Sự khác nhau giữa yên thế và cần vương

A. Phong trào Cần Vương

1. Phong trào Cần Vương là gì? Nguồn gốc ra đời chiếu Cần Vương

Cần Vương là giúp vua, mang nghĩa là phò vua giúp nước. Phong trào Cần Vương thực chất là tập hợp hệ thống các cuộc khởi nghĩa vũ trang khắp cả nước từ năm 1885 đến năm 1896 với sự hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi. Quy mô của phong trào này còn riêng rẽ và mang tính địa phương.

2. Nguyên nhân bùng nổ phong trào Cần Vương

Sau khi nắm được khái niệm phong trào Cần Vương là gì, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về phong trào này. Vậy nguyên nhân dẫn đến phong trào Cần Vương là gì?

• Thực dân Pháp xác lập ách thống trị đô hộ trên toàn Việt Nam vào năm 1884
• Dưới sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân, phe chủ chiến đã sẵn sàng hành động
• Cuộc phản công dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Thất Thuyết vào rạng sáng ngày mồng 05 tháng 07 năm 1885
• Cuộc phản công của phái chủ chiến thất bại, khiến vua Hàm Nghi buộc phải chạy đến Quảng Trị sơ tán => Chiếu Cần Vương lần 1 được ban ra
• Chiếu Cần Vương lần 2 được ban ra tại Ấu Sơn của Hà Tĩnh vào ngày 20 tháng 9 năm 1885 => Từ đó bùng nổ mạnh mẽ cuộc kháng chiến Cần Vương.

Như vậy, chúng ta đã tìm hiểu được các nguyên nhân gây bùng nổ phong trào Cần Vương là gì. Để nắm rõ hơn kiến thức về chủ đề này, cùng nghiên cứu về nội dung của chiếu Cần Vương.

3. Tìm hiểu về chiếu Cần Vương

Để hiểu sâu hơn về phong trào này, chúng ta cần tìm hiểu về nội dung cũng như ý nghĩa của chiếu Cần Vương với những thông tin cụ thể dưới đây

Nội dung cơ bản của chiếu Cần Vương là gì?

• Tố cáo tội ác xâm lược của thực dân Pháp
• Lên án tính bất hợp pháp của triều đình do Pháp dựng lên, tố cáo sự phản bội của một số quan lại
• Khẳng định quyết tâm kháng chiến của triều đình mà đứng đầu là vua Hàm Nghi
• Thôi thúc, kêu gọi và khích lệ sĩ phu, văn thân cũng như nhân dân cả nước cùng tham gia cuộc chiến giúp vua khôi phục quốc gia phong kiến độc lập

Ý nghĩa của chiếu Cần Vương là gì?

• Chiếu Cần Vương kêu gọi nhân dân cùng tham gia chống Pháp, khôi phục nền độc lập, khôi phục chế độ phong kiến có vua là người tài giỏi.
• Khẩu hiệu này đã nhanh chóng thổi lên ngọn lửa tình yêu quê hương và lòng căm thù quân xâm lược của toàn thể nhân dân = > Một phong trào vũ trang chống thực dân Pháp diễn ra sôi nổi và kéo dài hơn 12 năm.

4. Tóm tắt diễn biến phong trào Cần Vương là gì?

Sau khi có những kiến thức về nguyên nhân bùng nổ phong trào, nội dung và ý nghĩa của chiếu Cần Vương, chúng ta tìm hiểu về diễn biến của phong trào này qua hai giai đoạn chính

