời Lê Long Đĩnh (1005 - 1009), Nhà nước Đại Cồ Việt cũng có những bước phát triển nhất định, nhưng do Lê Long Đĩnh sớm đi vào con đường ăn chơi sa đọa nên lòng người chán nản, oán giận. Vì vậy, sau khi Lê Long Đĩnh chết (năm 1009), triều đình đưa Lý Công Uẩn lên làm vua, lập ra triều Lý (1009 - 1225). Năm 1010, vua Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La và đổi tên là thành Thăng Long. Việc dời đô về Thăng Long phản ánh yêu cầu mới về phát triển nhà nước phong kiến tập quyền và chứng tỏ khả năng, lòng tin, quyết tâm của cả dân tộc trong việc giữ vững nền độc lập. Cùng với tinh thần, ý chí đó, năm 1054, nhà Lý (vua Lý Thánh Tông) đổi tên nước là Đại Việt.Như vậy, quốc hiệu "Đại Cồ Việt" tồn tại trong lịch sử dân tộc từ năm 968 đến năm 1054, trải qua 3 triều đại: Đinh (968 - 980), Tiền Lê (980 - 1009) và thời kỳ đầu của nhà Lý (1009 - 1054).
Dưới thời Tiền Lê và thời kỳ đầu của nhà Lý (980 - 1054), Nhà nước Đại Cồ Việt tiếp tục phát triển về mọi mặt; nền độc lập, tự chủ của dân tộc được củng cố vững chắc.
- Về tổ chức bộ máy nhà nước:
Chính quyền trung ương thời Tiền Lê được giữ nguyên như thời Đinh, vua nắm mọi quyền hành cả dân sự lẫn quân sự; dưới vua là các chức quan văn, võ, hầu hết là những người có công phò tá nhà vua lên ngôi. Vua Lê Hoàn (tức Lê Đại Hành) vẫn đóng đô ở Hoa Lư; năm 984, cho xây dựng nhiều cung điện với quy mô to lớn hơn. Năm 1006, Lê Long Đĩnh cho sửa đổi quan chế và triều phục của các quan văn, võ và tăng đạo theo đúng như chế độ của nhà Tống. Chế độ phong tước và cấp thái ấp dưới thời Tiền Lê được thực hiện quy củ hơn trước. Thái tử được phong tước Đại vương, còn các hoàng tử đều được phong tước Vương và được chia đất để cai trị.
Thời nhà Lý: Các vua Lý tự xưng là Thiên tử, lập các ngôi Hoàng hậu và Thái tử, phong tước cho con cháu, người thân trong họ hàng cùng quan lại có công tôn phù. Hệ thống quan chức được chia làm 9 phẩm cấp; ngoài ra, còn có một số cơ quan chuyên trách, giúp việc cho vua.
Chính quyền địa phương đầu thời Tiền Lê vẫn giữ nguyên 10 đạo như thời Đinh; đến năm 1002, đổi các đạo thành lộ, dưới có phủ, châu, giáp, xã.
Sang thời Lý, năm 1010, Lý Công Uẩn chia nước thành các lộ và phủ; dưới phủ là huyện và cuối cùng là hương, giáp; miền núi và vùng xa trung ương thì chia thành châu, trại. Đây là công cuộc cải tổ hành chính có quy mô lớn, góp phần quan trọng trong công cuộc quản lý toàn diện đất nước.
- Về tổ chức quân đội: Thời Tiền Lê và thời kỳ đầu nhà Lý, việc xây dựng lực lượng quân sự rất được chú trọng, nhằm bảo vệ nền độc lập và chủ quyền quốc gia, dân tộc. Bên cạnh quân đội thường trực của triều đình (thiên tử quân, cấm vệ quân... ) được tuyển lựa cẩn thận và tổ chức, huấn luyện chu đáo, còn có quân đội địa phương (dân binh, hương binh) làm nhiệm vụ canh phòng, bảo vệ các lộ, phủ, châu và có thể được chính quyền trung ương điều động bất cứ khi nào cần thiết. Cùng với lực lượng bộ binh, lực lượng thủy quân cũng được tập trung xây dựng. Thời Tiền Lê đã có những chiến thuyền lớn, được trang bị đầy đủ. Thời Lý, quân đội có nhiều binh chủng phong phú hơn.
