Giải Bài Tập Sinh Học 8 – Bài 6: Phản xạ giúp HS giải bài tập, cung cấp cho học sinh những hiểu biết khoa học về đặc điểm cấu tạo, mọi hoạt động sống của con người và các loại sinh vật trong tự nhiên:
– Hãy nêu thành phần cấu tạo cùa mô thần kinh. – Mô tả cấu tạo của một nơron điển hình (hình 6 -1). Trả lời: – Mô thần kinh có cấu tạo gồm các tế bào (nơron) thần kinh. – Cấu tạo: Mỗi nơron đều gồm phấn thân và các tua. + Phần thân gồm clúit tểbào và nhân. + Các tua gồm / tua dài (gọi là sợi trục) và nhiều tua ngắn (gọi là sợi nhánh). – Chức năng: Nơron có 2 chức năng là cám ứng và dần truyền .xung thần kinh + Cảm ứng: Nơron có khả nàng phát sinh xung thần kinh khi có kích thích Kích thích → Nơron → Xung thần kinh + Dẫn truyền xung thần kinh theo một chiểu nhất định: Từ sợi nhánh → Thán nơron → Sợi trục – Nơron thần kinh gồm các loại sau: + Nơron hướng tâm (nơron cảm giác) có thân nằm ngoài trung ương thần kinh, đảm nhiệm chức năng truyền xung thần kinh về trung ương thần kinh. + Nơron trung gian (nưron liên lạc) nằm trong trung ương thần kinh, dảm bảo liên hệ giữa các nơron. + Nơron li tâm (nơron vận dộng) có thân nằm trong trung ương thần kinh (hoặc ờ hạch thần kinh sinh dưỡng), sợi trục hướng ra cơ quan phản ứng (cơ, tuyến), truyền xung thần kinh tới các cơ quan phản ứng Trả lời: Chiều dẫn truyền của 2 nơron này ngược nhau, cụ thể: + Nơron cảm giác dần truyền xung thần kinh hướng về trung ương. + Nơron vận động dẫn truyền xung từ trung ương tới cơ quan trả lời. – Phản xạ là gì ? – Nêu sự khác biệt giữa phản xạ động vật với hiện tượng cảm ứng ở thực vật (ví dụ chạm tay vào cây trinh nữ thì lá cụp lại). Trả lời: – Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Phản xạ không chỉ trả lời các kích thích của môi trường ngoài mà còn đáp ứng các kích thích của môi trường trong. Ví dụ, sự tăng nhịp hô hấp và sự thay đổi nhịp co bóp của tim… khi lao động, sự tiết mồ hôi khi trời nóng, da tái lại (do co mạch dưới da khi trời lạnh)… đều là các phản xạ. – Phân biệt phản xạ với cảm ứng ỏ thực vật: + Phản xạ là phản ứng có sự tham gia của hệ thần kinh. + Cảm ứng ở thực vật: là những phản ứng lại kích thích của môi trường. Ví dụ: hiện tượng cụp lá ở cây xấu hổ chủ yếu là những thay đổi về trương nước ở các tế bào gốc lá, không phải do thần kinh điều khiển. – Các loại nơron tạo nên một cung phản xạ. – Các thành phần của một cung phản xạ. Trả lời: – Có 3 loại nơron tạo nên cung phản xạ: + Nơron hướng tâm (nơron cảm giác). + Nơron trung gian (nơron liên lạc). + Nơron li tâm (nơron vận động). – Thành phần một cung phản xạ gồm: + Cơ quan thụ cảm. + 3 nơron (hướng tâm, trung gian, li tâm). + Cơ quan trả lời (còn gọi là cơ quan phản ứng). Vậy, cung phản xạ là đường dẫn truyền xung thần kinh từ cơ quan thụ cảm, qua trung ương thần kinh tới cơ quan phản ứng (cơ hoặc tuyến). Tuy nhiên, sau đó cơ quan thụ cảm lại phát xung thần kinh báo về trung ương tình trạng của phản ứng giúp trung ương nhận biết kết quả của phản ứng, để có thể có sự điêu chỉnh cho thích hợp. Thông báo tình trạng phản ứng theo dây hướng tâm về trung ương chính là thông tin ngược. Như vậy, cơ thể biết được phản ứng đã đáp ứng được yêu cầu trả lời kích thích hay chưa là nhờ thông tin ngược từ cơ quan thụ cảm cũng như thụ quan trong cơ quan phản ứng theo dây hướng tâm về trung ương thần kinh. Nếu chưa dáp ứng được thì trung ương tiếp tục phát lệnh dể điều chỉnh phản ứng theo dây li tâm tới cơ quan trả lời. Cần lưu ý là ngay ở cơ quan phản ứng cũng có cơ quan thụ cảm gọi là thụ quan trong hay thụ quan cơ khớp. Chính các thụ quan này dã gửi thông tin ngược báo tình trạng phản ứng về trung ương thần kinh để có sự điều chỉnh. Điều đó chứng tỏ các phản xạ đều được thực hiện theo 1 vòng khép kín, đó là vòng phản xạ. Trả lời: Ví dụ: Khi ngứa, ta đưa tay lên gãi. Có thể động tác gãi lần đầu chưa đúng chỗ ngứa. Thông tin ngược báo về trung ương tình trạng vẫn ngứa. Trung ương phát lệnh thành xung thần kinh theo dây li tâm tới các cơ tay để điều chỉnh (về cường độ, tần số co cơ…) giúp tay gãi đúng chỗ ngứa. Như vậy, các xung thần kinh ở phản xạ gãi đúng chỗ ngứa đã dẫn truyền theo các nơron tạo nên một vòng khép kín là vòng phản xạ. Lời giải: * Khái niệm: Phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh gọi là phản xạ. * Ví dụ : Khi chân ta dẫm phải hòn than, chân vội nhấc lên là một phản xạ. Con chuột đang đi, bỗng nhìn thấy con mèo, liền chạy trốn cũng là một phản xạ… Lời giải: Phân tích đường đi của xung thần kinh trong phản xạ : – Nếu ta dẫm phải hòn than thì cơ quan thụ cảm ở đó nhận được một cảm giác rất nóng, liền xuất hiện một xung thần kinh hướng tâm về trung ương thần kinh. Rồi từ trung ương phát đi xung thần kinh theo dây li tâm truyền tới (cơ quan phản ứng). – Kết quả của sự phản ứng được thông báo ngược về trung ương theo dây hướng tâm. Nếu phản ứng chưa chính xác thì phát lệnh điều chỉnh, nhờ dây li tâm truyền tới cơ quan phản ứng. Nhờ vậy, cơ thể có thể phản ứng chính xác đối với kích thích.
