Nhiều yếu tố cùng lúc đẩy giá xăng tại Mỹ lên mức kỷ lục, bao gồm xung đột Nga - Ukraine, nguồn cung bị thu hẹp và nhu cầu bùng nổ.
Theo CNN, hôm 1/6, giá xăng tại Mỹ đã đạt mức kỷ lục 4,67 USD/gallon. Trong đó, xung đột giữa Nga và Ukraine là một trong những lý do chính đẩy giá xăng tại Mỹ lên cao. Nga là một trong những nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới. Tháng 12 năm ngoái, Nga đã xuất khẩu gần 8 triệu thùng dầu và các sản phẩm từ dầu khác. 5 triệu thùng trong số đó là dầu thô. Rất ít trong số đó tới Mỹ. Năm 2021, 60% lượng dầu được đưa tới châu Âu và 20% xuất khẩu sang Trung Quốc. Nhưng dầu được định giá trên thị trường toàn cầu. Do đó, việc thiếu hụt nguồn cung từ Nga ảnh hưởng đến giá dầu tại Mỹ.
Nguồn cung bị thu hẹpVào tháng 3, Mỹ đã công bố lệnh cấm với tất cả hoạt động nhập khẩu năng lượng từ Nga. Hôm 30/5, Liên minh châu Âu (EU) cũng thống nhất cấm 90% dầu Nga vào cuối năm nay. Ngoài ra, một yếu tố kìm hãm giá dầu là các đợt phong tỏa tại Trung Quốc - nước tiêu thụ dầu hàng đầu. Tuy nhiên, sau khi số ca nhiễm trong cộng đồng giảm đi, nước này đã bắt đầu nới lỏng yêu cầu chống dịch tại những thành phố lớn. Nhu cầu được phục hồi có thể đẩy giá dầu lên cao. Giá dầu đã lao dốc mạnh bởi các lệnh phong tỏa và giãn cách xã hội trên toàn thế giới trong thời kỳ đại dịch. OPEC+ (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa và đồng minh), bao gồm Nga, đồng ý cắt giảm sản lượng nhằm hỗ trợ giá cả. Ngay cả khi nhu cầu trở lại sớm hơn dự kiến, nhóm này vẫn giữ các mục tiêu sản xuất ở mức thấp. Các công ty dầu của Mỹ không cần tuân thủ mục tiêu sản xuất. Nhưng họ không thể trở lại công suất trước đại dịch bởi lo ngại rằng những quy định về môi trường có thể làm nhu cầu lao dốc trong tương lai.
Thêm vào đó, các công ty dầu của Mỹ cần thời gian để mở rộng quy mô sản xuất, nhất là khi họ đang phải đối mặt với những thách thức trong chuỗi cung ứng và tình trạng thiếu hụt lao động như hàng nghìn doanh nghiệp khác của Mỹ. Ngay cả các công ty dầu cũng không muốn tăng năng suất. Họ tập trung vào việc tăng giá cổ phiếu hơn. Tháng trước, ExxonMobil công bố lợi nhuận quý I/2022 đạt 8,8 tỷ USD, cao gấp 3 lần so với một năm trước đó, sau khi loại trừ một số mặt hàng đặc biệt. Công ty cũng công bố kế hoạch mua lại cổ phần trị giá 30 tỷ USD, cao hơn nhiều so với 21-24 tỷ USD mà ExxonMobil dự định sẽ chi cho những khoản đầu tư, bao gồm khai thác dầu. Ngay cả công suất lọc dầu tại Mỹ cũng đang sụt giảm. Mỗi ngày, có khoảng 1 triệu thùng dầu thô được dùng để chế biến thành xăng, dầu diesel, nhiên liệu máy bay và các sản phẩm từ dầu khác. Tuy nhiên, các quy định về môi trường đang thúc đẩy nhiều nhà máy lọc dầu chuyển từ dầu sang nhiên liệu tái tạo giảm thiểu carbon. Một số công ty đã đóng cửa các nhà máy lọc dầu cũ thay vì tái đầu tư để duy trì hoạt động, nhất là khi những nhà máy lọc dầu khổng lồ sẽ được mở ở châu Á, Trung Đông và châu Phi vào năm 2023. Thêm vào đó, giá dầu diesel và nhiên liệu máy bay cao hơn nhiều so với giá xăng. Điều này khiến nhiều nhà máy lọc dầu chuyển sang sản xuất những sản phẩm này. Nhu cầu phục hồi mạnh mẽNhưng phía cung chỉ là một nửa của câu chuyện. Nhu cầu là chìa khóa còn lại. Nền kinh tế Mỹ đã ghi nhận mức tăng trưởng việc làm kỷ lục trong năm 2021. Nhu cầu di chuyển tăng lên khi các nhân viên trở lại văn phòng sau 2 năm làm việc từ xa. Nhu cầu đối với xăng dầu cũng tăng cao trong mùa du lịch. Các hãng hàng không của Mỹ đều ghi nhận lượng đặt vé cao, ngay cả khi giá vé máy bay đã tăng cao hơn mức trước đại dịch. Làn sóng Omicron giảm bớt và việc dỡ bỏ nhiều biện pháp chống dịch đã khuyến khích người Mỹ ra khỏi nhà để mua sắm, giải trí và du lịch nhiều hơn. Theo công ty nghiên cứu Inrix, các chuyến đi bằng xe chở khách tại Mỹ đã tăng 10% kể từ đầu năm nay.