- Về luật pháp:
Dưới thời Tiền Lê, cùng với việc củng cố và tăng cường thiết chế bộ máy nhà nước quân chủ, nhà vua cũng quan tâm đến việc xây dựng pháp luật và đề cao luật pháp. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, năm 1002, vua Lê Đại Hành "định luật lệ"; tuy nhiên, việc xét xử ở thời kỳ này còn khá tùy tiện.
Sang đến thời nhà Lý, năm 1042, Lý Thái Tông cho soạn bộ "Hình thư" gồm 3 quyển, xuống chiếu ban hành trong dân gian. Đây là bộ luật thành văn đầu tiên của Việt Nam, thể hiện một bước tiến quan trọng trong việc trị nước của nhà nước phong kiến độc lập, tự chủ. Ở các làng xã, hình thức luật tục (tập quán pháp) vẫn duy trì và được mọi người tuân theo.
- Về kinh tế:
Nông nghiệp đóng vai trò chủ yếu. Nông dân được làng xã chia ruộng để cày cấy, nộp thuế và đi lính cho nhà vua. Các vua rất chú ý khuyến khích nông nghiệp. Lê Đại Hành khi làm vua cho xây dựng nhiều công trình, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp để chấn hưng đất nước. Ông là vị vua mở đầu cho lễ tịch điền vào mùa xuân hàng năm, mở đầu cho một lễ nghi trọng đại mà các vương triều sau tiếp tục noi theo để khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp. Lê Đại Hành cũng là vị vua đầu tiên tổ chức đào sông. Công trình đào sông Nhà Lê do Lê Hoàn khởi dựng là con đường giao thông thủy nội địa đầu tiên của Việt Nam. Sang thời nhà Lý, triều đình cũng thi hành nhiều chính sách trọng nông, khuyến nông. Sức lao động và sức kéo trong nông nghiệp được nhà nước hết sức bảo vệ; do đó, sản xuất nông nghiệp ổn định và phát triển hơn trước.
Các nghề thủ công dưới thời Tiền Lê và đầu thời Lý như nghề gốm, nghề dệt, nghề mộc, khai mỏ, luyện sắt, đúc đồng, chạm khắc, sơn thếp... đều được phát triển và có nhiều tiến bộ lớn.
Ngoài ra, ở thời kỳ này, việc giao thương, buôn bán, trao đổi giữa các địa phương trong nước và với nước ngoài khá phát triển. Vua Lê Đại Hành và các vua Lý đều cho đúc tiền đồng để lưu thông rộng rãi và có dùng thêm tiền đồng Trung Quốc thời Đường, Tống.
- Về văn hóa: Đạo Phật vẫn giữ vai trò lớn trong đời sống xã hội Đại Cồ Việt thời Tiền Lê và thời kỳ đầu nhà Lý. Nhiều nhà vua và quý tộc đã theo đạo Phật, đề cao tư tưởng từ bi, bác ái. Trong triều, có hệ thống tăng quan, một số được phong là Quốc sư. Các loại hình văn hóa dân gian đã có từ thời Đinh vẫn được duy trì và phát triển. Bên cạnh đó, xuất hiện thêm loại hình hát tuồng.
- Về đối ngoại:
Tiếp nối truyền thống từ thời Đinh, sang thời Tiền Lê, sau chiến thắng quân Tống (năm 981), vua Lê Đại Hành vẫn tỏ ra thần phục và cử sứ bộ sang dâng cống phẩm, sính lễ đầy đủ cho nhà Tống. Mặc dù vậy, triều đình nhà Tiền Lê vẫn luôn tỏ rõ tinh thần tự cường và độc lập. Do đó, nhà nước Đại Cồ Việt thời Tiền Lê được gần 30 năm yên tĩnh, để củng cố và phát triển mọi nguồn lực ở trong nước.
Những năm đầu thời Lý, quan hệ hòa hiếu với nhà Tống tiếp tục được chăm lo củng cố. Đối với Chăm-pa ở phía Nam, đến năm 1018, quan hệ Việt - Chăm tương đối tốt đẹp, nhưng những năm về sau, quan hệ Việt - Chăm trở nên căng thẳng, các vua Lý phải sai quân hoặc thân chinh đi đánh dẹp.
Theo Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy (Còn nữa)