Dấu hiệu chân tay miệng ở trẻ sơ sinh

BỆNH TAY CHÂN MIỆNG LÀ GÌ?

Bệnh Tay Chân Miệng (BTCM) là một bệnh truyền nhiễm do vi-rút gây ra, có biểu hiện đặc trưng là  sốt và mụn nước thường thấy xuất hiện tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và ở bên trong miệng.

BTCM phần lớn ảnh hưởng đến đối tượng trẻ em dưới 10 tuổi và thường gặp nhất là ở lứa tuổi dưới 5. Trẻ em ở nhà trẻ, mẫu giáo, nơi tập trung nhiều trẻ em rất dễ bị ảnh hưởng bởi các cơn bùng phát dịch BTCM do bệnh lây qua tiếp xúc từ  người sang người, và trẻ còn nhỏ nên sẽ là đối tượng dễ bị lây bệnh nhất. Trẻ em khi lớn lên thường miễn dịch với bệnh tay chân miệng vì các kháng thể được hình thành sau khi phơi nhiễm với vi-rút gây bệnh. Tuy nhiên, vẫn có khả năng thanh thiếu niên và người lớn cũng bị mắc bệnh này.

Vết Loét Miệng

NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH TAY CHÂN MIỆNG?

BTCM do các loại vi-rút thuộc họ enterovirus gây ra. Tác nhân gây nhiễm khuẩn thường gặp nhất là vi-rút Coxsackie A-16, trong khi enterovirus 71 thì ít gặp hơn. Biểu hiện lâm sàng của BTCM là như nhau bất kể loại vi-rút gây bệnh nào. Tuy nhiên, bệnh nhân nhiễm enterovirus 71 có nhiều khả năng dẫn đến các biến chứng hiếm gặp (ví dụ như viêm màng não do vi-rút, viêm não hoặc tổn thương cơ tim).

CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BTCM?

BTCM thường gặp nhất vào mùa xuân và mùa thu (từ tháng 3 đến tháng 5, và từ tháng 9 đến tháng 12). Thời gian ủ bệnh (là giữa thời gian bị nhiễm và khởi phát triệu chứng) thường từ 3 đến 7 ngày.

Triệu chứng ban đầu có thể là sốt và thường kèm theo đau họng. Tình trạng biếng ăn và khó chịu cũng có thể xảy ra. Khoảng 1 hoặc 2 ngày sau khi khởi phát sốt, vết loét gây đau và mụn nước sẽ  xuất hiện trong miệng hoặc họng, hoặc cả hai. Mụn nước có khả năng xuất hiện ở tay, chân, miệng, lưỡi, bên trong má, và đôi khi ở mông (ở mông thường do tiêu chảy gây ra). Mụn nước ít khi gây ngứa ở trẻ em, nhưng có thể gây ngứa dữ dội ở người lớn. Vết loét và mụn nước thường tự khỏi trong một tuần hoặc lâu hơn.

Tay chân miệng là bệnh khá phổ biến ở trẻ nhỏ và chưa có vắc xin phòng ngừa. Dù được xem là bệnh lành tính và có thể điều trị khỏi hoàn toàn, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng rất nguy hiểm như: viêm màng não, viêm não, tổn thương cơ tim…, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ nhỏ.

Bệnh tay chân miệng có thể gây ra các biến chứng nếu trẻ không được chăm sóc đúng cách

Bệnh tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm do nhóm virus đường ruột gây nên. Trong đó có 2 họ thường gặp nhất là virus Coxsackie A 16 và enterovirus 71 (EV71) – trong đó EV 71 ít gặp nhưng lại gây ra những biến chứng nặng nề hơn.

Theo thống kê của Cục Y tế Dự phòng, số trường hợp tử vong vì bệnh tay chân miệng chủ yếu là do virus EV71 gây ra, trong đó tử vong phổ biến nhất là ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi (chiếm 75% – 86% trong tổng số các trường hợp tử vong vì bệnh tay chân miệng ở trẻ em).

Theo Thạc sĩ, bác sĩ Lê Phan Kim Thoa – Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, bệnh tay chân miệng (tên tiếng anh là HFMD – Hand, foot and mouth disease) thường gặp ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, một số ít ở người trưởng thành. Bệnh thường xảy ra quanh năm, nhưng bùng phát cao điểm là khoảng tháng 2 đến tháng 4 và từ tháng 9 đến tháng 12. 

Virus gây bệnh tay chân miệng sống trong đường tiêu hóa và truyền nhiễm từ người này sang người khác. Trẻ rất dễ bị mắc bệnh khi tiếp xúc với  nước bọt, chất dịch từ các bọng nước, chất nôn của người bệnh, giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi. 