cung phản xạ là gì? gồm những thành phần nào Các câu hỏi tương tự
1. Cấu tạo và chức năng của noron - Cấu tạo của một noron điển hình:  + Thân noron có chứa nhân + Sợi phân nhánh ở các góc thân + Sợi trục ở một góc thân, bên ngoài có các bao mielin, khoảng cách giữa các bao mielin gọi là eo Ranvie - Chức năng: có 2 chức năng cơ bản: + Cảm ứng: khả năng tiếp nhận các kích thích và phản ứng lại các kích thích bằng hình thức phát sinh xung thần kinh. + Dẫn truyền xung thần kinh: khả năng lan truyền xung thần kinh theo một chiều nhất định, từ nơi phát sinh hoặc tiếp nhận về thân noron và truyền dọc theo sợi trục nhờ xinap. - Các loại noron: có 3 loại
2. Cung phản xạ a. Phản xạ - Ví dụ: + Sờ tay vào vật nóng \(\rightarrow\) rụt tay lại + Nhìn thấy quả chua \(\rightarrow\) tiết nước bọt - Khái niệm: Phản xạ là phản ứng của cơ thể để trả lời kích thích của môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. - Lưu ý: Hiện tượng ở thực vật (khi chạm tay vào cây trinh nữ, lá cây cụp lại) không phải là phản xạ vì thực vật không có hệ thần kinh. b. Cung phản xạ - Cung phản xạ là con đường mà xung thần kinh truyền từ cơ quan thụ cảm (da …) qua trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng (cơ, tuyến …) - Thành phần 1 cung phản xạ gồm 5 yếu tố: cơ quan thụ cảm, 3 noron (noron hướng tâm, noron trung gian và noron li tâm) và cơ quan cảm ứng. c. Vòng phản xạ - Ví dụ: + Khi tay chạm vào ngọn nến \(\rightarrow\) cảm thấy đau (nhờ thụ quan cảm giác đau trong da) \(\rightarrow\) xung thần kinh theo noron hướng tâm \(\rightarrow\) noron trung gian ở trung ương thần kinh \(\rightarrow\) phân tích xung thần kinh \(\rightarrow\) noron li tâm \(\rightarrow\) cơ ở tay \(\rightarrow\) cơ co \(\rightarrow\) rụt tay lại. + Kết quả của sự phản ứng được thông báo ngược lại về trung khu thần kình nhờ noron hướng tâm, nếu phản ứng chưa chính xác hoặc chưa đầy đủ \(\rightarrow\) phát lệnh điều chỉnh \(\rightarrow\)dây li tâm \(\rightarrow\) cơ quan phản ứng \(\rightarrow\)Vòng phản xạ. - Khái niệm: vòng phản xạ là luồng thần kinh bao gồm cung phản xạ và đường phản hồi. Đường phản hồi thông tin ngược về trung ương thần kinh để điều chỉnh phản ứng. - Cung phản xạ: - Các phản xạ đều được thực hiện theo một vòng khép kín - Lưu ý: dù phản ứng chỉ 1 lần đã đáp ứng được yêu cầu trả lời kích thích thì vẫn có thông tin ngược. Vì vậy dù phản xạ đơn giản nhất thì xung thần kinh vẫn được truyền trong vòng phản xạ. II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGKCâu 1: Phản xạ là gì? Lấy ví dụ về phản xạ. Hướng dẫn trả lời: - Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh để trả lời những kích thích của môi trường bên ngoài hoặc bên trong cơ thể thích nghi với những thay đổi của môi trường xung quanh. - Ví dụ về phản xạ: + Sờ tay vào vật nóng \(\rightarrow\) rụt tay lại + Nhìn thấy quả chua + Sờ tay vào vật nóng \(\rightarrow\) rụt tay lại + Nhìn thấy quả chua \(\rightarrow\) tiết nước bọt Câu 2: Từ một ví dụ cụ thể đã nêu, hãy phân tích đường đi của xung thần kinh trong phản xạ đó. Hướng dẫn trả lời: - Ví dụ : Tay chạm vào vật nóng, rút tay ra - Phân tích đường đi của xung thần kinh : Cơ quan thụ cảm (da) tiếp nhận kích thích \(\rightarrow\) Nơron hướng tâm\(\rightarrow\) tủy sống (phân tích) \(\rightarrow\) Nơron li tâm\(\rightarrow\) cơ ngón tay \(\rightarrow\) co tay, rụt tay lại III. Câu hỏi ôn tậpCâu 1: Khi kích thích vào dây thần kinh đến bắp cơ hoặc kích thích trực tiếp vào bắp làm cơ co. Đó có phải là phản xạ không ? Giải thích ? Câu 2: Phản xạ là gì ? Cung phản xạ là gì ? Nêu cấu tạo của một cung phản xạ đơn giản ? Câu 3: Trình bày cấu tạo và tính chất cơ bản của nơron (tế bào thần kinh) ? |