Giai đoạn I (1885-1888): Phong trào bùng nổ khắp cả nước

• Hưởng ứng chiếu Cần Vương, nhiều văn thân sĩ phu và nhân dân yêu nước đã hưởng ứng qua việc tập hợp các nghĩa binh, xây dựng lên căn cứ. Họ cùng nhau đấu tranh mạnh mẽ đầy quyết liệt trước thực dân Pháp cùng bè lũ tay sai trên đại bàn rộng lớn thuộc Bắc và Trung Bộ.
• Nhiều tướng lĩnh và văn thân tham gia như Phan Đình Phùng, Trần Xuân Soạn, Phàm Bành, Mai Xuân Thưởng…
• Triều đình Hàm Nghi với sự phò tá trợ giúp của Tôn Thất Đàm và Tôn Thất Nghiệp (vốn là hai người con của Tôn Thát Thuyết). Dưới sự đàn áp của thực dân Pháp, vua Hàm Nghi đã rút lui và chiến đấu ở vùng núi Quảng Bình, sau về Ấu Sơn (Hà Tĩnh).
• Tháng 6 năm 1886, Triều đình Đồng Khánh của thực dân Pháp theo lệnh toàn quyền P.Bert xuống dụ kêu hàng, nhưng không ai trong triều đình Hàm Nghi chịu đầu hàng buông súng.
• Đặc điểm của phong trào Cần Vương trong giai đoạn này là các hoạt động chỉ dừng lại ở phạm vi nhất định, còn lẻ tẻ riêng rẽ.
• Ở Bắc Kì có nhiều cuộc khởi nghĩa được biết đến như Khởi nghĩa Cai Kinh ở Bắc Giang, khởi nghĩa Đốc Tít ở Đông Triều, khởi nghĩa Nguyễn Quang Bích, khởi nghĩa Tạ Hiện ở Thái Bình và Nam Định, khởi nghĩa Nguyễn Thiện Thuận ở Hưng Yên và Hải Dương, khởi nghĩa Đinh Công Tráng và Phạm Bành ở Thanh Hóa, khởi nghĩa của Phan Đình Phùng và Lê Ninh ở Hương Khê-Hà Tĩnh…
• Tại khu vực Trung Kì, nổi bật là khởi nghĩa của Lê Trực và Nguyễn Phạm Tuân ở Quảng Bình, khởi nghĩa của Trần Quang Dự, Nguyễn Duy Hiệu và Nguyễn Hàm ở Quảng Nam, khởi nghĩa của Lê Trung Đình ở Quảng Ngãi, khởi nghĩa Mai Xuân Thưởng ở Bình Định….
• Cuối năm 1988, do sự phản bội của Trương Quang Ngọc nên vua Hàm Nghi bị bắt và đày đi Angieri, giai đoạn thứ nhất của khởi nghĩa Cần Vương kết thúc.

Giai đoạn II (1888-1896): Phong trào quy tụ các cuộc khởi nghĩa lớn

• Giai đoạn này từ cuối năm 1888, mặc dù không có sự lãnh đạo từ triều đình nhưng phong trào Cần Vương vẫn quy tụ nhiều văn thân sĩ phu yêu nước và phát triển thành nhiều cuộc khởi nghĩa lớn, tiếp tục duy trì với tổ chức cao hơn.
• Một số cuộc khởi nghĩa lớn như cuộc khởi nghĩa Hương Khê của Phan Đình Phùng và Cao Thắng, khởi nghĩa Hùng Lĩnh do Tống Duy Tân lãnh đạo, khởi nghĩa Bãi Sậy do Nguyễn Thiện Thuận chỉ huy….
• Trong giai đoạn này, xuất hiện nhiều khởi nghĩa lớn nhưng thực dân Pháp cũng tăng cường càn quét mạnh. Do đó, để duy trì và phát triển hoạt động, các nghĩa quân phải chuyển địa bàn hoạt động đến nhiều vùng khác, từ đồng bằng lên trung du và miền núi.
• Đặc điểm chung trong cả hai giai đoạn của phong trào Cần Vương vẫn là hoạt đông riêng rẽ, lẻ tẻ chưa có sự thống nhất giữa các cuộc khởi nghĩa lớn. Tính địa phương của các khởi nghĩa này dẫn đến sự thiếu lãnh đạo và tính liên kết. Do đó, đây cũng là một trong các nguyên nhân khiến về sau chúng lần lượt thất bại dưới sự đàn áp và càn quét của Pháp.
• Năm 1896, phong trào Cần Vương kết thúc.

Nguyên nhân thất bại của phong trào Cần Vương là gì?

