Không rõ quê quán của Đào Cam Mộc. Năm 2007, trong bài viết Thái sư Á vương Đào Cam Mộc của Lê Thành Hiểu đăng trên Thăng Long - Hà Nội văn hiến (số 43, xuất bản tháng sáu năm 2007) ghi ông quê ở Ái Châu, cụ thể là làng Lang Thôn, xã Định Tiến, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hoá ngày nay. Tuy nhiên, tính xác thực của thông tin này bị nghi ngờ, do không hề tồn tại dấu tích gì về ông tại địa phương kể trên.[1] Năm 1005, Lê Long Đĩnh giết vua anh là Lê Trung Tông để lên ngôi. Lúc bấy giờ, Đào Cam Mộc đang làm chức Chi hậu, bèn ngầm liên kết với Sư Vạn Hạnh và mấy đại thần khác chờ cơ hội tôn quan Thân vệ Lý Công Uẩn lên thay. Đến năm 1009 thì mưu sự thực hiện được, vì vua Lê Long Đĩnh băng hà trong khi con trưởng Lê Cao Sạ vẫn còn ít tuổi.[1] Lý Công Uẩn lên làm vua, khai sáng nên cơ nghiệp nhà Lý, đã phong cho Đào Cam Mộc làm Nghĩa Tín hầu và gả con gái là An Quốc công chúa. Kể từ đó, Đào Cam Mộc ra sức xây dựng triều chính. Tháng Giêng năm Ất Mão (1015), Đào Cam Mộc mất, Lý Thái Tổ truy tặng ông là Thái sư, tước Á vương.[2] Thứ Ba, 02/04/2019, 19:05 [GMT+7]
(TTV) - Từ thời Bắc thuộc cho đến các triều đại tự chủ sau này, trong bất cứ hoàn cảnh nào, Thanh Hóa có những vị tướng, những văn nhân tài năng, làm rạng danh quê hương, góp phần hưng vượng nước nhà. Dưới thời Lý, Đào Cam Mộc (945-1015) đã góp phần đặt nền móng xây dựng nhà Lý trở thành một vương triều thịnh trị trong lịch sử dân tộc.
Đào Cam Mộc sinh ra ở thôn Tràng Lang, xã Định Tiến, huyện định. Sau khi cha mất, ông được mẹ đưa về quê ngoại ở xã Yên Trung, huyện Yên Định. Tích xưa kể lại: Một hôm, bà mẹ Cam Mộc ra sông Mã gánh nước, có quả bầu trôi cứ quẩn vào chân. Thấy lạ, bà vớt lên đem về nhà. Ít lâu sau, bà mang thai; đến lúc Cam Mộc ra đời, trong nhà có ánh hào quang tỏa rạng, mới biết sinh được quý tử. Sau này, khi mẹ của Đào Cam Mộc qua đời, người dân địa phương xây mộ bà tại vị trí linh thiêng của làng; quanh năm khói nhang thờ phụng bày tỏ lòng biết ơn người mẹ hiền đã có công sinh dưỡng cho quê hương, đất nước một người tài.
Bà Trịnh Thị Tường, Xã Yên Trung, huyện Yên Định: Hàng năm, đến ngày 25 tháng chạp, làng lại ra đắp cho mộ của bà. Cứ như vậy, mộ của bà càng ngày càng lớn, nên dân làng gọi làng đó là làng Mả lớn. Tương truyền, khi Đào Cam Mộc đến tuổi trưởng thành, nổi tiếng có sức khỏe, trí tuệ hơn người. Một hôm, thuyền vua Lê Đại Hành đi qua sông bị mắc cạn, quân lính đẩy mãi mà không nhúc nhích, Đào Cam Mộc đã ra tay giúp sức, được vua phát hiện tài năng, vời vào cung lo việc triều chính. Ngày nay ở xã Yên Trung, huyện Yên Định vẫn còn khúc sông được đặt tên Cựu Mã Giang. Khi nhà Tiền Lê suy yếu, nhân dân lâm vào cảnh lầm than, Đào Cam Mộc là người có công phò Lý Công Uẩn lên ngôi, chấn hưng đất nước. Nhờ đó, ông được vua Lý gả con gái, phong là Nghĩa Tín Hầu. Năm 1015, Đào Cam Mộc mất, được phong Thái sư Á vương. Nhân dân quê ngoại ông ở Nam Trịnh (xã Yên Trung) tiếc thương, lập đền thờ phụng. Tại các nơi thờ tự của Đào Cam Mộc thường đề dòng chữ “Sinh vi Lý tướng, tử vi Lê thần”, có nghĩa là: Sống làm tướng nhà Lý, chết làm thần nhà Lê, để thể hiện công lao và khí tiết của ông đối với cả 2 vương triều Nhà Tiền Lê và Nhà Lý.
