Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh lớp 8 năm 2024

1.1. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh

a. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người

Đọc các văn bản trong sách giáo khoa (trang 114 - 115) để trả lời các câu hỏi.

Mỗi văn bản trên trình bày, giới thiệu, giải thích điều gì?

Em thường gặp các loại văn bản đó ở đâu?

Hãy kể thêm một vài văn bản cùng loại mà em biết?

• Văn bản Cây dừa Bình Định
  • Trình bày đặc điểm của cây dừa, nói về lợi ích của cây dừa mà các loài cây khác không có.
  • Đặc điểm này đưa đến lợi ích của cây dừa. Dĩ nhiên tất cả các cây dừa ở vùng khác nhau đều có đặc điểm đó, nhưng bài này nói riêng về cây dừa Bình Định, gắn bó với nhân dân Bình Định.
• Văn bản Tại sao cây có màu xanh lục
  • Giải thích về tác dụng của chất diệp lục khiến lá cây có màu xanh.
• Văn bản Huế
  • Giới thiệu Huế như là một trung tâm văn hóa, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Bài viết nêu lên những đặc điểm tiêu biểu của Huế.
  • Như vậy ba văn bản trên đây thuyết minh, trình bày nét đẹp của cảnh vật và đặc điểm của thực vật. Em thường gặp các loại văn bản này ở sách báo.
  • Các loại văn bản cùng loại mà em biết như
    • Giới thiệu phong cảnh Phong Nha, Kẻ Bàng.
    • Giới thiệu sân chim Minh Hải.
    • Giới thiệu núi Ngũ Hàng Sơn.

b. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh

Các văn bản trên có thể xem là văn bản tự sự không? tại sao? chúng khác với văn bản khác ở chỗ nào?

• Các văn bản trên không thể xem là văn bản tự sự (hay miêu tả, nghị luận) vì chúng khác với các văn bản này ở cách trình bày, diễn đạt riêng.
• Nó là văn bản có tính chất khoa học thông dụng, không phải là tư duy hình tượng của văn học nghệ thuật.
• Nó chỉ cung cấp tri thức về đặc điểm tiêu biểu của sự vật, hiện tượng.

Các văn bản trên có những đặc điểm chung nào làm chúng trở thành một kiểu riêng?

• Các văn bản này trình bày tính chất, cấu tạo, cách dùng.
• Giải thích lí do phát sinh, phát triển, biến hóa của sự vật.
• Cung cấp tri thức và hướng dẫn sử dụng cho con người.
• Khi mua một ti vi, một máy bơm, một bàn là (bàn ủi) đều có kèm theo bài thuyết minh về cách sử dụng, giúp người dùng nắm được tính năng, tác dụng của máy.

Các văn bản đã thuyết minh về đối tượng bằng những phương thức nào?

• Các văn bản đã dùng phương thức trình bày đặc điểm cơ bản của đối tượng thuyết minh một cách khách quan, gắn liền với tư duy khoa học.
• Đòi hỏi các dữ kiện đưa ra phải chính xác, rõ ràng.
• Vì vậy muốn viết văn bản thuyết minh phải điều tra, nghiên cứu kĩ đối tượng mới làm được.

c. Ngôn ngữ của văn bản trên có đặc điểm gì?

• Ngôn ngữ của văn bản trên là ngôn ngữ khoa học

1.2. Ghi nhớ

• Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,...của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
• Tri thức trong văn bản thuyết minh đòi hỏi khách quan, xác thực, hữu ích cho con người.
• Văn bản thuyết minh cần được trình bày chính xác, rõ ràng, chặt chẽ và hấp dẫn. [ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO. ”: giải thích nguyên nhân vì sao lá cây có màu xanh lục và vai trò của chất diệp lục đối với sự sống của cây.
• Văn bản “Huế”: giới thiệu về Cố Đô Huế như là trung tâm văn hóa và nghệ thuật lớn của Đất nước Việt Nam.

– Em thường gặp các loại văn bản giống như trên ở đâu?

Em thường gặp các loiaj văn bản trên trong sách, báo, tạp chí,…

– Em hãy kể thêm một vài văn bản cùng loại mà em đã biết: “Bánh đậu” (trích “Hà Nội băm sáu phố phường” của Thạch Lam), “Phở” của Nguyễn Tuân, “Khoai lang” của Vũ Bằng…

2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh

1. Các văn bản trên có thể được xem là văn bản tự sự hay không? Tại sao? Các văn bản ấy khác nhau ở chỗ nào?

2. Các văn bản kể trên có đặc điểm chung nào làm chúng trở thành một kiểu văn bản riêng?

3. Các văn bản trên đã thuyết minh về các đối tượng bằng những phương thức nào?

4. Ngôn ngữ của các văn bản trên có đặc điểm gì?

Hướng dẫn giải bài:

a)

– Các văn bản đã nên bên trên không phải là văn bản tự sự.

