BÀI 1: QUY LUẬT PHÂN LI PHẦN I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Trình bày được thí nghiệm và giải thích được kết quả thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen. - Phát biểu được nội dung quy luật phân li của Menđen. - Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân li. 2. Kỹ năng - Rèn luyện kỹ năng tư duy, quan sát, phân tích, khái quát hóa. - Rèn luyện cách viết sơ đồ lai. 3. Thái độ - Vận dụng kiến thức vào công tác giống nhằm tạo ra giống có ý nghĩa kinh tế cao. PHẦN II. NỘI DUNG BÀI HỌC Một số thuật ngữ cơ bản của di truyền: - Giống thuần chủng: là giống có đặc tính di truyền đồng nhất và ổn định. Có các kiểu gen đồng hợp. + Ví dụ: P: đỏ x đỏ -> F1: 100% đỏ -> F2: 100% đỏ… Fn: 100% đỏ - Tính trạng: là những đặc điểm cụ thể về hình thái, cấu tạo, sinh lí của một cơ thể. + Ví dụ: cây đậu có thân cao, quả lục, hạt vàng, chịu hạn tốt. - Cặp tính trạng tương phản: là hai trạng thái khác nhau thuộc cùng loại tính trạng có biểu hiện trái ngược nhau. + Ví dụ: hạt trơn và hạt nhăn, thân cao và thân thấp… - Gen: là nhân tố di truyền xác định hay kiểm tra một hay một số các tính trạng của sinh vật. + Ví dụ: gen quy định màu sắc hoa hay màu sắc hạt đậu. - Alen: là các trạng thái khác nhau của cùng 1 gen, mỗi trạng thái quy định 1 kiểu hình khác nhau. + Ví dụ: gen A có 2 alen là A -> hoa đỏ; a -> hoa trắng - Kiểu gen: là các cặp alen quy định các kiểu hình cụ thể của tính trạng đang nghiên cứu. + Ví dụ: AA -> hoa đỏ (tc); Aa -> hoa đỏ (con lai); aa -> hoa trắng - Kiểu hình: là đặc điểm cụ thể của tính trạng đang được nghiên cứu đã thể hiện ra bên ngoài cơ thể. + Ví dụ: hoa đỏ, hoa trắng, hạt trơn, hạt nhăn… - Cặp NST tương đồng: là cặp NST gồm 2 NST đơn thuộc hai nguồn gốc từ bố và mẹ, có hình dạng và kích thước giống nhau. - Locut: Vị trí của gen trên NST - Gen alen: Các gen nằm trên cùng locut (nằm ở những vị trí tương ứng trên cặp NST tương đồng) - Gen không alen: Các gen nằm trên các locut khác nhau hoặc thuộc các NST tương đồng khác nhau 
2. Phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen
II. QUY LUẬT PHÂN LI: 1. Thí nghiệm của Menđen: Ptc: cây hoa đỏ x cây hoa trắng F1: 100% hoa đỏ Cho F1 tự thụ phấn F2: 705 cây hoa đỏ : 224 cây hoa trắng (xấp xỉ 3 đỏ: 1 trắng) 2. Sơ đồ lai: Quy ước gen: A: hoa đỏ là trội hoàn toàn so với a : hoa trắng Ta có sơ đồ lai một cặp tính trạng như sau: Ptc: AA × aa Gp: A a F1: Aa (100% hoa đỏ) F1 × F1: Aa × Aa F2: KG 1 AA : 2 Aa : 1 aa KH 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng 3. Nội dung quy luật - Mỗi tính trạng được quy định bởi 1 cặp alen. - Các alen của bố, mẹ tồn tại trong tế bào của cơ thể con một cách riêng rẽ, không hòa trộn vào nhau. - Khi hình thành giao tử, các thành viên của cặp alen phân li đồng đều về các giao tử, nên 50% số giao tử chứa alen này và 50% số giao tử chứa alen kia. 4. Cơ sở tế bào học - Trong tế bào sinh dưỡng, các gen và các NST luôn tồn tại thành từng cặp, các gen nằm trên các NST. - Khi giảm phân tạo giao tử, các NST tương đồng phân li đồng đều về giao tử, kéo theo sự phân li đồng đều của các alen trên nó. * Điều kiện nghiệm đúng của quy luật phân li : + Các cặp bố mẹ đem lai phải thuần chủng. + 1 gen quy định 1 tính trạng. Số lượng cá thể con lai phải lớn. + Tính trạng trội phải trội hoàn toàn. + Quá trình giảm phân diễn ra bình thường. 