Những điều cần biết về vắc-xin mớiphòng ngừa bệnh do phế cầu Show
Bệnh phế cầu khuẩn là thuật ngữ dùng để mô tả một số bệnh nhiễm trùng gây ra bởi vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, ước tính hàng năm có gần nửa triệu trẻ em tử vong trên toàn thế giới vì phế cầu. Nhiễm phế cầu khuẩn có thể gây ra những bệnh nghiêm trọng đe dọa tính mạng như viêm màng não (viêm hay sưng phù màng bọc quanh não), viêm phổi (nhiễm trùng đường hô hấp) và nhiễm trùng huyết (có vi khuẩn bất thường trong máu) đến những bệnh ít nghiêm trọng hơn nhưng tần suất mắc phải cao hơn nhiều như viêm xoang hay viêm tai giữa.Phế cầu khuẩn và tác hại nghiêm trọngBệnh phế cầu khuẩn là thuật ngữ dùng để mô tả một số bệnh nhiễm trùng gây ra bởi vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, ước tính hàng năm có gần nửa triệu trẻ em tử vong trên toàn thế giới vì phế cầu. Nhiễm phế cầu khuẩn có thể gây ra những bệnh nghiêm trọng đe dọa tính mạng như viêm màng não (viêm hay sưng phù màng bọc quanh não), viêm phổi (nhiễm trùng đường hô hấp) và nhiễm trùng huyết (có vi khuẩn bất thường trong máu) đến những bệnh ít nghiêm trọng hơn nhưng tần suất mắc phải cao hơn nhiều như viêm xoang hay viêm tai giữa.Trong những tác hại do phế cầu khuẩn gây ra, trẻ em là đối tượng chịu sự ảnh hưởng nhiều hơn bởi các căn bệnh phế cầu. Điển hình, viêm màng não là bệnh lý đáng lo ngại ở trẻ nhỏ với 83% trường hợp thường xảy ra ở trẻ dưới 2 tuổi, bệnh có tỷ lệ tử vong cao tại các nước đang phát triển thuộc châu Á, châu Phi là trên 50% trong tổng số trẻ mắc bệnh, ngoài ra trong số xấp xỉ 30-50% có thể qua khỏi cơn nguy hiểm nhưng phải chịu đựng những di chứng lâu dài có thể gây tàn tật như bị điếc, mù, liệt, động kinh, chậm phát triển trí tuệ, trí nhớ kém, và bị chứng đau đầu kéo dài. Viêm tai giữa thường gặp nhất ở trẻ nhỏ, ước tính có 80% trẻ dưới 3 tuổi sẽ bị ít nhất một lần mắc bệnh viêm tai giữa, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 1 tuổi và hơn 1/3 trong số đó sẽ bị nhiễm trùng lặp đi lặp lại đôi khi phải phẫu thuật. Viêm tai giữa dễ lây lan từ trẻ này sang trẻ khác ở nơi đông người như trường học, nhà trẻ, khu vui chơi, v.v. Nhiễm trùng huyết do phế cầu xâm nhập vào máu gây sốc nhiễm trùng. Bệnh nguy hiểm hơn với những trường hợp đã có sẵn những bệnh lý khác, với khoảng 20% bệnh nhi tử vong. Viêm phổi do phế cầu là mối đe dọa lớn trên toàn thế giới, với gần 1 triệu ca tử vong hàng năm ở trẻ dưới 5 tuổi, chiếm 1/6 trên tổng số trường hợp tử vong ở độ tuổi này; bệnh đặc biệt nguy hiểm với tỷ lệ tử vong trên 50% ở trẻ nhỏ hoặc người già.Đề kháng kháng sinh – vấn đề đáng lo ngạiThuốc kháng sinh thường được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng phế cầu khuẩn. Đáng lo ngại, S. pneumoniae đã nhanh chóng lờn thuốc kháng sinh trong những năm gần đây gây khó khăn cho việc điều trị, dẫn đến bệnh tật kéo dài, bệnh nặng hơn và trong một số trường hợp sẽ ảnh hưởng đến tính mạng; tình trạng lờn kháng sinh cũng trở thành vấn đề lớn đối với ngành y tế, tạo áp lực, gánh nặng cho toàn xã hội khi các loại kháng sinh điều trị ngày càng trở nên kém hiệu quả Vắc-xin phòng ngừa phế cầu thế hệ mớiTheo các chuyên gia, việc chủng ngừa cho trẻ từ sớm sẽ giúp giảm thiểu tác hại của các căn bệnh do phế cầu gây ra. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng được xem là biện pháp chủ động, tiết kiệm và có tầm ảnh hưởng quan trọng giúp giảm số ca bệnh mắc mới do bị nhiễm phế cầu khuẩn. Trong hội thảo, GSK đã giới thiệu một loại vắc-xin thế hệ mới giúp phòng ngừa các bệnh do phế cầu ở trẻ nhỏ như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm phổi hay viêm tai giữa cấp, mang đến một tín hiệu khả quan, giúp việc quản lý các bệnh do phế cầu hiệu quả hơn. TS. William Hausdorff – Phó chủ tịch, Trưởng bộ phận Thông tin khoa học và Sức khỏe cộng đồng GSK toàn cầu cho biết thêm: "Chúng tôi đã đầu tư khoảng 15 năm để nghiên cứu, phát triển và giới thiệu