• Qua việc phân tích và tìm hiểu diễn biến phong trào Cần Vương là gì theo các giai đoạn, chúng ta sẽ rút ra được nguyên nhân thất bại của phong trào này với những ý chính như sau
• Tính chất địa phương: Phong trào Cần Vương thất bại không thể không kể đến tính chất địa phương với sự chống cự của các cuộc kháng chiến. Các lãnh tụ của phong trào chỉ có uy tín tại địa phương nơi xuất thân, đồng thời lại chống lại mọi sự thống nhất phong trào
• Thiếu sự quy tụ và đường lối lãnh đạo: Phong trào Cần Vương vẫn chưa hội tụ và tập hợp được thành một khối thống nhất, chưa có phương hướng hoạt động cũng như đường lối chiến lược rõ ràng.
• Quan hệ với nhân dân: Các cuộc khởi nghĩa của phong trào Cần Vương không lấy được sự tin tưởng từ dân chúng bởi gốc rễ chưa xuất phát từ nông dân, còn đi cướp bóc của nhân nhân.
• Mâu thuẫn tôn giáo: xung đột với Công giáo với sự tàn sát vô cớ khiến nhiều giáo dân phải tự vệ bằng cách kết nối thông đồng với thực dân Pháp.
• Mâu thuẫn sắc tộc: Sự sai lầm trong chính sách sa thải các quan chức Việt, cho dân tộc thiểu số quyền tự trị khiến các sắc dân này đã đứng về phía Pháp. Điều này khiến cho các dân tộc thiểu số cắt đường liên lạc của quân Cần Vương, người Thượng đã bắt vua Hàm Nghi
• Vũ khí thô sơ của phong trào Cần Vương là gì khó đối chọi với vũ khí hiện đại của Pháp
• Lực lượng chênh lệch
• Tinh thần chiến đấu: Nhiều thủ lĩnh phản bội nhanh chóng đầu hàng buông bỏ vũ khí khi nhận thấy sự bất lợi cho cuộc khởi nghĩa.

5. Tính chất của phong trào Cần Vương

Phong trào Cần Vương là gì? Là sự hỗ trợ giúp vua giành lại đất nước, thể hiện tình yêu dân tộc, tuy nhiên phong trào lại diễn ra theo khuynh hướng lẻ tẻ với ý thức hệ phong kiến, thể hiện tính dân tộc sâu sắc.

Khởi nghĩa Yên Thế có những đặc điểm nào khác so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương chống Pháp ?

Đề bài

Khởi nghĩa Yên Thế có những đặc điểm nào khác so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần vương chống Pháp?

Lời giải chi tiết

Loigiaihay.com

Phong trào Cần Vương

Ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam đã không ít những phong trào đấu tranh nổ ra trên cả nước.

Hoàn cảnh ra chiếu Cần Vương

Đầu tiên, Cần Vương ở đây mang ý nghĩa là giúp vua hay phò vua. Thực chất phong trào này sẽ tập hợp lại thế thống các cuộc khởi nghĩa vũ trang từ năm 1885 đến 1886. Chiếu Cần Vương có sự hưởng ứng của vua Hàm Nghi nhưng còn riêng rẽ và mang tính địa phương.

Nguyên nhân ra chiếu Cần Vương ở thời điểm nhạy cảm và vô cùng cấp thiết.

– Năm 1884, thực dân Pháp xác định thành lập ách thống trị để đô hộ trên toàn Việt Nam.

– Quần chúng nhân dân nhiệt tình ủng hộ, phe chủ chiến sẵn sàng hành động để nước nhà không rơi vào tay giặc.

– Một cuộc phản công được lãnh đạo bởi Tôn Thất Thuyết đã bắt đầu từ rạng sáng ngày 5 tháng 7 năm 1885.

– Cuộc phản công lãnh đạo bởi phe chủ chiến thất bại khiến vua Hàm Nghi buộc chạy sơ tán lên Quảng Trị. Đây là lần đầu tiên chiếu Cần Vương được ban bố.

– Lần thứ hai chiếu cần Vương được ban bố tại Ấu Sơn của Hà Tĩnh ngày 20 tháng 9 năm 1885. Chính lần ban chiếu này đã làm bùng lên mạnh mẽ kháng chiến Cần Vương.