5. Ý nghĩa của quy luật phân li. - Tương quan trội – lặn là hiện tượng phổ biến ở nhiều tính trạng trên cơ thể sinh vật. Thông thường các tính trạng trội là các tính trạng tốt, còn những tính trạng lặn là những tính trạng xấu. Một mục tiêu của chọn giống là xác định được các tính trạng trội và tập trung nhiều gen trội quý vào một kiểu gen để tạo ra giống có ý nghĩa kinh tế cao. - Trong sản xuất, để tránh sự phân li tính trạng diễn ra, trong đó xuất hiện tính trạng xấu, ảnh hưởng tới năng suất và phẩm chất của vật nuôi, cây trồng, người ta phải kiểm tra độ thuần chủng của giống bằng phép lai phân tích. Hiện tượng trội không hoàn toàn: là hiện tượng di truyền trong đó kiểu hình của cơ thể lai F1 biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ, còn F2 có tỉ lệ kiểu hình là 1 : 2 : 1. - Thể dị hợp biểu hiện tính trạng trung gian là do gen trội A không át chế hoàn toàn gen lặn a. Tác động của gen gây chết: Các alen gây chết là những đột biến có thể trội hoặc lặn làm giảm sức sống hoặc gây chết đối với các cá thể mang nó và do đó, làm biến đổi tỉ lệ 3 : 1 của Menđen. Ví dụ: Khi lai giữa hai chuột thân vàng (alen vàng là trội), thu được tỉ lệ xấp xỉ 2 vàng : 1 kiểu dại (agouti). Kết luận rằng: tất cả các chuột vàng đều là những thể dị hợp, còn các thể đồng hợp về alen vàng đều bị chết ở giai đoạn phôi. P: Aa (vàng) × Aa (vàng) F1: ¼ AA : ½ Aa : ¼ aa (chết) 2 vàng : 1 agouti Thế nào là các gen không alen cho ví dụ?Gen không Alen không thể biểu hiện bản thân, nhưng có thể ảnh hưởng đến biểu hiện của gen khác bằng cách làm giảm hoặc tăng hiệu quả của chúng. Ví dụ: Gen A và gen B là hai gen không alen nằm trên hai locut khác nhau của cùng một cặp nhiễm sắc thể. Gen A quyết định màu da, có hai alen A và a. Alen là gì lớp 9?- Alen (Allele) là các trạng thái khác nhau trên cùng một gen. Alen cũng được coi là một đoạn ADN bởi bản chất nó cũng mang các chức năng di truyền nhất định nhưng nó lại được sinh ra do đột biến. Alen có thể xuất hiện hoặc không xuất hiện trên gen. - Một gen có thể có nhiều alen khác nhau hoặc chỉ có 1 alen. Các gen alen là gì?Alen là dạng cụ thể của một gen, có chức năng di truyền nhất định. Đây là một trong những khái niệm quan trọng hàng đầu trong Di truyền học, vốn được phiên âm từ thuật ngữ "allele" của tiếng Anh. Khái niệm "alen" và khái niệm "gen" nhiều khi có thể dùng thay cho nhau, nhưng thực ra là khác nhau. Alen lặn là gì?Alen lặn là một loại mã di truyền không tạo ra kiểu hình nếu có alen trội. Trong mối quan hệ trội / lặn giữa hai alen, tác động của alen lặn bị che lấp bởi tác động mạnh hơn của alen trội. Trong quan hệ trội / lặn, alen lặn tạo ra protein không chức năng. Alen trội tạo ra protein hoạt động. |