vắc-xin ngừa phế cầu khuẩn thế hệ mới. Vắc-xin này đã được cấp phép sử dụng ở 120 quốc gia trên toàn thế giới, được chứng minh qua các dữ liệu nghiên cứu lâm sàng cũng như kinh nghiệm sử dụng thực tế, khẳng định hiệu quả ngăn ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn gây ra ở trẻ em tại nhiều quốc gia khác nhau như Mỹ, Canada, và các nước tại khu vực Châu Á, Châu Đại Dương và bờ Thái Bình Dương. Mỗi một liều vắc-xin phải trải qua khoảng 520 cuộc kiểm tra chất lượng trước khi được cung ứng đến các thị trường. Đó là một trong những cam kết về chất lượng toàn cầu mà chúng tôi theo đuổi". Tuy nhiên, dù tiêm vắc-xin là biện pháp tốt và hiệu quả để phòng ngừa bệnh phế cầu thì phụ huynh cũng cần lưu ý tăng cường sự bảo vệ tự nhiên cho trẻ, tạo ra môi trường sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cho trẻ bú mẹ từ sớm, rửa tay bằng xà phòng cũng là việc cần nên làm để đẩy lùi căn bệnh này. Vì trẻ nhỏ chịu ảnh hưởng của bệnh nhiều nhất nên trẻ nên được chủng ngừa phòng bệnh càng sớm càng tốt. Cách phát hiện bệnhCác triệu chứng của viêm màng não có thể bao gồm sốt cao, đau đầu, cứng cổ, khóc khi thay đổi tư thế, thóp phồng ở trẻ nhũ nhi, khóc thét, giảm trương lực cơ. Triệu chứng thường thấy của viêm tai giữa như có chất dịch trong tai giữa, đau, sốt, chảy mủ tai hoặc mất thính giác làm ảnh hưởng đến quá trình phát triển ngôn ngữ, chậm và gây khó khăn trong học tập. Triệu chứng nhiễm trùng huyết bao gồm sốt, nhức đầu và đau nhức cơ và ho. Triệu chứng viêm phổi bao gồm ho nhiều, ớn lạnh, sốt cao, vã mồ hôi, thở nhanh, đau ngực, đau cơ, mệt mỏi và một cơn ho ra đờm; là những triệu chứng dễ gây nhầm lẫn với cảm cúm thông thường nên dễ bị các bậc phụ huynh xem nhẹ.
Vacxin phế cầu đang nhận được nhiều sự quan tâm của mọi người. Liệu nó có tác dụng gì và lịch trình tiêm ra sao, cũng như ai nên tiêm và ai không?
Mời bạn cùng Hello Bacsi tìm hiểu nhé! Tìm hiểu chungVacxin phế cầu là gì? Phòng bệnh gì?Tác dụng của vacxin phế cầu là giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng phế cầu do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra. Chúng có thể dẫn đến các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm phổi, nhiễm trùng máu (nhiễm trùng huyết), viêm tai giữa và viêm màng não do vi khuẩn. Vi khuẩn gây ra các bệnh nhiễm trùng này có thể lây lan qua tiếp xúc bằng đường hô hấp giữa người với người. Ở mức độ nghiêm trọng, những căn bệnh này có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, hoặc thậm chí gây tử vong. Vacxin phế cầu có mấy loại?Hiện nay, có 2 loại vacxin ngừa phế cầu khuẩn được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cấp phép, bao gồm: Vacxin liên hợp phế cầu PCV (PCV13, PCV15 và PCV20) Vacxin phế cầu loại PCV13 (Prevnar 13 hay vacxin phế cầu 13) thường được khuyến nghị tiêm cho:
Loại vacxin PCV15 hoặc PCV20 được khuyến nghị tiêm cho:
Nếu sử dụng PCV15, bạn cần được tiêm thêm một liều vắc xin ngừa polysaccharide phế cầu (PPSV23) sau đó. Chủng ngừa polysaccharide phế cầu (PPSV23) Loại vacxin PPSV23 được khuyến nghị tiêm cho:
Hiện tại, ở Việt Nam phổ biến nhất có 3 loại vaccine phế cầu: Synflorix, Prevenar 13, Pneumo 23 Cách thức hoạt động và hiệu quả của vacxinCả 2 loại vacxin phế cầu khuẩn đều khuyến khích cơ thể sản xuất kháng thể chống lại vi khuẩn phế cầu. Kháng thể là các protein do cơ thể sản xuất ra để vô hiệu hóa hoặc tiêu diệt các sinh vật và chất độc mang bệnh. Chúng bảo vệ bạn khỏi bị bệnh nếu bị nhiễm vi khuẩn. Hơn 90 chủng vi khuẩn phế cầu khác nhau đã được xác định, mặc dù hầu hết các chủng này không gây nhiễm trùng nghiêm trọng. Cách thức hoạt động của cụ thể của từng loại vacxin chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn phế cầu như sau:
Trẻ em đáp ứng rất tốt với vacxin phế cầu. Việc đưa vacxin này vào lịch tiêm chủng định kỳ cho trẻ em đã giúp giảm đáng kể bệnh do phế cầu khuẩn. Nó được cho là có hiệu quả phòng ngừa bệnh khoảng từ 50 đến 70%.
