Table of Contents- Nam châm có thể hút các vật bằng sắt hoặc thép (hình H.1). Show - Đưa thanh nam châm lại gần một kim nam châm, một đầu của kim bị hút và quay về phía nam châm (hình H.2) Ta nói nam châm có tính chất từ. - Dùng dây dẫn mảnh có vỏ cách điện quấn nhiều vòng xung quanh một lõi sắt non, ta có một cuộn dây. Nối hai đầu cuộn dây này với nguồn điện và công tắc ta được một nam châm điện.  Thí nghiệm - Treo một thanh sắt nhỏ trước cuộn dây (hình H.3), mô tả hiện tượng xảy ra khi công tắc đóng (hình H.4).
Nhận xét: Khi công tắc đóng, thanh sắt bị hút về một đầu của cuộn dây. - Đặt một kim nam châm trước cuộn dây (hình H.5), mô tả hiện tượng xảy ra khi công tắc đóng (hình H.6).
Nhận xét: Khi công tắc đóng, một cực của kim nam châm bị hút, cực kia bị đẩy. Vậy: - Cuộn dây dẫn quấn quanh lõi sắt non có dòng điện chạy qua là nam châm điện. - Nam châm điện (có tính chất từ) vì nó có khả năng làm quay kim nam châm hoặc hút các vật bằng sắt hoặc thép. * Kết luận: Ta nói dòng điện có tác dụng từ vì nó có thể làm quay kim nam châm. * Hình H.7 cho thấy một cần cẩu dùng nam châm điện. Thiết bị này có thể hút và di chuyển các vật rất nặng bằng sắt, thép. II. Tác dụng hóa họcQuan sát thí nghiệm của giáo viên (hình H.8)
Nhận xét: - Khi công tắc mở, đèn không sáng, các thỏi than có màu đen. - Khi công tắc đóng, đèn sáng. Điều này chứng tỏ dung dịch muối đồng sunphat là chất dẫn điện. - Vài phút sau khi công tắc đóng, thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được phủ một lớp màu của đồng. * Kết luận: Dòng điện có tác dụng hóa học, chẳng hạn khi cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm. III. Tác dụng sinh lí- Nếu sơ ý để dòng điện đi qua cơ thể người thì dòng điện sẽ làm các cơ co giật, có thể làm tim ngừng đập, ngạt thở và thần kinh bị tê liệt. Đó là tác dụng sinh lí của dòng điện.
- Dòng điện gây nguy hiểm đến tính mạng con người, phải hết sức cẩn trọng khi dùng điện, nhất là với mạng điện gia đình. - Tuy nhiên trong y học, với dòng điện phù hợp, người ta có thể áp dụng để chữa một số bệnh. * Kết luận: Dòng điện có tác dụng sinh lí khi đi qua cơ thể người và động vật. Bài tập luyện tập tác dụng từ, tác dụng hóa học và tác dụng sinh lí của dòng điện của trường Nguyễn KhuyếnCâu 1. Trong các trường hợp dưới đây, trường hợp nào biểu thị tác dụng sinh lí của dòng điện? A. Dòng điện làm bàn là nóng lên. B. Dòng điện làm bóng đèn sáng. C. Dòng điện làm quạt quay. D. Dòng điện làm tim ngừng đập. Câu 2. Khi cho dòng điện chạy qua cuộn dây dẫn quanh lõi sắt non thì cuộn dây này có thể hút A. các vụn nhôm. B. các vụn sắt. C. các vụn đồng. D. các vụn giấy viết. Câu 3. Tác dụng hoá học của dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sunfat được biểu hiện ở chỗ A. làm dung dịch này nóng lên. B. làm dung dịch này bay hơi nhanh hơn. C. làm biến màu của hai thỏi than nối với hai cực của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. D. làm biến màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. Câu 4. Dòng điện không có tác dụng nào dưới đây? A. Làm quay kim nam châm. B. Hút các mẩu giấy vụn. C. Làm nóng dây dẫn. D. Làm cơ co giật. Câu 5. Hoạt động của dụng cụ nào dưới đây dựa trên tác dụng từ của dòng điện? A. Ấm điện. B. Quạt điện. C. Đèn LED. D. Nồi cơm điện. Câu 6. Cần cẩu dùng nam châm điện hoạt động dựa trên tác dụng nào của dòng điện? A. Tác dụng nhiệt. B. Tác dụng phát sáng. C. Tác dụng từ. D. Tác dụng hoá học. Câu 7. Dòng điện không có tác dụng nào dưới đây? A. Tác dụng nhiệt. B. Tác