Thực trạng rụng trái cà phê vào mùa mưa
Theo các chuyên gia, thời gian qua trên địa bàn Lâm Đồng mưa kéo dài nhiều ngày, độ ẩm cao nên tình trạng cà phê rụng trái xảy ra khá phổ biến ở nhiều vườn tại địa bàn các huyện Lâm Hà, Di Linh, Bảo Lâm…, khiến nhiều bà con nông dân lo lắng sản lượng cà phê niên vụ tới sẽ sụt giảm. Mặc dù chưa có số liệu cụ thể về diện tích cà phê bị rụng quả nhưng theo phản ánh của nhiều nhà vườn, mức độ rụng trái năm nay nhiều hơn so với những năm trước (theo dự đoán có hàng ngàn hecta cà phê bị hiện tượng rụng quả, trong đó có hàng trăm hecta bị nhiễm rệp sáp, nấm…)
Mùa mưa là thời điểm cây cà phê nhận được lượng nước dồi dào, thúc đẩy quá trình phát triển tự nhiên (cành, chồi tăng trưởng, trái cà phê cũng tăng nhanh về kích thước và trọng lượng). Đây cũng là thời điểm nông dân trồng cà phê hay gặp hiện tượng rụng trái. Hiện tượng này có thể kéo dài từ trái mới hình thành đến khi thu hoạch. Nếu không có biện pháp khắc phục sẽ gây thất thu và giảm sản lượng.
Hiện tượng rụng trái xảy ra do một số nguyên nhân như nguyên nhân tự nhiên, nguyên nhân sinh lý, nguyên nhân bệnh lý:
Nguyên nhân sinh lý: Cây cà phê ra hoa và đậu trái trong mùa khô, khi bắt đầu mùa mưa là trái cũng bắt đầu tăng trưởng, đến giữa mùa mưa là giai đoạn tăng trưởng rất nhanh về kích thước của trái nên cây cần một lượng lớn dinh dưỡng để nuôi trái. Nếu bón phân không đầy đủ hay không kịp thời sẽ không đủ dinh dưỡng để nuôi trái, do đó một số trái sẽ tự rụng đi để cây tập trung nuôi các trái còn lại, đó là quy luật tự nhiên, tự bảo vệ khả năng sinh tồn của cây. Mùa mưa cũng là thời điểm cây cà phê cần dinh dưỡng để phát triển cành, chồi. Việc không cung cấp kịp thời và đầy đủ chất dinh dưỡng cho cây cà phê trong giai đoạn này cũng như việc cây phân chia lượng dinh dưỡng để phát triển cành dư thừa cũng làm tình trạng trái cà phê rụng nhiều và hàng loạt.
Nguyên nhân bệnh lý
+ Do nấm: Vào mùa mưa, khi độ ẩm không khí tăng cao là điều kiện thích hợp cho nấm bệnh phát triển. Thường có các dạng sau: Nấm tấn công vào cuống của trái gây thối làm rụng trái (giai đoạn trái non); Nấm tấn công vào cành gây khô cành, do đó trái bị rụng; Nấm tấn công vào quả và làm rụng trái; Nấm tấn công làm rụng hết lá làm giảm khả năng quang hợp và làm rụng trái.
+ Do sâu hại: Thường thấy nhất là hiện tượng cây bị rệp sáp chích hút nhựa ở các bộ phận non của cây, một mặt làm suy giảm lượng dưỡng chất của cây, mặt khác nó gây ra những tổn thương tạo điều kiện cho nấm bệnh xâm nhập gây bệnh cho cây, ngoài ra còn có mọt đục quả gây hại thường có một lỗ tròn nhỏ cạnh núm quả hoặc chính giữa núm quả.
Giải pháp khắc phục
- Về bón phân
Giai đoạn này quả cà phê cần lượng dinh dưỡng cao, hơn nữa vào thời điểm này các loại dịch hại đặc biệt là nấm bệnh tấn công nhiều nhất. Vì vậy, việc chăm sóc cà phê vào đầu mùa mưa hết sức quan trọng nhằm hạn chế tối đa hiện tượng rụng quả cà phê, giúp cây cà phê nhanh chóng phục hồi và nuôi dưỡng trái non tốt. Ngay từ đầu mùa mưa, bà con cần chú ý bổ sung phân bón đầy đủ, lưu ý bón theo nguyên tắc 5 đúng: Đúng loại phân, đúng liều lượng, đúng tỷ lệ, đúng thời điểm và đúng phương pháp.
Đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng cân đối theo nhu cầu giai đoạn nuôi quả non của cây cà phê.
Lượng phân bón thương phẩm tương ứng (kg/ha/năm)
| Tuổi cà phê | Khối lượng phân thương phẩm (kg/ha/năm) | ||
| Urê | Lân | Kali clorua | |
| Cà phê kinh doanh (>4 năm) | 400 | 600 | 600 |
Ghi chú: Cứ 1 tấn nhân tăng thêm thì bón thêm từ 120-150kg đạm urê; 80 - 100kg lân và 100 - 120kg kali clorua.Lượng phân bón khuyến cáo chung cho cà phê kinh doanh đạt năng suất khoảng 3 tấn/ha. Lượng bón thực tế tùy theo loại đất và năng suất.
Số lần và tỷ lệ bón phân hóa học
| Loại phân | Tỷ lệ bón (%) | |||
| Lần 1 (vào mùa tưới) | Lần 2 (tháng 4,5) | Lần 3 (tháng 6,7) | Lần 4 (tháng 8,9) | |
| Đạm Ure | 10 | 30 | 30 | 30 |
| Lân | 0 | 100 | 0 | 0 |
| Kali | 0 | 30 | 30 | 40 |
Ngoài ra, bón bổ sung hợp lý các chất trung vi lượng giúp cây hấp thu dinh dưỡng tốt, tăng tỷ lệ đậu trái, trái to nhân chắc giúp nâng cao năng suất chất lượng cà phê.