Có thế thấy ngay từ ngày đầu bị áp đặt chế độ đô hộ. Trên cả nước cũng đã có rất nhiều phong trào kháng chiến nổ ra mạnh mẽ.

Sơ lược về chiếu Cần Vương

Muốn hiểu hơn tinh thần cũng như ý nghĩa của chiếu Cần Vương. Hãy điểm qua những nội dung cũng như ý nghĩa chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi.

– Nội dung

• Tố cáo tội ác, ý đồ xâm lược của thực dân Pháp.
• Lên án những vấn đề bất hợp pháp từ phía triều đình do thực dân dựng lên. Đồng thời cũng tố cáo sự phản bội và thối nát chạy theo cái lợi của một số quan lại.
• Một lần nữa khẳng định lại tinh thần kháng chiến không khuất phục của vua Hàm Nghi.

• Khích lệ sĩ phu và văn nhân cũng như nhân dân cả nước tham gia phong trào. Góp sức mình giúp vua khôi phục quốc gia phong kiến độc lập như cũ.

– Ý nghĩa

• Trong chiếu Cần Vương kêu gọi nhân dân cả nước cùng tham gia chống Pháp. Đồng lòng khôi phục lại nền độc lập, chế độ phong kiến do vua tài giỏi cai trị.
• Khẩu hiệu trong chiếu Cần Vương nhanh chóng làm bùng lên ngọn lửa tình yêu quê hương. Đẩy lòng căm thù quân xâm lược của toàn thể nhân dân lên cao hơn bao giờ hết.
• Tạo ra phong trào vũ trang chống thực dân Pháp sôi nổi và kéo dài đến hơn 12 năm.

Diễn biến phong trào Cần Vương

Trước khi đi vào so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế. Cần tìm hiểu qua diễn biến phong trào Cần Vương trong khoảng thời gian 12 năm. Diễn biến của phong trào được chia thành hai giai đoạn cụ thể.

– Giai đoạn phong trào bùng nổ trên cả nước ( 1885 – 1888)

• Hưởng ứng chiếu Cần Vương, trên cả nước nhiều văn nhân cũng như sĩ phu đã cùng nhau tập hợp nghĩa binh. Họ tạo dựng lên các căn cứ để cùng nhau đấu tranh một cách đầy quyết liệt. Tất cả đều hoạt động vô cùng mạnh mẽ trên địa bàn rộng lớn thuộc Bắc và Trung Bộ.

Họ không sợ sự tàn độc của chế độ thực dân cùng bè lũ tay sai mà vô cùng anh dũng.

• Thời điểm này tập hợp được nhiều tướng lĩnh và sĩ phu tham gia như: Phan Đình Phùng, Phạm Bành, Trần Xuân Soạn, Mai Xuân Thưởng…
• Triều đình vua Hàm Nghi được sự phò tá của Tôn Thất Đàm và Tôn Thất nghiệp hết lòng vì vua. Tuy nhiên, dưới sự đàn áp của thực dân Pháp vua Hàm Nghi đã rút về hoạt động ở Quảng Bình và sau là Ấu Sơn (Hà Tĩnh).
• Tháng 6 năm 1886, triều đình do vua Đồng Khánh đựng đầu đã đầu hàng theo lệnh toàn quyền Pháp. Thế nhưng không ai trong triều đình Ham Nghi buông súng đầu hàng.
• Hầu hết những phong trào nổ ra bởi chiếu Cần Vương đều chỉ hoạt động ở phạm vi nhất định và có sự riêng rẽ.
• Bắc Kỳ với các cuộc khởi nghĩa được biết đến như: khởi nghĩa Cai Kinh (Bắc Giang), khởi nghĩa Đốc Tít (Đông Triều), khởi nghĩa Nguyễn Quang Bích, khởi nghĩa Tạ Hiện tại Thái Bình và Nam Định… Còn nhiều cuộc khởi nghĩa trên khắp đất Bắc gắn với nhiều cái tên lịch sử khác.
• Tại Trung Kỳ, nổi bật nhất phải kể đến khởi nghĩa của Lê Trực cùng Nguyễn Phạm Tuân ở Quảng Bình. Khởi nghĩa Trần Quang Dự, Nguyễn Duy Hiệu tại Quảng Nam. Khởi nghĩa Lê Trung Đình tại Quảng Ngãi,…

• Đến cuối năm 1888, chính sự phản bội của Trương Quang Ngọc đã khiến vua hàm Nghi bị bắt và đi đày ở Algeria. Giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa kết thúc tại đây.

