Tại sao thiếu muối iot lại bị bướu cổ

Thừa hay thiếu i-ốt đều bị bướu cổ

Một nguyên nhân rất hay gặp trong phần lớn các trường hợp bướu cổ dịch tễ địa phương là do chế độ dinh dưỡng và nước uống

• Gia tăng bệnh bướu cổ

• Thêm nơi điều trị cho người ung bướu

Bệnh bướu cổ (bệnh bướu tuyến giáp) là một loại bệnh lý rất hay gặp trên thế giới và đặc biệt ở Việt Nam. Chỉ riêng ở vùng Đông Nam Á đã có tới 176 triệu người (chiếm 13% dân số) bị bệnh bướu cổ. Ở Việt Nam, tuy chưa có số liệu thống kê chính thức về số bệnh nhân nhưng ở một số vùng có tỉ lệ người mắc bệnh khá cao - từ 3% ở vùng ngoại ô Hà Nội đến 67% ở các tỉnh vùng núi như Lào Cai, Tây Nguyên...

Bướu cổ dịch tễ địa phương chiếm 80%

Ở một số khoa nội và ngoại tại các bệnh viện lớn ở TP HCM, số lượng bệnh nhân đến điều trị bệnh bướu cổ khá đông, có thể chiếm đến 1/3 số bệnh nhân phẫu thuật ở một khoa ngoại.

Sử dụng muối i-ốt vừa đủ có tác dụng tốt trong phòng bệnh bướu cổ Ảnh: HỒNG THÚY

Có nhiều loại bướu cổ, có loại cực kỳ nguy hiểm đến tính mạng như bướu cổ thông trung thất chèn ép khí quản gây khó thở; bướu cổ đi kèm hội chứng cường giáp, ung thư tuyến giáp hay các loại bướu cổ đơn thuần và bướu cổ dịch tễ địa phương..., trong đó hay gặp nhất là bướu cổ dịch tễ địa phương thường chiếm đến trên 80% các trường hợp bướu cổ. Loại bệnh này, ngoài một số yếu tố gây bướu khác như di truyền, các tác nhân gây nhiễm khuẩn, các rối loạn về miễn dịch… còn phải kể đến một nguyên nhân rất hay gặp chiếm phần lớn các trường hợp là do chế độ dinh dưỡng và nước uống của người dân địa phương.

Chú trọng dinh dưỡng

Theo các công trình nghiên cứu của một số chuyên gia y học và nội tiết hàng đầu thế giới, một số loại thức ăn chứa đựng tác nhân gây bệnh bướu cổ như khoai mì, hạt kê, các loại rau họ cải như bắp cải, sữa đậu nành và các chế phẩm từ đậu nành như đậu phụ… Trong khi đó, các loại rong tảo biển do chứa quá nhiều i-ốt (gây ra tình trạng quá tải i-ốt) cũng làm cho bệnh nhân bị bướu cổ. Chính vì vậy mà những bệnh nhân bị bệnh bướu cổ thường được khuyến cáo nên hạn chế sử dụng các loại thực phẩm này.

Ở một số vùng do người dân sử dụng nước ở các mạch nước ngầm có chứa nhiều chất disulfure để uống cũng có thể gây ra bệnh bướu cổ. Do chất disulfure ức chế sự hữu cơ hóa trong quá trình tổng hợp hormone tuyến giáp và gây ra tình trạng tăng thể tích tuyến giáp.

Tình trạng suy dinh dưỡng trầm trọng, đặc biệt là thiếu vitamin A, cũng gây ra hiện tượng rối loạn sinh tổng hợp hormone tuyến giáp và cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bướu cổ. Do vậy, trong khẩu phần ăn của những bệnh nhân bị bướu cổ cần phải chú ý bổ sung đủ lượng vitamin A cần thiết.

Đừng thêm i-ốt khi đã đủ

Thế nhưng, nguyên nhân quan trọng nhất gây ra bệnh bướu cổ dịch tễ lại có liên quan đến chế độ dinh dưỡng, đó chính là tình trạng thiếu hoặc dư thừa i-ốt trong khẩu phần ăn hằng ngày. Việc thiếu hụt i-ốt một mặt gây ra bệnh bướu cổ, mặt khác còn gây nên tình trạng đần độn ở trẻ em.

