XÉT NGHIỆM HỒNG CẦU LƯỚI (Bằng kỹ thuật nhuộm xanh sáng Cresyl) (ReticuloCyte count by Cresyl’s stain) XÉT NGHIỆM HỒNG CẦU LƯỚI (Bằng kỹ thuật nhuộm xanh sáng Cresyl) (ReticuloCyte count by Cresyl’s stain) I. NGUYÊN LÝ Hồng cầu lưới là giai đoạn trung gian giữa hồng cầu có nhân và hồng cầu trưởng thành. Hình ảnh mạng lưới là tàn dư của ARN riboxom được bắt màu bởi thuốc nhuộm đặc biệt xanh cresyl. II. CHỈ ĐỊNH Các trường hợp thiếu máu và đang điều trị bệnh máu. III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH Không có chống chỉ định. IV. CHUẨN BỊ 1. Người thực hiện 01 kỹ thuật viên tế bào. 2. Phương tiện - Hóa chất 2.1. Dụng cụ - Máu tĩnh mạch chống đông bằng EDTA; - Ống nghiệm khô sạch có nút; - Tiêu bản kính, tiêu bản kéo khô, sạch; - Pipette Pasteur; - Tủ ấm hoặc Bain marrie; - Kính hiển vi quang học. 2.2. Hóa chất Thuốc nhuộm xanh cresyl bão hoà. 3. Bệnh phẩm Là mẫu bệnh phẩm được gửi đến từ các phòng xét nghiệm hoặc các khoa lâm sàng. 4. Phiếu xét nghiệm V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH - Dùng pipette nhỏ 2 giọt máu vào ống nghiệm. - Dùng pipette khác nhỏ 2 giọt thuốc nhuộm xanh cresyl bão hòa vào ống nghiệm. - Lắc đều ống nghiệm, để ống nghiệm vào Bain marrie 37°C trong 20 phút. - Lắc đều ống nghiệm, dùng pitpette nhỏ 1 giọt máu trên lam kính, làm tiêu bản máu đàn mỏng, để tiêu bản khô tự nhiên trong khoảng 15 đến 20 phút. - Đặt tiêu bản lên kính hiển vi quang học, dưới vật kính dầu 100, hồng cầu lưới bắt màu thuốc nhuộm xanh cresyl có dạng lưới mỏng màu xanh ngọc. VI. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ Kết quả: Tỉ lệ hồng cầu lưới ( %)= Số lượng hồng cầu đếm được x 100% 1000 - Bình thường hồng cầu lưới trong khoảng 0.2 → 2.0 % Biện luận: - Nếu số lượng HC lưới trong khoảng 0.2→ 2.0 %, kết luận tủy không tăng sinh với dòng hồng cầu. - Trên 2% tủy tăng sinh với dòng hồng cầu - Dưới 0.2% tủy giảm sinh với dòng hồng cầu VII. NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ - Lắc không đều ống nghiệm khi ủ và khi làm tiêu bản. - Thuốc nhuộm kém chất lượng. - Đọc nhầm thể vùi. Hồng cầu lưới là các hồng cầu non mới được giải phóng từ tuỷ xương ra máu ngoại vi. Sự xuất hiện Ret ở máu ngoại vi, là chỉ điểm (marker) cho thấy quá trình tạo hồng cầu có hiệu quả. Sự tạo hồng cầu có hiệu quả cho thấy, tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu. Hồng cầu lưới là các hồng cầu non mới được giải phóng từ tuỷ xương ra máu ngoại vi. Sự xuất hiện Ret ở máu ngoại vi, là chỉ điểm (marker) cho thấy quá trình tạo hồng cầu có hiệu quả. Sự tạo hồng cầu có hiệu quả cho thấy, tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu. Có mối tương quan giữa tăng tổng hợp và giải phóng Ret từ tuỷ xương ra máu ngoại vi, khi có tình trạng thiếu máu. Có thể dễ dàng xác định được Ret ở máu ngoại vi bằng cách nhuộm máu tươi với thuốc nhuộm xanh methylene (hoặc có thể dùng xanh cresyl). Đặc điểm Ret sau nhuộm: Có những sợi ARN mảnh như sợi chỉ, nằm trong bào tương của các hồng cầu non. Sau 24 giờ ở máu ngoại vi, hồng cầu lưới sẽ "chín" và