Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì? Phương pháp dạy học này có ảnh hưởng gì đến quá trình học tập của học sinh hiện nay?. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là phương pháp đổi mới cách dạy học chuyển từ nền giáo dục truyền thống mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục hiện đại chú trọng việc phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, để thực hiện phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh thì giáo viên cần phải có kế hoạch cụ thể, thiết thực và những buổi học ngoại khóa bổ ích cho học sinh.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là hình thức tổ chức phối hợp giữa hoạt động dạy và hoạt động học, tập trung vào quá trình hơn là kết quả. Quá trình dạy học đúng cách sẽ dẫn đến kết quả đúng như mong đợi và ngược lại, trong quá trình học giáo viên cần trú trọng đến hình thức học đi đôi với hành của học sinh. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh là gì? Và sẽ có mục tiêu, phương pháp, thuận lợi và khó khăn nào?
Mục tiêu của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
- Tạo môi trường học tập năng động, vui vẻ, tạo cảm hứng thích thú và ham học hơn của học sinh.
- Học sinh được trải nghiệm phương thức học đi đôi với hành.
- Học sinh được phép đưa ra ý kiến, quyết định về việc học tập của bản thân, cách sáng tạo và áp dụng kiến thức cũng như trình bày sản phẩm học tập của mình.
- Tạo ra những buổi học tập trải nghiệm có ý nghĩa, tích cực, phù hợp và hữu ích.
- Học sinh sẽ nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ giáo viên dựa trên nhu cầu học tập cá nhân.
- Học sinh được tham gia các buổi thực hành đa dạng giúp phát triển năng lực của bản thân một cách toàn diện.
- Tạo sự công bằng cho tất cả học sinh trong quá trình học tập theo định hướng phát triển năng lực, đảm bảo được tất cả học sinh đều có thể phát huy được hết khả năng của bản thân trong quá trình học.
Phương pháp của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
- Khai thác các thế mạnh của công nghệ áp dụng cho việc dạy và học. Hướng dẫn qua máy tính giúp giáo viên có thể cá nhân hóa việc học cho mỗi học sinh. Bởi vì mỗi học sinh sẽ có tốc độ học khác nhau và với kiến thức khác nhau, đây là yêu cầu cơ bản của việc dạy học dựa trên năng lực.
- Theo phương pháp dạy học truyền thống giáo viên thường làm việc với học sinh theo các lớp, dạy học theo lịch đã quy định, giáo viên là người trực tiếp hướng dẫn và kiểm soát quá trình học tập. Nhưng đối với học sinh thì điều này không phù hợp. Vì một số học sinh sẽ cần giáo viên dạy chậm lại, một số học sinh khác có thể cần nhanh hơn. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh làm thay đổi vai trò của giáo viên, giáo viên trực tiếp làm việc với học sinh, hướng dẫn học sinh học tập, trả lời các câu hỏi, hướng dẫn thảo luận và giúp học sinh tổng hợp và áp dụng kiến thức vào thực tế.
- Mục đích cơ bản của phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là giáo viên cần xác định những năng lực nào cần thiết, cần hình thành cho học sinh và có minh chứng cho các năng lực đó khi học sinh hoàn thành khóa học.
- Xây dựng kế hoạch cụ thể cho phương pháp dạy học phát triển năng lực, xây dựng những buổi học thực hành nâng cao, những buổi ngoại khóa để học sinh có môi trường thực hành những gì đã được học.
Thuận lợi của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
- Áp dụng được cho tất cả các đối tượng học sinh, bất kể là nền tảng kiến thức hay trình độ hiểu biết.
- Thiết lập được sự công bằng trong quá trình học tập và giúp học sinh nắm chắc “chất lượng kiến thức”.
- Tạo dựng được mối quan hệ gắn kết giữa học sinh và giáo viên.
- Học sinh được chuẩn bị đầy đủ các kỹ năng cần thiết để hỗ trợ việc học và tương lai sau này.
- Học sinh được hỗ trợ để phát triển mọi mặt, phát hiện và phát triển thế mạnh của bản thân.
- Học sinh được thỏa sức tư duy sáng tạo, từ đó có thể khai thác hết những năng lực của học sinh.
Khó khăn của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
- Khó khăn trong cách tiếp cận vấn đề của các giáo viên đã được học và dạy theo phương pháp truyền thống.
- Công tác đổi mới phương pháp dạy học ở nhiều trường học còn thiếu sự giám sát, hỗ trợ và nhắc nhở từ các cấp lãnh đạo.