Hơn 1000 năm đã trôi qua, song tấm lòng ái quốc, tinh thần trung hiếu của ông vẫn là tấm gương để các thế hệ cháu con học tập, noi theo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc hôm nay./. An Thư - Đức Anh
Đào Cam Mộc là đại thần nhà Tiền Lê, ông là người có công đầu đưa Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Ông Xuất thân trong một gia đình võ quan ở thôn Tràng Lang, nay là xã Định Tiến, huyện Yên Định, Thanh Hóa. Ông là một danh nhân, sống vào thời kỳ cuối nhà Tiền Lê, đầu thời Lý. Vốn thông minh khỏe mạnh, một lần vua Lê Đại Hành tuần du qua đoạn Sông Mã, thuyền không may bị mắc cạn, Đào Cam Mộc đã dùng sức mạnh và trí thông minh của mình đưa đoàn thuyền nhà vua vượt qua. Từ đó ông được nhà vua mời vào kinh đô làm quan, dưới thời Lê Ngọa Triều (1006-1009) được phong chức Chi Hậu. Cuối đời tiền Lê, ông liên kết với Sư Vạn Hạnh mưu tôn Lý Công Uẩn lên ngôi, dứt nhà tiền Lê, dựng nghiệp Lý. Sau khi Lý Công Uẩn lên làm vua, xây dựng nhà Lý, đã phong cho Đào Cam Mộc làm Nghĩa Tín hầu và gả con gái là công chúa An Quốc cho. Tháng Giêng năm Ất Mão (1015), Đào Cam Mộc mất, Lý Thái Tổ truy tặng ông là Thái sư tước Á vương. Hiện nay trong nhà Võ Chỉ, ở bên trái Đền Lý Bát Đế, có đặt tượng thờ ba vị võ quan đã có công lớn giúp nhà Lý, đó là: Lê Phụng Hiểu, Lý Thường Kiệt và Đào Cam Mộc.
(HNM) - Đào Cam Mộc là một nhân vật có thật trong lịch sử, là người có công đầu trong việc đưa Lý Công Uẩn lên ngai vàng. Thế nhưng hành trạng của vị khai quốc công thần đệ nhất này thì sử lại chép rất sơ sài, quê quán ở đâu, cha mẹ là ai, con cháu ra sao… đều không thấy.
Những sự việc có liên quan đến Đào Cam Mộc diễn ra như một tấn tuồng ba hồi, có thể đặt tên là “Đưa Lý Công Uẩn lên ngôi. Hồi một khá sinh động, có nội dung là họ Đào thăm dò, gợi ý Lý Công Uẩn để rồi nắm được ý tứ của Lý là chấp nhận việc lên ngôi. Sử chép: Đào biết Lý Công Uẩn muốn lên ngôi vua, nhân lúc vắng người Đào hỏi để thăm dò: “Chúa thượng (Ngọa Triều) tâm trí u tối, bạo ngược, làm nhiều điều bất nghĩa. Trời đã chán, không cho sống lâu, con nối ngôi còn nhỏ, chưa đảm đương được việc nước. Dân chúng muốn tìm chân chúa. Thân vệ sao không nhân lúc này nghĩ ra mưu cao, quyết đoán sáng suốt, xa xem dấu cũ của Thang Vũ, gần xem việc làm của Đinh Lê, trên thuận lòng trời, dưới theo ý nguyện của dân, cứ bo bo giữ tiểu tiết hay sao?”. Lý Công Uẩn rất thích khi nghe lời này, song còn e Đào Cam Mộc có mưu kế gì nên giả cách mắng rằng: “Sao ông lại nói thế, tôi phải bắt ông nộp quan”. Đào thản nhiên nói: “Tôi thấy thiên thời nhân sự như thế cho nên tôi mới dám nói. Nay ông muốn cáo giác tôi, thì tôi không phải là người sợ chết”. Lý Công Uẩn vội nói: “Tôi đâu dám cáo giác ông, chỉ sợ lời nói ấy tiết lộ thì chết nên răn ông đó thôi”. Sang hồi thứ hai, sử gia cho thấy Đào đã động viên Lý Công Uẩn, thúc đẩy quyết tâm giành ngai vàng. Đào khẳng định lòng dân đã hướng về Lý và lòng trời cũng đã ngả về Lý. Điều này vừa củng cố quyết tâm của Lý và hối thúc phải hành động ngay kẻo mất thời cơ có một không hai này. Sử ghi: Hôm sau, Đào lại nói: “Người trong nước ai cũng bảo họ Lý khởi nghiệp lớn, lời sấm đã hiện ra rồi, đó là cái họa không thể che giấu được nữa. Chuyển họa thành phúc chỉ trong sớm chiều. Đây là lúc trời trao người theo, Thân vệ còn ngại ngần gì nữa”. Lý Công Uẩn nói: “Tôi đã hiểu rõ ý của ông, không khác gì ý của Vạn Hạnh, nếu theo như lời ấy thì nên tính kế thế nào?”