Trẻ em dưới 2 tuổi, người lớn trên 65 tuổi và những người mắc một số bệnh lý có nguy cơ cao bị nhiễm trùng phế cầu khuẩn nghiêm trọng đều nên tiêm vacxin phế cầu: hen, COPD, đái tháo đường,… Những loại vacxin này rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh nặng, nhập viện và thậm chí tử vong. Các bác sĩ cũng khuyến nghị chủng ngừa PPSV23 cho trẻ em từ 2 đến 18 tuổi mắc một số bệnh lý mãn tính như:
Ai không nên tiêm?Những đối tượng sau đây không nên tiêm ngừa vacxin phế cầu khuẩn:
Tác dụng phụHầu hết những người tiêm vacxin phế cầu khuẩn không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ loại thuốc hay vacxin nào đều có khả năng xảy ra tác dụng phụ. Những tác dụng phụ này thường nhẹ và tự khỏi trong vài ngày, nhưng hiếm gặp vẫn có các phản ứng nghiêm trọng. Các tác dụng phụ nhẹ có thể gặp phải tùy theo loại vacxin được tiêm ngừa, cụ thể như sau: PCV13, 15 hoặc 20Tác dụng phụ nhẹ sau khi tiêm vacxin phế cầu loại PCV bao gồm:
PPSV23Các tác dụng phụ với vacxin PPSV23 có thể bao gồm:
Những tác dụng phụ này thường biến mất trong vòng 2 ngày sau tiêm.
Ngoài ra, một số các tác dụng phụ khác có thể xảy ra khi tiêm bất kỳ loại vacxin nào, bao gồm:
Như với bất kỳ loại thuốc nào, vacxin có khả năng cao gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong. Để hạn chế các tác dụng phụ của vaccine, người được tiêm chủng nên thực hiện các hướng dẫn sau:
Lịch tiêm vacxin phế cầuVacxin phế cầu tiêm mấy mũi và lịch trình tiêm trong bao lâu? Tùy theo loại vacxin mà lịch trình tiêm sẽ khác nhau ở từng đối tượng. Trẻ emLịch tiêm vacxin phế cầu Synflorix và Prevenar 13 cho trẻ sơ sinh bao gồm bốn mũi tiêm, cụ thể như sau:
Đối với những trẻ trên 2 tuổi đã tiêm Synflorix đủ 4 mũi hoặc chưa đủ phác đồ, hoặc trẻ chưa từng tiêm vắc xin phòng bệnh phế cầu có thể bổ sung duy nhất 1 mũi Prevenar 13, đặc biệt nếu trẻ mắc các bệnh lý mãn tính hoặc bị suy giảm hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên, chính xác vacxin phế cầu tiêm khi nào sẽ do bác sĩ quyết định tùy theo từng trường hợp cụ thể. Người lớnĐối với người lớn, nếu bạn có nhu cầu thì hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chỉ định lịch tiêm vacxin phế cầu một cách phù hợp. Những người từ 65 tuổi trở lên hoặc mắc các bệnh lý mãn tính thì thường chỉ cần tiêm 1 mũi vacxin phế cầu duy nhất, hoặc 5 năm tiêm nhắc lại một lần tùy thuộc vào vấn đề sức khỏe tiềm ẩn là gì. Loại vacxin này không được tiêm hàng năm giống như vacxin cúm. Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. |