- Nhiều giáo viên vẫn còn chưa hiểu rõ về phương pháp dạy học hiện đại, phát triển năng lực học sinh.
- Nhiều trường ở vùng sâu, vùng xa thì cơ sở vật chất khó có thể đáp ứng được cho việc đổi mới phương pháp dạy học.
- Chương trình học tập hiện nay tuy có giảm tải, nhưng vẫn còn khá nặng đối với nhiều giáo viên và học sinh.
- Việc phải lồng ghép quá nhiều nội dung như môi trường, sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả,…sẽ trở thành gánh nặng và tác động không nhỏ đến việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì? Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện về phương tiện, cơ sở vật chất, kỹ thuật và hình thức dạy học. Ngoài ra, phương pháp dạy học hiện đại còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định được những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học của cá nhân để giúp học sinh phát huy tính được tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của mình vào thực tế.
Ngày cập nhật : 27/05/2021
Mặc dù còn nhiều khó khăn về CSVC, đội ngũ nhưng với tinh thần vì HS thân yêu, một số trường học vùng khó khăn thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã nỗ lực đổi mới.
Sau khi bồi dưỡng, tự bồi dưỡng mô đun 1, 2,3 phục vụ Chương trình GDPT 2018, các trường linh hoạt ứng dụng vào quá trình giảng dạy đem lại hiệu ứng tích cực.
Chuyển giao hoạt động hợp lý
Trường THCS Phong Cốc, phường Phong Cốc, thị xã Quảng Yên còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất nhưng với tinh thần tiên phong đổi mới nhà trường từng bước nỗ lực bắt nhịp. Cô giáo Nguyễn Hoàng Kim Thanh- Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ, từ năm học 2017 – 2018 đến nay, nhà trường đã triển khai và thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất HS. Việc tích cực đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học; đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực HS được thể hiện rõ trong kế hoạch giáo dục của nhà trường.
Mỗi phương pháp dạy học tích cực đều có những ưu điểm và tác dụng khác nhau, do vậy nhà trường yêu cầu thầy cô cần lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung bài học và năng lực HS. Nhưng dù lựa chọn phương pháp dạy học nào, thì GV vẫn phải là người luôn tích cực hóa các hoạt động của HS, chuyển giao nhiệm vụ một cách hợp lý. Vì thế, GV cần vận dụng linh hoạt phương pháp, không lạm dụng, độc tôn một phương pháp nào cả. Một số phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học được nhà trường khuyến khích thực hiện như: Dạy học theo trạm, Dạy học dự án, kĩ thuật khăn trải bàn, chuyên gia, góc, …
Đối với dạy học theo định hướng phát triển năng lực, quá trình quan trọng hơn kết quả. Bởi vì quá trình đúng dẫn đến kết quả đúng. Bởi vậy GV phải xác định mục tiêu dạy học theo định hướng năng lực cho mỗi bài học. Từ mục tiêu, xác định nội dung, phương pháp dạy học và cách kiểm tra đánh giá để đạt được mục tiêu đó. Tích cực tổ chức cho HS luyện tập, tăng cường vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn. Trong quá trình dạy học, GV quan sát, nhận xét, đánh giá, phản hồi một cách chính xác để giúp HS điều chỉnh mình ngay trong quá trình học; đồng thời dựa vào kết quả HS đạt được, GV điều chỉnh phương pháp, kỹ thuật, phương tiện cho phù hợp.
Mặt khác, chương trình GDPT tổng thể đã quy định các năng lực chung, chương trình các môn học quy định các năng lực đặc thù mà mỗi môn học góp phần phát triển cho HS. Trong chương trình môn học có những mô tả cụ thể yêu cầu cần đạt về năng lực cho mỗi lớp. Nhà trường sẽ yêu cầu GV phân tích chương trình, nắm vững các yêu cầu cần đạt của mỗi năng lực ở từng khối lớp để xác định nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học cho phù hợp, nhằm đạt được mục tiêu phát triển năng lực cho HS, cô Thanh cho hay.
HS luyện tập, tăng cường vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn
Cô giáo Phạm Thị Chương - GV môn Hóa học, Trường THCS Phong Cốc nhận định, so với phương pháp dạy học truyền thống, phương pháp dạy học tích cực đòi hỏi GV phải đầu tư nhiều thời gian hơn, nghiên cứu các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực để áp dụng cho phù hợp. Ngoài các thiết bị dạy học đã có, thầy cô cần sáng tạo thêm các thiết bị dạy học khác phù hợp với các hoạt động học mà mình thiết kế để phát triển năng lực, phẩm chất và tăng tính hứng thú học tập cho HS. Mặt khác, GV cũng cần tìm hiểu thêm các kiến thức thực tiễn để giúp HS giải thích đúng và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống tốt hơn.