– Lý do: Bởi vì các văn bản trên không có nhân vật hay tình huống câu chuyện, không trình bày diễn biến của sự việc…

2. Các văn bản trên giới thiệu, giải thích hoặc trình bày về nguồn gốc, đặc điểm của sự vật, hiện tượng một cách khách quan và chính xác.

3. Các văn bản trên đã thuyết minh về các đối tượng bằng những phương thức: giới thiệu, giải thích và trình bày.

4. Ngôn ngữ được sử dụng trong các văn bản trên là: ngôn ngữ khoa học, khách quan và chính xác.

Tổng kết:

– Văn bản thuyết minh là một kiểu văn bản rất thông dụng trong mọi lĩnh vực trong đời sống nhằm cung cấp kiến thức (tri thức) về đặc điểm, tính chất và nguyên nhân… của các sự vật, các hiện tượng trong tự nhiên và xã hội bằng phương thức giới thiệu, giải thích và trình bày.

– Kiến thức (hay tri thức) trong văn bản thuyết minh đòi hỏi tính khách quan, xác thực và hữu ích cho con người.

– Văn bản thuyết minh cần được trình bày một cách chặt chẽ, rõ ràng và chính xác.

II. Luyện tập

Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ Văn 8 Tập 1 | Trang 117):

Các văn bản được đề cập trong sách giáo khoa có phải văn bản thuyết minh không? Vì sao?

Hướng dẫn giải bài:

Hai văn bản “Con giun đất” và “Khởi nghĩa Nông Văn Vân” đều là những văn bản thuyết minh.

Lý do:

– Về nội dung:

• Văn bản “Khởi nghĩa Nông Văn Vân” cung cấp cho chúng ta về kiến thức lịch sử.
• Văn bản “Con giun đất” cung cấp cho chúng ta kiến thức khoa học (cụ thể là kiến thức trong sinh học).

– Về hình thức: Cả hai văn bản đều sử dụng những câu văn ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu.

Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ Văn 8 Tập 1 | Trang 118):

Hãy đọc lại văn bản “Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000” và cho biết nó thuộc thể loại văn bản nào? Phần nội dung thuyết minh có trong văn bản này có tác dụng gì?

Hướng dẫn giải bài:

– Văn bản “Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000” thuộc thể loại văn bản nghị luận.

– Phần nội dung thuyết minh có trong văn bản này nhằm chỉ rõ tác hại to lớn của bao bì ni lông để người đọc nắm được, từ đó mọi người nhất là các em học sinh sẽ có ý thức về việc hạn chế sử dụng bao bì ni lông.

Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ Văn 8 Tập 1 | Trang 118):

Các văn bản khác như văn bản tự sự, văn bản miêu tả, văn bản biểu cảm hay văn bản nghị luận có cần yếu tố thuyết minh hay không? Vì sao?

Hướng dẫn giải bài:

– Các văn bản khác như văn bản tự sự, văn bản miêu tả, văn bản biểu cảm hay văn bản nghị luận đôi khi cũng cần có yếu tố thuyết minh.

– Lý do: Nhờ có yếu tố thuyết minh mà nội dung của các văn bản trên sẽ trở nên sáng rõ, khách quan và thuyết phục người đọc, người nghe hơn.

III. Bài tập ôn luyện

Dựa vào văn bản “Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000” mà các em đã học, hãy viết một đoạn văn ngắn thuyết minh về tác hại to lớn của việc sử dụng bao bì ni lông.

Hướng dẫn giải bài:

Việc sử dụng bao bì ni lông bừa bãi của con người đang gây nguy hiểm tai hại đến môi trường của Trái Đất. Chúng ta đã biết rất rõ rằng bao bì ni lông có đặc tính không thể phân hủy của pla-xtic. Hàng năm, có hàng triệu tấn bao bì ni lông được con người thải ra môi trường. Lượng lớn bao bì ni-lông đó đã cản trở quá trình sinh trưởng của thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ cây gây xói mòn đất ở vùng đồi núi. Những bao ni lông bị vứt bừa bãi xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt vào những mùa mưa. Cống rãnh bị tắc tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển, khiến dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng… Bao ni lông màu đựng thực phẩm còn có chứa kim loại chì, ca-đi-mi sẽ gây nguy hại nghiêm trọng đến não bộ và gây ra bệnh ung thư phổi. Đặc biệt là khi đốt sẽ tạo ra các loại khí độc, khi con người hít phải sẽ mắc các triệu chứng như khó thở, nôn ra máu, ảnh hưởng đến nội tiết trong cơ thể… Không những môi trường tự nhiên bị ô nhiễm mà sức khỏe của con người cũng bị tổn hại nghiêm trọng. Chính vì vậy, chúng ta hãy chung tay hạn chế tối đa việc sử dụng bao bì ni lông.

Vậy là cuối cùng bài viết Soạn bài Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh rồi, các em đã phân biệt được các loại văn bản như văn bản thuyết minh, văn bản tự sự, văn bản nghị luận chưa nhỉ? Để tìm hiểu thêm những loại văn bản khác, định nghĩa, đặc điểm của chúng và cách áp dụng trong các bài tập làm văn thì các em hãy truy cập website