Xem thêm: Bệnh thủy đậu ở trẻ em: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa

Điểm chung của bệnh tay chân miệng do các họ virus nói trên gây ra là có biểu hiện ban đầu gần như giống nhau và rất dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như: sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn. 

Phát ban, mụn nước là những dấu hiệu quen thuộc của bệnh tay chân miệng 

Dựa trên lâm sàng có thể chia thành 4 giai đoạn nhận biết đặc trưng của bệnh tay chân miệng: 

• Giai đoạn 1: Được xem là giai đoạn ủ bệnh, thường khó nhận biết vì trẻ không có những biểu hiện cụ thể. Thời gian này diễn ra từ 3-7 ngày.
• Giai đoạn 2: Được xem là giai đoạn khởi phát, diễn ra từ 1- 2 ngày tiếp theo, khi đó trẻ đã có những biểu hiện cụ thể như sốt nhẹ, đau họng, biếng ăn, quấy khóc…

Nếu trẻ sốt cao liên tục hoặc sốt kéo dài trên 2 ngày, rất có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm não ở trẻ. 

• Giai đoạn 3: Được xem là giai đoạn toàn phát kéo dài từ 3 – 10 ngày, kèm theo những triệu chứng rõ ràng hơn. Những biểu hiện thường thấy nhất ở trẻ bị tay chân miệng là lở loét miệng và phát ban dạng sẩn hồng ban phỏng nước. 
  • Lở loét miệng: Một hoặc hai ngày sau khi bắt đầu sốt, trẻ sẽ xuất hiện những nốt ban như những chấm đỏ nhỏ ở phía trong miệng, trên đầu lưỡi, hay vòm miệng… Các nốt ban nhanh chóng trở thành bóng nước (2-3mm) và loét ra gây đau khi nuốt, chảy nước dãi nhiều hơn bình thường và khiến trẻ biếng ăn. 
  • Phát ban trên da: Xuất hiện những chấm tròn đỏ phẳng hoặc gồ trên mặt da tập trung chủ yếu  ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, khuỷu tay, và mông. Đặc điểm của các sang thương da này là thường không ngứa, không đau và đa số không để lại sẹo khi lành.

Các biến chứng về hô hấp, thần kinh, tim mạch thường xuất hiện vào ngày thứ 2 -5 của giai đoạn này. 

• Giai đoạn 4: Đây được xem là thời gian lui bệnh (thường vào ngày thứ 7 từ lúc khởi bệnh), trẻ sẽ dần khỏe mạnh và phục hồi nếu không có những biến chứng nguy hiểm. 

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Phan Kim Thoa cho biết: “Trong một số trường hợp bệnh tay chân miệng khi có những diễn biến nặng hơn, sẽ đi kèm những triệu chứng cảnh báo như sốt cao không hạ, trẻ giật mình, kích thích quấy khóc liên tục, co giật, yếu chi, nôn ói liên tục, thở mệt… Khi đó, bố mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để tiến hành điều trị kịp thời”.

Xem thêm video về bệnh tay chân miệng ở trẻ em:

Đa số trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường sẽ có khả năng tự phục hồi trong vòng 7 – 10 ngày, ngoại trừ những trường hợp có kèm biến chứng nặng. 

Đối với trẻ mắc tay chân miệng thể nhẹ có thể được điều trị và chăm sóc tại nhà theo chỉ định của bác sĩ, tuy nhiên cần đi tái khám theo hẹn để kịp thời phát hiện biến chứng. Hiện nay, bệnh tay chân miệng vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì thế, việc chăm sóc trẻ đúng cách sẽ giúp cho quá trình điều trị đạt được hiệu quả tốt nhất, giảm thiểu tối đa nguy cơ gây ra những biến chứng nguy hiểm. 

Trong quá trình chăm sóc, có 4 yếu tố bố mẹ cần đặc biệt lưu ý là: 

Tay chân miệng là căn bệnh rất dễ lây lan ở nơi đông người như nhà trẻ, trường học, nơi công cộng. Vì thế, ngay sau khi phát hiện trẻ mắc bệnh cần tiến hành cách ly trẻ bị bệnh với các trẻ khác và người lớn trong nhà. Không nên cho trẻ đến trường học trong khoảng thời gian từ 10 – 14 ngày kể từ ngày phát bệnh, phụ huynh cũng cần thông báo rõ nguyên nhân tình trạng sức khỏe của trẻ để các trường học có biện pháp theo dõi và giám sát kịp thời. 

Người lớn chăm sóc trẻ cũng cần sử dụng khẩu trang, rửa tay sát khuẩn thường xuyên để tránh trường hợp lây nhiễm cho những người xung quanh. 