. Đào đáp: “Thân vệ là người khoan thứ nhân từ, lòng người chịu theo, hiện nay trăm họ mỏi mệt, không chịu nổi. Thân vệ nên nhân đó lấy ân đức mà vỗ về thì người ta tất xô nhau kéo về như nước chảy chỗ thấp, có ai ngăn được”. Hồi thứ hai này cho thấy không riêng gì Đào Cam Mộc mà Vạn Hạnh cũng khuyên Lý phải hành động và hẳn Lý đã có kế hoạch nhưng còn thiếu người làm ngòi nổ. Nay người đó chính là ông Chi hậu họ Đào này. Chi hậu là chức quan trong nội đình (sau này Lý Thường Kiệt cũng từng giữ chức Chi hậu), tất phải có thế lực, lực lượng hậu thuẫn hẳn cũng không phải ít, đủ sức khống chế các triều quan. Và thế là chuyển sang điểm đỉnh. Hồi thứ ba quyết định sự thành công của cuộc đảo chính. Sử ghi: “Ngay ngày hôm đó, Đào Cam Mộc nói với triều thần rằng hiện nay dân chúng khác lòng, trên dưới lìa ý, mọi người chán ghét tiên đế hà khắc bạo ngược, không muốn theo về vua nối mà đều có lòng suy tôn quan Thân vệ, bọn ta không nhân lúc này cùng nhau sách lập Thân vệ làm thiên tử, lỡ bối rối có xảy tai biến gì, chúng ta có giữ được cái đầu không? Mọi người vui vẻ nghe lời, dìu Lý Công Uẩn lên điện, tôn lên ngôi Hoàng đế, trăm quan đều quỳ dưới sân, tung hô vạn tuế”. Theo sử ghi như vậy thì: Cuộc thay ngôi diễn ra nhanh chóng. Vai trò của Đào Cam Mộc như vậy thực là quan trọng. Chắc chắn là ông đã ngầm vận động các triều thần và chắc chắn đã nắm chắc lực lượng vũ trang nên “mọi người (mới) vui vẻ nghe theo” như sử đã ghi. Thực tế trong triều tất thể nào cũng còn hoàng thân quốc thích nhà Lê cùng những kẻ cận thần sủng ái của Ngọa Triều. Vậy mà cuộc đảo chính diễn ra êm thấm, “vui vẻ” không có một phản ứng thì đủ tỏ sức sắp đặt, bài binh bố trận tài tình của Đào Cam Mộc. Tất nhiên phải có cả tác động của sư Vạn Hạnh. Có điều là sử không hề ghi chép gì. Vai trò họ Đào quan trọng như vậy mà gốc gác quê hương không tỏ. Trước đây các nhà nghiên cứu vẫn coi ông Đào là người Bắc Ninh, đồng hương với vua Lý. Nhưng tra thần tích 16 xã huyện Tiên Du và 10 xã huyện Từ Sơn đều không thấy nơi nào thờ Đào Cam Mộc. Chỉ khi đọc trên tờ báo Thăng Long - Hà Nội văn hiến số 43, xuất bản tháng sáu năm 2007, bài Thái sư Á vương Đào Cam Mộc của Lê Thành Hiểu, mới biết quê nội của ông là làng Tràng Lang, nay thuộc xã Định Tiến huyện Yên Định, Thanh Hóa và quê ngoại là làng Nam Thạch cùng huyện. Không biết có tài liệu nào đề cập tới vấn đề này trước đó không? Gần đây tôi có về lại các nơi này để tìm hiểu thì thực tế thu nhận được như sau: Ngay ở quê nội và ngoại đó nhiều người già không hề biết là làng mình có ông Đào Cam Mộc. Chỉ gần đây, nhiều người tìm về hỏi han họ Đào, thế là người hai làng trên đều công nhận sự thể đó. Có điều là đền thờ - coi là đền Đào Cam Mộc - thì ở cả hai nơi đã bị phá từ thời nào rồi, vài năm gần đây mới làm lại và không còn thần tích, thần phả, kể cả bài vị Đào Cam Mộc cũng không có. Ở quê Tràng Lang có một số sắc phong nhưng là của các vị thần khác. Ở quê Nam Thạch cũng không còn thần tích, sắc phong, chỉ có hai ngai ở trong đặt bài vị nhưng chẳng có chữ. Tại Tràng Lang có họ Đào nhưng lại từ nơi khác đến cư ngụ mới khoảng bảy tám đời. Còn Nam Thạch không có họ Đào. Tuy nhiên, ở Nam Thạch có một ông già kể, cụ Đào Cam Mộc quê nội là Tràng Lang nhưng từ nhỏ đã mồ côi cha, nên về ở quê mẹ. Nhà nghèo phải mò cua bắt ốc để sinh sống, được cái là Đào rất khỏe. Một hôm thuyền vua Lê Đại Hành qua làng bị cạn, quân lính không sao kéo thuyền đi được. Đang lặn ngụp dưới sông, Cam Mộc liền ghé vai nâng thuyền lên và thế là thuyền dịch chuyển được. Vua Lê bèn tuyển Cam Mộc vào đội vũ sĩ. Và thế là từ đấy chàng Đào theo vua Lê đi chinh chiến, trở thành tướng giỏi. Quê hương bản quán vị khai quốc công thần nhà Lý, như vậy còn nhiều vấn đề lớn chưa tường được. Mong các nhà sử học xác minh thêm, cũng như thập phương cung cấp được tư liệu gì… Làm được điều này cũng là góp phần tìm ra diện mạo người có công với đất Thăng Long. |