- Tỉa cây che bóng
Đầu mùa mưa rong tỉa cho bộ tán cây che bóng cao hơn tán cà phê, tỉa thưa tạo độ thông thoáng và ánh sáng cho vườn cây. Khi rong tỉa cây che bóng, chú ý không làm gãy cành cà phê. Giữ yên cành lá cây che bóng được rong tỉa xuống trong vườn cà phê một thời gian cho lá rụng xuống làm phân xanh bồi dưỡng cho vườn, sau đó mới chuyển các cành to ra khỏi vườn. Trong mùa mưa, rong tỉa 2 lần tùy theo tốc độ ra lá, cành của cây che bóng, tránh không cho vườn cà phê bị cớm, rợp. Đợt rong tỉa cuối cùng trước khi chấm dứt mưa 1 tháng.
- Đánh chồi vượt cho cây
Chồi vượt phát triển rất nhanh trong mùa mưa nên cần bẻ chồi vượt kịp thời, chỉ để lại những chồi có kế hoạch tạo tán bổ sung. Trung bình 1 tháng bẻ chồi vượt 1 lần. Khi bẻ chồi vượt chú ý vặt các cành tăm, cành nhớt. Ở mỗi vị trí đốt cành chỉ nên để lại không quá 3 cành dự trữ được phát sinh. Vặt các cành thứ cấp mọc dày trên đỉnh tán tạo điều kiện để ánh sáng lọt vào bộ tán cà phê.
Phòng trừ sâu bệnh: Các loại sâu bệnh thường hay xuất hiện trong mùa mưa là: Rệp vảy xanh, rệp vảy nâu, Mọt đục quả, Bệnh gỉ sắt, Bệnh khô cành, khô quả, Tuyến trùng… Biện pháp phòng trừ:
+ Sử dụng giống kháng bệnh: Trồng các dòng vô tính TR4, TR9, TR11, TRS1 vừa có khả năng kháng bệnh gỉ sắt cao. Ghép giống kháng bệnh để thay giống bị bệnh.
+ Biện pháp thủ công: Cắt và tiêu hủy những cành, chùm hoa, quả bị sâu bệnh gây hại nặng, nhổ và đem tiêu hủy những cây cà phê bị tuyến trùng, rệp sáp hại rễ nặng, thu dọn sạch rễ là các biện pháp cần thiết để hạn chế sự lây lan của sâu bệnh trên vườn cây. Thu gom quả khô sau khi thu hoạch trong việc phòng trừ mọt đục quả vì hầu hết các quả khô còn sót lại sau khi thu hoạch là nguồn phát sinh mọt cho năm sau. Thu hái kịp thời những quả chín sớm cũng góp phần hạn chế sự phát triển của mọt đục quả. Cắt tỉa cành góp phần hạn chế sự gây hại của mọt đục cành, sâu hồng đục thân, làm tăng hiệu quả của thuốc hóa học trong phòng trừ rệp sáp hại quả. Việc rong tỉa cây che bóng, tạo hình thông thoáng cho cà phê có thể giảm bớt sự phát triển của một số loại bệnh như rỉ sắt, khô cành khô quả...
+ Biện pháp canh tác: Cần áp dụng đúng các yêu cầu về kỹ thuật đã được quy định trong quy trình kỹ thuật canh tác cây cà phê như trồng cây đai rừng, cây chắn gió, cây trồng xen, bón phân hữu cơ, vô cơ, tưới nước để giúp cây cà phê sinh trưởng phát triển tốt, nâng cao sức đề kháng với sâu bệnh. Không trồng xen các cây ký chủ phụ của rệp sáp, tuyến trùng như đậu phụng, đậu xanh ở các vùng đất đã bị các đối tượng này gây hại.
+ Biện pháp sinh học: Bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể thiên địch tự nhiên có sẵn trên vườn cà phê bằng cách áp dụng các biện pháp canh tác hợp lý cho cây cà phê sinh trưởng phát triển, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh của cây, tạo điều kiện thuận lợi cho thiên địch đến cư trú và phát triển. Bảo đảm tính đa dạng thực vật trong hệ sinh thái cây cà phê bằng cách trồng xen với một số cây công nghiệp hay cây ăn quả như tiêu, sầu riêng, bơ… Sử dụng các chế phẩm sinh học để phòng trừ sâu bệnh, không tiêu diệt thiên địch.
- Biện pháp hóa học: Theo phương pháp IPM, sử dụng thuốc hóa học phải đảm bảo 2 yêu cầu cơ bản: Hiệu quả và an toàn. Chỉ sử dụng thuốc khi cần thiết. Thường xuyên điều tra theo dõi tình hình dịch hại trên vườn để quyết định xem có cần phải dùng thuốc không. Không nên phun thuốc định kỳ nhiều lần. Sử dụng thuốc theo nguyên tắc 4 đúng: Đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách.
Sử dụng một số loại thuốc để phòng trừ Rỉ sắt: Biobus 1.00WP. Cure super 300EC, Tilt Super 300E, Anvil 5SC, Nativo 750WG, Conabin 750WG…. Rệp vảy xanh, rệp vảy nâu: Motox 10EC, FM- tox 100EC, Kozomi 1EC, Minup 0.9EC. Tungrin 5EC….Mọt đục quả: Profast 210EC, Penny 700EC, Wellof 300EC),… sử dụng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Quỳnh Châu - TTKN Lâm Đồng