Chính phủ đã có Tờ trình Quốc hội về Dự án Luật BHXH (sửa đổi), trong đó, bổ sung quy định chuyển tiếp đối với các trường hợp người lao động bắt đầu tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, những người bắt đầu tham gia BHXH tự nguyện trước ngày Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực thi hành (dự kiến ngày 1/7/2025) và có đủ 20 năm đóng BHXH tự nguyện trở lên thì được hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ.  Chính phủ cũng đề xuất bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện: Khi người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con nếu đáp ứng đủ điều kiện (đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con) thì được hưởng trợ cấp bằng 2.000.000 đồng cho một con (bằng mức ngân sách nhà nước đang hỗ trợ cho phụ nữ thuộc hộ nghèo là người dân tộc thiểu số khi sinh con đúng chính sách dân số). Chế độ thai sản của BHXH tự nguyện do ngân sách nhà nước đảm bảo, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ không phải đóng thêm so với hiện hành. Việc Chính phủ đề xuất bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện dựa trên cơ sở Nghị quyết số 28-NQ/TW. Và, trong quá trình khảo sát thực tiễn việc tổng kết thi hành Luật BHXH năm 2014 có nhiều nguyên nhân dẫn đến số người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp. Một trong những nguyên nhân chủ yếu quan trọng đó chính là chính sách BHXH còn thiếu hấp dẫn, người lao động chưa được hưởng các quyền lợi ngắn hạn, trong khi mức hỗ trợ cho người dân tham gia BHXH tự nguyện còn rất thấp. Thực tiễn thời gian qua, nhà nước đã có chính sách hỗ trợ cho phụ nữ là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cư trú tại các đơn vị hành chính thuộc vùng khó khăn khi sinh con đúng chính sách dân số. Báo cáo kết quả thực hiện Luật BHXH năm 2014 (giai đoạn 2016 – 2021), Bộ LĐTB&XH cho biết, quy định chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện cho người tham gia BHXH tự nguyện đã góp phần mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trong thời gian qua. Theo đó, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tăng mạnh từ khoảng 0,2 triệu người tham gia năm 2016 lên gần 1,45 triệu người tham gia năm 2021, chiếm 3,25% lực lượng lao động trong độ tuổi (tăng 7,25 lần so với năm 2016). Số người tham gia BHXH tự nguyện có sự gia tăng lớn, tuy nhiên nhiều bộ, ngành, cơ quan có liên quan đánh giá chưa đủ tính hấp dẫn cho chưa có các chế độ ngắn hạn như chính sách BHXH bắt buộc. Nhiều người lao động phản ánh việc phải đóng đủ từ 20 năm trở lên mới đủ điều kiện hưởng lương hưu là quá dài, khiến nhiều người lao động không đủ động lực để tham gia BHXH tự nguyện. Mặc dù chính sách BHXH tự nguyện được thiết kế hướng tới việc gia tăng số người nghỉ hưu, tuy nhiên thời gian qua, số người được tham gia BHXH tự nguyện hưởng bảo hiểm một lần khá cao. Cụ thể, năm 2020 có 1.125.236 người tham gia BHXH tự nguyện, 11.887 người hưởng BHXH một lần, chiếm 1,1%. Năm 2021 có 1.449.820 người tham gia BHXH tự nguyện, 12.365 người hưởng BHXH một lần, chiếm 0,8%. “Việc đề xuất bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện nhằm tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện, nhằm thu hút người dân (đặc biệt là nhóm lao động trẻ tuổi) tham gia BHXH tự nguyện. Đồng thời, theo kinh nghiệm của nhiều nước, việc bổ sung chế độ này được coi là một trong những biện pháp hữu hiệu hạn chế tình trạng giảm sinh”- đại diện Bộ LĐTB&XH cho hay. 1. Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện là gì ? Chính sách này có ý nghĩa thế nào đối với đời sống người lao động ? Đáp: Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng Chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH). Chính sách BHXH là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội quốc gia, bao gồm 02 loại hình BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, trong đó chính sách BHXH tự nguyện là loại hình bảo hiểm do người lao động tự nguyện tham gia, được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của bản thân để hưởng các chế độ theo quy định. Chính sách BHXH tự nguyện có ý nghĩa rất lớn, góp phần đảm bảo an sinh xã hội cho những người lao động tự do giảm bớt khó khăn, rủi ro khi về già, giúp bảo đảm thu nhập, ổn định cuộc sống cho mỗi người khi hết tuổi lao động. Chính những lợi ích thiết thực do BHXH tự nguyện mang lại nên những năm qua, tỷ lệ người dân tham gia BHXH tự nguyện không ngừng tăng lên. Theo BHXH Việt Nam, năm 2008, cả nước có 6.000 người tham gia BHXH tự nguyện, đến năm 2018, con số này tăng lên 320.000 người và tính đến tháng 6/2019 là 420.000 người, tăng rất nhanh so với những năm trước đó. Để khuyến khích hơn nữa người dân tham gia BHXH tự nguyện nhằm thực hiện mục tiêu an sinh xã hội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, đã ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH. Riêng về chính sách BHXH tự nguyện sẽ được cải cách theo hướng mở rộng các chế độ (ngoài chế độ hưu trí và tử tuất) đối với người tham gia, tăng mức hỗ trợ đóng BHXH từ nguồn ngân sách nhà nước. Dự kiến chính sách BHXH mới sẽ được điều chỉnh từ năm 2021. 