“… chỉ có loài súc vật mới có thể quay lưng lại nỗi đau khổ của con người, và chăm lo riêng cho bộ da của mình”. Người tử tế ai cũng mong muốn trông thấy đồng loại của mình có mồ yên, mả đẹp – vì mồ yên mả đẹp an ủi được con người. Nhưng mong muốn hơn là an ủi được con người hơn vẫn là sự tử tế, là tình thương yêu, là công đức của người quá cố để lại cho đời. Đừng để rồi mai mốt, mang theo xuống mồ một nỗi buồn có thể to hơn cả phần mộ của mình. Làm sao, để khi từ giã thế giới, ta không chỉ nằm xuống như một người tử tế, mà điều quan trọng là ta có thể từ giã một thế giới tử tế hơn, trong đó con người được chăm lo hơn. Vậy ra, nghĩ cho đến cùng, ở trên đời này, không có một nghề nghiệp nào, không có một công việc gì, và cũng không có một con người nào trở nên tử tế – Nếu không bắt đầu bằng tình thương yêu con người, sự trân trọng đối với con người và đi từ nỗi đau của con người. (Bộ phim tài liệu Người Tử Tế) Vậy (người) tử tế là gì?“Tử tế, gốc của nó là từ chữ Hán. Chữ “tử” có nghĩa là những chuyện nhỏ bé. Chữ “tế” có nghĩa là những chuyện bình thường. Hai chữ “tử tế” gộp lại có nghĩa là cẩn thận từ những việc nhỏ bé, rồi do lâu đời ta đọc khác đi và nghĩa cũng khác đi. Sự tử tế, tử tế thật sự không phải là chuyện có tiền bạc hoặc muốn là có ngay. Nó cũng phải được học hành, được dạy dỗ, được tập luyện, kế thừa và gìn giữ. Tử tế như hoa thơm, hoa đẹp không thể thiếu được của cuộc đời”. “Từ rất xa xưa, cha tôi có dạy rằng tử tế có trong mỗi con người, mỗi nhà, mỗi dòng họ, mỗi dân tộc. Hãy bền bỉ đánh thức nó, đặt nó lên bàn thờ tổ tiên hay trên lễ đài của quốc gia. Bởi thiếu nó, một cộng đồng dù có nỗ lực tột bậc và chí hướng cao xa đến mấy thì cũng chỉ là những điều vớ vẩn. Hãy hướng con trẻ và cả người lớn đầu tiên vào việc học làm người – người tử tế – trước khi mong muốn và chăn dắt họ trở thành người có quyền hành, giỏi giang hoặc siêu phàm”. “Ăn ở với nhau tử tế là lẽ thường tình, là niềm an ủi của người đời. Chỉ có đồ hủi mới ăn ở với nhau chẳng ra gì”. Người đời thường nói: Đồ hủi sống như hủi bẩn như hủi lười như hủi không dây với hủi!  “Cũng là để hiểu với người mắc bệnh phong mà người đời gọi là đồ hủi ăn ở với nhau ra sao, chúng tôi đã gặp vài ba cảnh đời thiết nghĩ cũng nên kể lại”. Cháu có tên là Tú Anh. Nhưng bà bảo cái tên Tú Anh nó Hà-nội quá! Mình thì người nhà quê – Bố cháu là Chiện, Bà gọi cháu là Chiền. Thằng Chiền một thời ít bạn vì tiếng đồn khắp vùng: Mẹ nó là người hủi. Mẹ nó là người hủi thì bố nó bỏ đi luôn. Mẹ nó, chị Nguyễn Thị Hằng phải bỏ quê lang thang bờ bụi. Kiếm được đồng tiền, bát gạo đêm đêm chị lần mò, mang về cho nó. Nỗi đau thể xác và nhất là sự sỉ nhục về tinh thần đã đẩy chị tới một quyết định: phải tự vẫn. Nhưng còn thằng chiền, thằng chiền phải có một nếp nhà trước khi mẹ nó qua đời. Vậy là, đêm đêm chị lần về và bằng hai bàn tay cùi cụt, co quắp, không đủ ngón đốt, đã đóng một vạn tám ngàn viên gạch. Hỡi những người lành lặn và tử tế. Một vạn tám ngàn viên gạch. Đêm. Lạnh buốt. Và đau đớn. Khi ngôi nhà đã dần hình thành, mẹ thằng Chiền – một người hủi – đã có một ước vọng rất thơ mộng là viết để lại cho con những dòng tâm sự… Tử tế là một từ láy? Hẳn nhiều người cho là vậy. Nhưng kỳ thực, dù mang hình thức láy phụ âm t- nhưng tử tế lại là một từ được tạo thành bằng phương thức ghép, trong đó hai yếu tố tử và tế bình đẳng với nhau về mặt ngữ nghĩa, và đều là những yếu tố gốc Hán. Tử (bộ nhân) có nhiều nghĩa, trong đó có nét nghĩa “kỹ lưỡng, cẩn thận”. Tế (bộ mịch) có nghĩa “nhỏ, mịn, kỹ càng, tỉ mỉ”, như trong tế bào, tinh tế, vi tế. Trong tiếng Hán, tử tế mang nghĩa “tỉ mỉ, kỹ càng, cẩn thận”. Vào tiếng Việt, nghĩa của tử tế thay đổi khá nhiều. Từ điển tiếng Việt giảng nghĩa từ này là: “1. Có được tương đối đầy đủ những gì thường đòi hỏi phải có để được coi trọng, không phải sơ sài, lôi thôi hoặc thiếu đứng đắn. Đi ra đường phải ăn mặc tử tế […]. 2. Tỏ ra có lòng tốt trong đối xử với nhau. Ăn ở tử tế với nhau” (Hoàng Phê chủ biên, 1997, tr.1037). Tuy vậy, nghĩa của tử tế trong tiếng Việt hiện nay vẫn còn phảng phất nét nghĩa xưa ở hàm ý “tỉ mỉ, kỹ càng, cẩn thận” trong cách ăn ở, đối nhân xử thế. VTV1 đang có chương trình Việc tử tế. Đây là chương trình “Tôn vinh những hành động đẹp, những tấm gương đẹp để tạo thành một xã hội tử tế”. Không ít trong chúng ta nghĩ rằng, việc tử tế đối với cộng đồng, xã hội phải là những việc lớn lao, có sức tác động sâu rộng. Thật ra, việc tử tế có thể bắt đầu từ những việc tốt nhỏ nhặt, giản đơn, đời thường, bình dị nhất xung quanh chúng ta mỗi ngày. Bởi hàm nghĩa sâu xa của tử tế là “tỉ mỉ, kỹ càng từ những điều nhỏ bé” cơ mà! Năm mới, chúng ta hãy cũng lan tỏa những việc tử tế, từ những việc tốt bình dị, gần gũi nhất với môi trường, với những người bên mình và với cả chính mình. Mỗi người một việc tử tế, xã hội sẽ nhân lên bao việc tử tế. Cuộc sống sẽ trở nên tốt đẹp hơn nhiều. |