Quá trình dạy học môn Hóa, cô Chương đã chủ động áp dựng phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực của HS. Theo cô, sự thay đổi phương pháp khiến giờ học thêm sôi nổi, hào hứng, HS được “trao quyền” chủ động hoạt động để chiếm lĩnh tri thức.
Cô Chương ví dụ, qua bài dạy “Axit- Bazơ- Muối (tiết 2) môn Hóa học lớp 8 để giúp HS hiểu được khái niệm muối, công thức, cách phân loại và gọi tên các muối cô Chương đã xây dựng các hoạt động nhằm chuyển giao nhiệm vụ học tập cho các em. Sau phần mở đầu, HS được cô dẫn vào hoạt động 2: Nghiên cứu, hình thành kiến thức mới.
Để trò nắm được khái niệm muối, cô giáo đã chiếu lại câu hỏi 1 ở phần mở đầu, yêu cầu HS giải thích lựa chọn. GV chiếu bảng phân tích thành phần phân tử 3 chất, yêu cầu HS nhận xét. Sau đó các em tự nhận xét khái niệm muối, bằng các quan sát, phân tích, thảo luận cùng nhau và đưa ra câu trả lời. Sau khi HS trả lời cô sẽ nhận xét, kết luận.
Tương tự với các hoạt động khác trong bài dạy cô Chương cũng chuyển giao nhiệm vụ cho HS một cách linh hoạt dưới sự điều hành của GV khiến HS rất thích thú và chủ động học tập, tương tác. Cách dạy trên đã phát huy năng lực cho HS, bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt. HS tự học, giải quyết vấn đề sáng tạo, tính toán. Đồng thời có năng lực chuyên biệt, biết sử dụng ngôn ngữ hóa học, tính toán hóa học, thực hành thí nghiệm, vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống...Từ đó phát triển phẩm chất cho các em như: chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; tăng cường tính hứng thú học tập cho HS.
Nỗ lực đổi mới
Trường Tiểu học Kim Đồng, xã Thượng Yên Công là trường học vùng sâu của TP Uông Bí với 58.7% HS dân tộc thiểu số. Nhà trường còn nhiều khó khăn về đội ngũ khi thừa, thiếu GV cục bộ, không đồng đều về cơ cấu chuyên môn. Khắc phục những hạn chế đó, nhiều GV trong trường đã chủ động, sáng tạo trong sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để phát triển năng lực cho HS.
Theo cô giáo Dương Thị Hồng Luyến- Hiệu trưởng nhà trường, mặc dù tỉ lệ HS dân tộc thiểu số nhiều, việc áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực cũng phần nào bị hạn chế nhưng quá trình dạy học nhiều năm trước nhà trường đã áp dụng một số phương pháp mới để phát triển năng lực cho HS như: Nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo nhóm; đóng vai, trò chơi ….
GV phải là người tích cực hóa các hoạt động của HS, chuyển giao nhiệm vụ một cách hợp lý.
Cô Trần Thị Thương- GV Toán, Tiếng Việt lớp 5, Trường Tiểu học Kim Đồng cho biết, để những bài dạy thực sự thu hút được HS giúp các em nắm được kiến thức, phát triển năng lực thì người GV cần nắm chắc kỹ thuật dạy học.
Cô Thương xây dựng giáo án và tương tác với HS bằng các câu hỏi trò chơi, sử dụng câu chuyện và hình ảnh minh họa cho bài giảng, trưng bày các sản phẩm của trò, tạo hoạt động nhóm và tăng độ tương tác giữa thầy trò.
Để có những bài dạy hiệu quả, GV phải có động lực đổi mới, nhiệt tình, tâm huyết với nghề. Ngoài việc học tập, trau dồi kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, GV phải nắm chắc các kĩ thuật dạy học tích cực.
Bên cạnh đó, thầy cô phải thành thạo ứng dụng CNTT, tận dụng tối đa thiết bị dạy học đa phương tiện, dành nhiều thời gian cho soạn bài, chuẩn bị giáo án trước khi đến lớp. Biết động viên khích lệ học sinh, linh hoạt trong ứng xử tình huống, điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp HS.
Theo GD&TĐ