– Giai đoạn quy tụ nhiều cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ (1888 – 1896)

• Từ cuối năm 1888, dù không được sự lãnh đạo trực tiếp từ phía triều đình. Nhưng phong trào Cần Vương dần quy tụ nhiều sĩ phu và văn nhân. Dần dần đã phát triển thành cuộc khởi nghĩa lớn, duy trì với tổ chức cao hơn.
• Có một số cuộc khởi nghĩa lớn cần kể đến như: khởi nghĩa Hương Khê bởi Phan Đình Phùng và Cao Thắng, khởi nghĩa Hùng Lĩnh lãnh đạo là Tống Duy Tân, khởi nghĩa Bãi Sậy dưới sự chỉ huy của Nguyễn Thiện Thuật…
• Đây là giai đoạn xuất hiện nhiều cuộc khởi nghĩa lớn nhưng cũng bị thực dân Pháp càn quét mạnh tay. Vậy nên, để duy trì và phát triển, các nghĩa quân chuyển địa bàn hoạt động đến vùng khác. Nhiều nghĩa quân từ đồng bằng lên trung du và miền núi.
• Giống như giai đoạn trước, giai đoạn này vẫn hoạt động riêng rẽ và lẻ tẻ. Giữa các cuộc khởi nghĩa lớn không có sự thống nhất còn mang tính địa phương nhiều. Do đó dẫn đến không có liên kết và thiếu sự lãnh đạo cũng là nguyên nhân lần lượt khởi nghĩa thất bại dưới sự đàn áp và càn quét của Pháp.

• Đến năm 1896, phong trào Cần Vương chính thức kết thúc.

– Nguyên nhân phong trào thất bại

Từ những gì 2 giai đoạn đã phân tích, có thể rút ra được nguyên nhân đưa đến thất bại như sau:

• Do tính chất địa phương với sự chống cự của các cuộc kháng chiến. Những lãnh tụ chỉ có uy tín tại địa phương xuất thân. Bởi lẽ đó nên chống lại mọi sự thống nhất các phong trào.
• Thiếu sự quy tụ và đường lối đúng đắn để tập hợp thành khối thống nhất. Phương hướng hoạt động cũng như đường lối chiến lược không rõ ràng và cụ thể.
• Phong trào không chiếm được lòng tin của nhân nhân. Mọi gốc rễ đều cần bắt đầu từ nhân dân nhưng lại đi cướp bóc của nhân dân.
• Mẫu thuẫn, xung đột với công giáo bởi sự tàn sát vô cơ. Vì lẽ đó khiến nhiều giáo dân tự vệ bằng cách kết nối cùng thực dân Pháp.
• Mâu thuẫn sắc tộc khi sa thải quan chức Việt. Cho dân tộc thiểu số các quyền tự trị đã khiến họ đứng về phía thực dân Pháp. Đường liên lạc đã bị các dân tộc thiểu sổ cắt đứt cũng như bắt vua Hàm Nghi.

• Vũ khí thô sơ khó lòng chống chọi lại với vũ khí hiện đại của thực dân Pháp. Lực lượng các bên có sự chênh lệch.
• Nhiều thủ lĩnh không chịu được khó nhanh chóng đầu hàng. Việc buông bỏ vũ khí đã đem đến những bất lợi cho cuộc khởi nghĩa.

||Xem thêm:

• so sánh cách mạng tháng 2 và tháng 10 nga
• Vì Sao Nói Công Xã Pari Là Nhà Nước Kiểu Mới?