Nhu cầu di chuyển vẫn thấp hơn trước đại dịch. Nhiều người đã quen với việc làm việc tại nhà. Tổng số công việc chưa trở lại mức hồi năm 2019. Nhưng theo ông Tom Kloza - Trưởng bộ phận Phân tích Năng lượng Toàn cầu tại OPIS, nhu cầu xăng sẽ có thời điểm cao bằng mức trước đại dịch vào mùa hè này. "Ngay cả trước xung đột Nga - Ukraine, tôi đã cho rằng nhu cầu xăng có thể lập đỉnh mới. Bây giờ, câu hỏi đặt ra là nó sẽ cao hơn ngưỡng kỷ lục bao nhiêu", vị chuyên gia nhận định.
 Người dân mua thực phẩm tại chợ Tân Định, quận 1, TP.HCM - Ảnh: NGỌC PHƯỢNG Mấy ngày nay khi giá xăng dầu hạ nhiệt, có dịch vụ hay hàng hóa nào giảm giá chưa? Câu trả lời là "chưa". Lý do có thể được đưa ra rất nhiều, nhưng ít nhiều thể hiện sự chưa công bằng và thiếu sòng phẳng với người tiêu dùng. Chưa giảm giá vì nhiều lý do Điểm qua các lý do khi xăng dầu đã giảm giá mà dịch vụ, hàng hóa chưa giảm, có thể kể liệt kê ra: Thứ nhất, nguồn cung nguyên liệu chưa giảm giá. Có ý kiến chung chung là khi tất cả tăng giá thì không hy vọng gì hàng hóa, dịch vụ đến tay người tiêu dùng sẽ giảm giá, thậm chí sẽ tăng tiếp nếu giá đầu vào vẫn tăng. Thứ hai, mọi thứ vẫn còn phải "nghe ngóng" tình hình với kỳ điều hành xăng dầu tiếp theo rồi mới tính tiếp. Thứ ba, hàng hóa thành phẩm, nhất là hàng hóa nhập khẩu, muốn giảm giá phải phụ thuộc vào hàng hóa thế giới và phải có độ trễ nhất định do vận chuyển, thời điểm hàng hóa được sản xuất giá cả thế nào... Thậm chí có cả lý do thiếu hụt container rỗng (tình trạng này đã xảy ra cách đây hơn một năm khi COVID-19 tung hoành thế giới). Ngưng "té nước": Vẫn phải chờ cơ quan quản lý Từ tất cả các lý do trên, các chuyên gia kinh tế cho rằng nếu đến kỳ điều hành xăng dầu tới mà giá xăng dầu ổn định hoặc giảm xuống nữa thì lúc đó các nhà sản xuất, doanh nghiệp mới tính toán đến việc giảm giá. Nhưng thực tế cuộc sống nhiều năm nay được chính người tiêu dùng đúc kết: (giá) đã lên thì không có xuống! Nơi nơi tăng giá với lý do "xăng tăng cái gì cũng tăng", chưa thấy ai nói điều ngược lại là "xăng giảm cái gì cũng giảm". Và ai chịu thiệt? Trước hết và dễ thấy nhất là người tiêu dùng. Kế đến sau đó là doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp vận tải... Theo các chuyên gia kinh tế, chi phí xăng dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế (tùy ngành nghề). Tuy nhiên, thực tế cuộc sống có nhiều mặt hàng tăng giá 30 - 40%, thậm chí lớn hơn nữa. Và đã có hiện tượng "té nước theo mưa", muốn đẩy giá bán lên cao lại viện cớ giá xăng tăng. Về phía các doanh nghiệp, rất nhiều doanh nghiệp đã không tăng giá dịch vụ, không đổ thừa mãi do giá xăng tăng. Trong khoảng 6 tháng qua, tôi có 4 dịp về quê với lộ trình khoảng 180km. Theo dõi trên app đặt vé tuyến đường này, hầu hết không có nhà xe nào tăng giá. Giá vé nhà xe