Biếng ăn, chán ăn là tình trạng thường gặp ở trẻ khi mắc các bệnh tay chân miệng do các vết loét trong miệng gây đau đớn và khó chịu cho trẻ. Vì thế, bố mẹ nên chuẩn bị cho trẻ những thức ăn mềm, dễ nuốt và dễ tiêu hoá để trẻ có thể ăn được nhiều hơn. Nên cho trẻ ăn nhiều lần trong ngày và chú trọng đến thành phần dinh dưỡng trong các món ăn để bổ sung đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu cho trẻ. 

Bố mẹ nhớ cho hoặc nhắc nhở trẻ uống nước đầy đủ để hạn chế tình trạng mất nước khi mắc bệnh tay chân miệng

Tránh cho trẻ ngậm vú nhựa quá cứng, ăn bằng các dụng cụ có cạnh sắc bén. Hạn chế thức ăn quá nóng, hoặc chua cay vì có thể khiến trẻ càng đau miệng và họng hơn. 

Bổ sung thêm lượng nước thích hợp, vì trẻ có nguy cơ mất nước do sốt và biếng ăn. Tuyệt đối không nên kiêng cử gay gắt, nên cho trẻ ăn lại bình thường ngay khi trẻ có dấu hiệu giảm bệnh.

Việc giữ vệ sinh cẩn thận cho trẻ và cả người chăm sóc sẽ hạn chế tình trạng bệnh tay chân miệng lây lan ở diện rộng và giúp quá trình điều trị đạt kết quả nhanh chóng hơn. 

• Trẻ cần được giữ vệ sinh sạch sẽ, không cần hạn chế tắm rửa khi bị bệnh tay chân miệng. Tuy nhiên, nên cho trẻ tắm trong phòng kín gió cùng xà phòng sát khuẩn.
• Các vật dụng sử dụng cho trẻ như bình sữa, dụng cụ ăn uống, đồ dùng sinh hoạt, đồ chơi cần được sử dụng riêng biệt hoặc làm vệ sinh thường xuyên để khử khuẩn. 
• Quần áo, tã lót cần được thay mới thường xuyên và cần được ngâm với các dung dịch sát khuẩn chuyên dụng. 
• Bệnh tay chân miệng có thể lây nhiễm mạnh nhất ở tuần đầu tiên, nhưng virus gây bệnh có thể tồn tại trong phân đến vài tháng sau đó.  Vì vậy, nên xử lý các chất thải, phân đúng nơi và an toàn.

Không được tùy tiện cho trẻ dùng các loại thuốc nếu chưa có ý kiến chỉ định của bác sĩ. Một sai lầm rất hay thường gặp đối với các bậc phụ huynh khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng là tự ý dùng thuốc kháng sinh để điều trị cho trẻ. Trong khi nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng là virus, và thuốc kháng sinh không có tác dụng diệt được virus, chỉ có tác dụng diệt vi khuẩn. Trên thực tế, dùng thuốc kháng sinh không mang lại tác dụng trong trường hợp này.

Trong trường hợp trẻ bị sốt cao, chỉ nên dùng thuốc paracetamol để hạ sốt hoặc các thuốc khác theo đơn của bác sĩ.

“Trong thời gian chờ đợi một loại vắc xin phòng ngừa bệnh tay chân miệng hữu hiệu, chúng ta có thể chủ động phòng ngừa bệnh cho trẻ bằng những biện pháp rất đơn giản, có thể thực hiện hằng ngày như: Khuyến khích trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng; luôn rửa tay sau khi chăm sóc trẻ, thay tã, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho hay hắt hơi, khi chế biến thức ăn; ngăn trẻ chạm tay vào những nơi chưa được khử trùng sạch sẽ; làm sạch các vật dụng trẻ sử dụng hằng ngày… Và đặc biệt là tránh tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh tay chân miệng”, Thạc sĩ, bác sĩ Lê Phan Kim Thoa, Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết. 

Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm khám và điều trị bệnh lý cho trẻ em. Bên cạnh đó, khoa Nhi BVĐK Tâm Anh cũng trang bị hệ thống trang thiết bị kiểm soát nhiễm khuẩn, áp dụng quy trình diệt khuẩn, chống nhiễm khuẩn đa phương pháp theo tiêu chuẩn Quốc tế, giảm thiểu tối đa nguy cơ lây truyền chéo cho trẻ khi đến thăm khám và điều trị. 

Để đặt lịch khám với các bác sĩ tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:

Bệnh tay chân miệng được xem là bệnh lành tính có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trong trường hợp không phát hiện sớm, bệnh có thể tiến triển xấu và để lại nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, bạn cần chủ động phòng ngừa, thăm khám và điều trị khi có dấu hiệu bệnh.