Ở các vùng núi cao như Tây Nguyên và miền núi phía Bắc, do trong khẩu phần ăn hằng ngày có lượng i-ốt rất thấp nên tỉ lệ bệnh bướu cổ khá cao. Những năm gần đây, việc sử dụng muối i-ốt đồng loạt có tác dụng tốt trong phòng bệnh bướu cổ và đần độn ở trẻ em cho phần lớn cư dân ở vùng này. Tuy nhiên, cũng theo các chuyên gia y học, nếu cung cấp quá nhiều i-ốt trong khẩu phần ăn hằng ngày một thời gian dài cũng đưa đến tình trạng gia tăng bướu cổ. Chính vì vậy ở các thành phố lớn, các vùng duyên hải…, nơi mà trong bữa ăn hằng ngày của người dân đã có hàm lượng i-ốt đủ cho hoạt động sinh tổng hợp hormone của tuyến giáp thì không cần phải cho thêm i-ốt vì sẽ lợi bất cập hại. Kinh nghiệm này đã được chứng minh từ các ngư dân của Nhật Bản.

Bên cạnh vài loại thực phẩm đã nêu, một số tân dược để chữa các bệnh về rối loạn thể chất như muối lithium, các loại thuốc tim mạch như cordarone... do có chứa nhiều i-ốt cũng có thể gây ra bệnh bướu cổ hoặc thúc đẩy bệnh tiến triển nhanh hơn.

PGS-TS-BS Nguyễn Hoài Nam

       I ốt là vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sự tổng hợp hormon tuyến giáp. Các hormon đóng vai trò quan trọng trong các quá trình chuyển hóa của cơ thể, đặc biệt quan trọng là giai đoạn hình thành và phát triển hệ thần kinh trung ương từ giai đoạn bào thai đến trẻ nhỏ. Do vậy, thiếu I ốt gây ra nhiều hậu quả khác nhau tùy theo từng giai đoạn phát triển của cơ thể. Bướu cổ là mức độ nhẹ nhất của các rối loạn do thiếu I ốt, các mức độ nặng hơn, phổ biến hơn nhưng khó nhận biết là suy giáp, giảm trí thông minh, đần độn. Nhưng hiện nay nhiều gia đình đang sao nhãng việc sử dụng muối I ốt trong các bữa ăn hàng ngày dẫn đến nguy cơ thiếu I ốt đang quay trở lại, từ đó tiềm ẩn những ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và tăng trưởng, diễn biến này diễn ra âm thầm gây ảnh hưởng đối với sức khỏe.

       Tác hại của việc thiếu I ốt

       Trẻ em và phụ nữ mang thai là những đối tượng rất dễ bị thiếu Iốt do nhu cầu tăng cao. Thiếu I ốt ở phụ nữ mang thai dễ gây ra sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non. Nếu thiếu I ốt nặng trong giai đoạn mang thai trẻ sinh ra sẽ bị đần độn, câm, điếc và các dị tật bẩm sinh khác.

       Thiếu I ốt ở trẻ em sẽ gây chậm phát triển trí tuệ, chậm lớn, nói ngọng, nghễnh ngãng,... Ngoài ra còn gây bướu cổ, thiểu năng tuyến giáp ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và hoạt động của cơ thể, giảm khả năng lao động, mệt mỏi...

       Tuy nhiên, mỗi ngày mỗi người chúng ta chỉ cần khoảng 90 đến 200 microgram I ốt vào cơ thể được tính theo “Bảng nhu cầu dinh dưỡng cho người Việt”. I ốt sẽ theo nguồn thức ăn vào ruột, hấp thu vào máu. Nếu lượng I ốt được cung cấp quá nhiều cũng sẽ gây nên hội chứng cường giáp hay gặp nhất là bệnh Basedow, u tuyến giáp, viêm tuyến giáp...

       Biện pháp phòng chống thiếu I ốt

       Có nhiều biện pháp phòng chống thiếu I ốt, một trong những biện pháp đó là bổ sung I ốt vào muối ăn. Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy đây là biện pháp phòng bệnh có hiệu quả nhất, đơn giản nhất và chi phí thấp nhất. Việc bổ sung Iốt phải diễn ra thường xuyên đều đặn hàng ngày và trong suốt cả cuộc đời. Ngoài bổ sung Iốt vào muối ăn còn có các thực phẩm gia vị mặn khác được Iốt hóa như bột canh, nước mắm, bành mì...

       Lưu ý: Do I ốt dễ bị bay hơi, chính vì thế sau khi mua về và khi sử dụng cần để trong lọ có nắp đậy kín. Không để muối I ốt gần bếp lửa nóng hay nơi hoặc có ánh nắng trực tiếp chiếu vào. Dùng xong mỗi lần rửa lọ sạch, phơi khô xong lại dùng tiếp đợt khác.