tôi thường chọn là 250.000 đồng/lượt vẫn duy trì trong 6 tháng nay. Duy trì mức giá ấy, rõ ràng nhà xe có cách điều hành hoặc "hy sinh" một chút để chia sẻ với người tiêu dùng, với khách hàng của mình thay vì đổ thừa giá xăng dầu. Vậy ai hưởng lợi bằng cách lợi dụng giá xăng để thu lợi? Xăng tăng mấy ngàn/lít, ra chợ, giá bó rau tăng vọt, người bán nói do xăng tăng. Bạn đồng ý không? Tôi thì không. Rau quả nông dân vẫn bán giá thấp, người thành phố mua giá trên trời, do giá xăng hay có cả tâm lý nhà buôn, các khâu trung gian "té nước theo mưa" để hưởng lợi ngày xăng tăng giá? Và thường giá lên 3 nhưng chỉ xuống 1. Việc này cần bàn tay cơ quan chức năng, quản lý thị trường chấn chỉnh. Cần thiết có thước đo biến động thị trường và chính cơ quan quản lý về giá phải thường xuyên rà soát, đối chiếu với giá cả thực ngoài cuộc sống. Người dân không thể vì giá cả đắt đỏ mà phải nhịn luôn khoản chi tiêu cho những hàng hóa, dịch vụ cơ bản hằng ngày. Nói chung thị trường cần fair-play với người tiêu dùng, mà như bóng đá, trước khi chờ fair-play thì cần có công cụ để giữ mọi thứ công bằng. Hơn lúc nào hết, để hạn chế nạn "té nước theo mưa", chỉ có cơ quan quản lý giá mới tính toán và đưa ra chính xác tỉ lệ tăng - giảm giá hàng hóa của thị trường theo sự tăng - giảm giá nhiên liệu. Cần duy trì quỹ bình ổn giá xăng dầu Có ai tin giá xăng dầu giảm rồi hàng hóa dịch vụ sẽ giảm? Nếu có, không ai mơ mộng một cách lý tưởng rằng có việc giảm giá ngay trong 10 ngày (theo một kỳ điều hành xăng dầu). Gần đây, nhiều ý kiến đặt vấn đề ngưng thu phí bình ổn giá xăng dầu để trước mắt giá xăng dầu có thể giảm thêm. Nhưng nghĩ xa hơn, khi không có quỹ bình ổn, giá xăng có thể phải cao hơn hiện tại và lại điệp khúc "xăng tăng cái gì cũng tăng", cuộc sống sẽ khó khăn hơn với vật giá leo thang. Xe khách có giảm giá? Người dân đến mua vé xe tại bến xe Miền Đông - Ảnh: CHÂU TUẤN Nghe tin giá xăng vừa giảm hơn 3.000 đồng/lít, nhiều nhà xe cùng tài xế "thở phào". Tại bến xe Miền Đông (TP.HCM), tài xế Minh Sang (HTX vận tải huyện Long Điền, Bà Rịa - Vũng Tàu) cho biết khi giá xăng tăng, nhiều tháng qua nhà xe cầm cự nhờ vào việc chở kèm những gói hàng nhỏ. Rồi nhà xe buộc phải tăng vé nên khách cũng giảm. "Giá xăng vừa xuống được vài nghìn, tinh thần nhẹ hẳn. Hy vọng giá sẽ giảm hơn nữa để chúng tôi hạ giá vé", tài xế Sang nói. Ông Đỗ Phú Đạt - phó tổng giám đốc bến xe Miền Đông - cho biết bến xe đã hỗ trợ các hãng xe bằng cách giảm giá một số dịch vụ như giảm thuế cho các hạng mục quầy bán vé, chỗ lưu đậu, văn phòng và các dịch vụ hỗ trợ đi kèm... Các doanh nghiệp taxi cũng gặp khó tứ bề trong cơn bão giá xăng vừa qua. Theo ông Tạ Long Hỷ - tổng giám đốc Vinasun, qua bảy lần xăng tăng giá nhưng Hãng Vinasun chỉ tăng nhẹ cước một, hai lần để bình ổn tài chính. Vinasun