2. Ai có thể tham gia BHXH tự nguyện ? Đáp: Người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, tức là những người làm các công việc tự do, công việc tự làm có thu nhập (không hưởng tiền lương, tiền công, không thuộc đối tượng đang tham gia BHXH bắt buộc). 3. Người lao động trước đây đã có thời gian tham gia BHXH bắt buộc, có thể tham gia BHXH tự nguyện được không ? Đáp: Người lao động trước đây có khoảng thời gian làm việc ở các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh có hưởng lương và tham gia BHXH bắt buộc, nếu vì lý do nào đó phải nghỉ việc, không tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc thì vẫn có thể chuyển sang tham gia BHXH tự nguyện, tích lũy thêm thời gian đóng BHXH nói chung để đủ điều kiện hưởng các quyền lợi từ chính sách BHXH, đặc biệt là chế độ hưu trí. 4. Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng những chế độ gì ? Đáp: Người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất. CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ 5. Điều kiện để người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu như thế nào ? Đáp: Người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi có đủ các điều kiện sau đây:
6. Mức hương hưu hàng tháng được tính, hưởng như thế nào ? Đáp:
Mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH được tính bằng bình quân các mức thu nhập tháng đóng BHXH của toàn bộ thời gian đóng và được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng. 7. Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng chế độ BHXH một lần trong trường hợp nào ? Đáp: 1. Người lao động tham gia BHXH tự nguyện có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
2. Mức hưởng BHXH một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm được tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014; và 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. 8. Người tham gia BHXH tự nguyện khi nghỉ hưu được hưởng chế độ bảo hiểm y tế (BHYT) như thế nào? Đáp: Người tham gia BHXH tự nguyện khi nghỉ hưu được cơ quan BHXH cấp thẻ BHYT (không phải mất tiền mua BHYT) và hưởng quyền lợi khám, chữa bệnh theo Luật Bảo hiểm y tế, với mức 95% chi phí khám bệnh, chữa bệnh phát sinh (chỉ phải chi trả 5%). CHẾ ĐỘ TỬ TUẤT 9. Người tham gia BHXH tự nguyện được trợ cấp mai táng trong những trường hợp nào ? Đáp: Người tham gia BHXH tự nguyện không may bị chết thì được hưởng trợ cấp mai táng trong các trường hợp sau : - Có thời gian đóng BHXH tự nguyện 60 tháng trở lên ; - Đang hưởng lương hưu. Trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở do nhà nước quy định tại thời điểm hưởng. 10. Người tham gia BHXH tự nguyện được trợ cấp tuất trong những trường hợp nào ? Đáp: Người lao động đang đóng BHXH tự nguyện, người lao động đang bảo lưu thời gian đóng BHXH tự nguyện, người đang hưởng lương hưu khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần. Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người lao động đang đóng BHXH hoặc đang bảo lưu thời gian đóng BHXH được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH trước năm 2014; bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho các năm đóng từ năm 2014 trở đi. Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người đang hưởng lương hưu chết được tính theo thời gian đã hưởng lương hưu, nếu chết trong 02 tháng đầu hưởng lương hưu thì tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng; trường hợp chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm 01 tháng lương hưu thì mức trợ cấp giảm đi 0,5 tháng lương hưu. PHƯƠNG THỨC VÀ MỨC ĐÓNG BHXH TỰ NGUYỆN 11. Người lao động tham gia BHXH tự nguyện có thể lựa chọn các phương thức đóng nào ? Đáp: Người lao động có thể lựa chọn các phương thức sau: (i) Đóng hằng tháng; (ii) Đóng 03 tháng, 06 tháng, 12 tháng một lần; (iii) Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm một lần; (iv) Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì được đóng cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu. 12. Mức đóng BHXH tự nguyện và mức hỗ trợ của Nhà nước được quy định như thế nào ? Đáp: 1. Mức đóng hằng tháng đóng bằng 22% mức thu nhập tháng do người lao động tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn. Mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở. 2. Người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn (giai đoạn 2016-2020 quy định là 700.000 đồng), cụ thể:
Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH tự nguyện thực tế của mỗi người nhưng không quá 10 năm (120 tháng). Để đảm bảo chi phí cho cuộc sống hàng ngày hoặc để điều trị bệnh khi ốm đau khi về già …, nguồn thu nhập của bạn là gì ? |