trở thành hồng cầu trưởng thành. Sự trưởng thành xảy ra được là nhờ sự giúp đỡ của đại thực bào ở lách. Số lượng hồng cầu lưới (reticulocyte count) là tính ra tỷ lệ % hồng cầu lưới so với hồng cầu trưởng thành ở máu ngoại vi (bình thường < 3%) (chỉ số này ở VN là 0.6-1.8%). Việc sử dụng tỷ lệ % hồng cầu lưới (%Ret) để đánh giá thiếu máu LÀ SAI LẦM, bởi nó sẽ cho ra một kết quả TĂNG GIẢ TẠO Ví dụ: - Trường hợp bình thường: hồng cầu lưới 3 , hồng cầu trưởng thành 100 ==> %Ret = 3/100 = 3% - Trường hợp thiếu máu: hồng cầu lưới 3, hồng cầu trưởng thành 30 ===> %Ret = 3/30=10% ( tăng giả tạo %Ret) Do vậy, tỷ lệ % hồng cầu lưới (%Ret) phải được hiệu chỉnh để phù hợp mức độ thiếu máu. - Như vậy, ta có CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC (corrected reticulocyte count-CRC) Trong đó: Retic. count - số lượng hồng cầu lưới đếm được Pt. Hct - %Hct của bệnh nhân Ví dụ: Bệnh nhân nam giới, có Hct 15%, Ret 18% Hct bệnh nhân = 15% %Ret (hồng cầu lưới đếm được)=18% ===> CRC = 15/45 x 18 = 6% Nếu trong máu ngoại vi xuất hiện Hồng cầu đa sắc (RBC polychromasia), thì đòi hỏi phải hiệu chỉnh thêm %CRC. Hồng cầu đa sắc là những hồng cầu còn non hơn cả hồng cầu lưới. Chỉ xuất hiện ở máu ngoại vi, khi cơ thể đang có 1 tình trạng thiếu máu tan máu rất cấp tính. Phải sau khoảng 2-3 ngày mới trở thành hồng cầu trưởng thành. Ban đầu có SỰ TĂNG GIẢ TẠO SỐ LƯỢNG HỒNG CẦU LƯỚI, bởi vì các hồng cầu đa sắc cũng có các mảnh RNA trong bào tương, nên được đếm nhầm thành hồng cầu lưới. Mục đích của đếm hồng cầu lưới là đánh giá xem tuỷ xương phản ứng như thế nào trước tình trạng thiếu máu của cơ thể trong 24h đầu tiên. Vì vậy, việc xuất hiện thêm các hồng cầu đa sắc sau 2-3 ngày mới trưởng thành có thể khiến đánh giá sai lầm khả năng phản ứng của tuỷ xương. Để tính CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC KHI XUẤT HIỆN HỒNG CẦU ĐA SẮC (Polychromasia), ta lấy Chỉ số hồng cầu lưới thực ban đầu (CRC original) chia cho 2. Ví dụ: Khi có hồng cầu đa sắc xuất hiện máu ngoại vi, cho kết quả CRC ban đầu là 6%, như vậy Chỉ số hồng cầu lưới thực ở đây phải là 6/2=3% (CRC=3% chứng tỏ tuỷ xương vẫn phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu) KHI CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC CRC ≧ 3% Cho thấy tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu (quá trình sinh sản hồng cầu có hiệu quả). Ví dụ về sinh máu có hiệu quả: Thiếu máu tan máu (bệnh hồng cầu hình liềm HbS); sau điều trị thiếu máu thiếu sắt bằng bổ sung sắt ===> chỉ số hồng cầu lưới thực tăng. KHI CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC CRC < 3% Chỉ ra tuỷ xương phản ứng kém với tình trạng thiếu máu, quá trình sinh sản hồng cầu không hiệu quả. Ví dụ sinh máu kém hiệu quả: thiếu máu thiếu Fe không điều trị; thiếu máu mạn tính; thiếu folate (B9); suy tuỷ xương. Lê Văn Công Nguồn tham khảo: Rapid Review Pathology 4th Edition 👉👉 Để xem được các video và bài viết mới nhất của chúng tôi, hãy đăng ký kênh theo địa chỉ: 🎬 Youtube: 📡Địa chỉ webbsite: 🖱Địa chỉ fanpage: 📕Hiệu sách: |