cũng hỗ trợ tiền xăng cho tài xế, phần trăm doanh thu tùy theo loại xe. Nay giá xăng giảm là tín hiệu đáng mừng nhưng quan trọng là giảm được bao lâu, có ổn định hay sẽ tăng lại. Taxi nếu muốn giảm giá cước thì phải làm giải trình, gửi cơ quan chức năng. Việc tăng giảm giá cước không phải giá xăng tăng lên là cước tăng ngay và ngược lại. Chúng tôi mong muốn giá xăng dầu ổn định lâu dài để đỡ gây bức xúc cho khách hàng. Ông Đào Viết Ánh, tổng giám đốc Công ty cổ phần Xe khách Phương Trang - FUTA Bus Lines, cho biết giá xăng dầu tăng liên tục nhưng Phương Trang chỉ điều chỉnh tăng 10% một lần duy nhất, cố gắng bình ổn giá, chứ không tận thu khách hàng. Công ty Phương Trang sẽ cân nhắc chuyện giảm giá cước nếu mức giá của nhiên liệu giảm thêm. Theo phó giám đốc bến xe Miền Đông, ông Đỗ Phú Đạt, hiện bến chưa nghe về việc có đơn vị vận tải nào muốn giảm giá vé. Nhiều hãng xe cho biết sẽ giảm giá nếu giá xăng tiếp tục giảm và ổn định trong vài tháng. (CHÂU TUẤN) Giữ giá để giữ khách Trước áp lực giá nguyên liệu đầu vào tăng cao, nhiều quán ăn, cơ sở dịch vụ, siêu thị cố gắng giữ giá và chịu thiệt để giữ khách. * Anh Hồng Tân (chủ tiệm phở An (TP.HCM): Giảm lợi nhuận và có thêm khách Quán phở của tôi quyết định giữ giá. Thay vì cố định một mức giá, quán để nhiều mức giá khác nhau để khách gọi theo nhu cầu và phù hợp túi tiền, nhờ vậy không chỉ giữ được khách hàng thân thiết mà có thêm sự ủng hộ của khách mới. Mình bán nhiều thì vui hơn, doanh thu tăng bù hao hụt từ giá nguyên liệu, không còn chịu áp lực tăng giá để tránh lỗ nữa. * Bà Thanh Hường (ngụ TP Thủ Đức): Giữ giá là chia sẻ nhân văn Bột mì, chả lụa, thịt, cọng hành, ngò đều tăng giá nhưng ổ bánh mì hẻm nhà tôi vẫn giữ 22.000 đồng. Chị bán bánh mì cho biết càng tăng giá càng khó bán, nên cứ ráng lấy công làm lời. Cả xóm rủ nhau đến mua thường xuyên hơn. Trong bối cảnh mọi thứ đều tăng, nhiều quán ăn đã chọn cách giảm tiền lời. Quán tạp hóa gần chợ cũng không tăng giá, lý do đơn giản là chị đã nhập hàng nhiều nên bán được giá cũ chớ không lợi dụng tình hình để kiếm lợi. Chia sẻ với nhau, chỉ cần những chuyện như vậy, giúp cho cuộc sống bớt lo toan, vơi gánh nặng cơm áo gạo tiền và ấm áp tình người. * Ông Nguyễn Ngọc Thắng (giám đốc khối vận hành Coopmart): Vẫn luôn có khuyến mãi giảm giá Siêu thị cũng đã có kế hoạch riêng để giảm và giữ giá nhằm chia sẻ áp lực chi tiêu với khách hàng. Khi một nhóm hàng hóa bắt buộc phải điều chỉnh giá tăng, chúng tôi sẽ thương thảo với các nhà cung cấp chuẩn bị một nhóm hàng hóa khuyến mãi, giảm giá để người tiêu dùng có thêm lựa chọn tiết kiệm. Siêu thị đã kịp thời phối hợp với các nhà cung cấp để có kế hoạch giảm giá liên tục trong ít nhất 3 tháng tới cho các nhóm hàng thiết yếu. Mức giảm giá dự kiến từ 10% đến 25%. (HẢI KIM ghi) |