dụng từ. C. Tác dụng phát ra âm thanh. D. Tác dụng hoá học. Câu 8. Để mạ bạc một cái hộp bằng đồng thì làm theo cách nào dưới đây? A. Nối hộp với cực dương của nguồn điện rồi nhúng hộp ngập trong dung dịch muối bạc. B. Nối hộp với cực âm của nguồn điện rồi nhúng hộp ngập trong dung dịch muối bạc. C. Nối một thỏi bạc với cực âm của nguồn điện và nối hộp với cực dương của nguồn, rồi nhúng thỏi bạc và hộp ngập trong dung dịch muối bạc để cho dòng điện chạy qua dung dịch này. D. Nối một thỏi bạc với cực dương của nguồn điện và nối hộp với cực âm của nguồn, rồi nhúng thỏi bạc và hộp ngập trong dung dịch muối bạc để cho dòng điện chạy qua dung dịch này. Câu 9. Người ta ứng dụng tác dụng hóa học của dòng điện vào việc nào sau đây? A. Làm đi-na-mô phát điện. B. Chế tạo loa. C. Mạ điện. D. Chế tạo mi-crô. Câu 10. Trong các liệt kê dưới đây, liệt kê nào gồm toàn các dụng cụ điện mà hoạt động của chúng dựa chủ yếu vào tác dụng từ của dòng điện? A. Máy tính cá nhân, quạt điện, rađiô, tivi. B. Máy bơm nước, quạt điện, cần cẩu điện, chuông điện. C. Điện thoại di động, máy tính bỏ túi, máy chụp ảnh tự động, chuông điện. D. Bút thử điện, bóng đèn dây tóc, bàn là, lò sưởi điện. Hướng dẫn giải bài tập luyện tập tác dụng từ, tác dụng hóa học và tác dụng sinh lí của dòng điệnĐÁP ÁNCâu 1: Chọn D. + Dòng điện làm tim ngừng đập. Câu 2: Chọn B. + các vụn sắt. Câu 3: Chọn D. + làm biến màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. Câu 4: Chọn B. + Hút các mẩu giấy vụn. Câu 5: Chọn B. + Quạt điện. Câu 6: Chọn C. + Tác dụng từ Câu 7: Chọn C. + Tác dụng phát ra âm thanh. Câu 8: Chọn D. + Nối một thỏi bạc với cực dương của nguồn điện và nối hộp với cực âm của nguồn, rồi nhúng thỏi bạc và hộp ngập trong dung dịch muối bạc để cho dòng điện chạy qua dung dịch này. Câu 9: Chọn C. + Mạ điện. Câu 10: Chọn B. + Máy bơm nước, quạt điện, cần cẩu điện, chuông điện. Giáo viên biên soạn : Trần Thị Nguyên Đơn vị: Trường THCS - THPT Nguyễn Khuyến
1. Tác dụng nhiệt Rất dễ thấy, tác dụng nhiệt của dòng điện biểu hiện khi cho dòng điện chạy qua một vật dẫn điện thì vật đó sẽ bị nóng lên. Nguyên nhân có tác dụng nhiệt là do các vật dẫn có điện trở, trở kháng cản trở dòng điện nên sinh ra nhiệt. Ứng dụng của tác dụng nhiệt được biểu hiện qua sự vận hành của bàn là. Khi cắm điện, dòng điện chạy qua làm bàn là nóng lên cho khả năng là phẳng quần áo. Ngoài ra tác dụng này còn được biểu hiện qua đèn dây tóc, bếp điện, nồi cơm điện, cầu chì,… 2. Tác dụng quang Dòng điện đi qua các thiết bị như bóng đèn biến điện năng thành quang năng khiến bóng đèn phát sáng. Đó là một trong những tác dụng rất quan trọng của dòng điện. Dòng điện cho khả năng làm sáng bóng đèn của bút thử điện và đèn điot phát quang mặc dù chưa tới nhiệt độ cao. Tác dụng quang được ứng dụng để chế tạo các loại đèn. Ngày nay, các nhà khoa học đang không ngừng nghiên cứu ra nhiều loại bóng đèn giúp tiết kiệm điện năng như đèn huỳnh quang, compact, đèn led,… 3. Dòng điện có tác dụng từ Mọi điện tích dịch chuyển luôn sinh ra từ trường. Khi dòng điện chạy qua một cuộn dây quấn quanh lõi sắt sẽ làm cho kim nam châm bị lệch ra khỏi vị trí cân bằng cũng như cho khả năng hút kim loại. Ứng dụng thực tiễn từ tác dụng từ của dòng điện chính là để chế tạo chuông điện, động cơ điện, nam châm điện,… 4. Tác dụng hóa học Để có thể làm rõ được tác dụng này chúng ta cần tiến hành làm thí nghiệm. Cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng. Sau một thời gian, thỏi than trong dung dịch muối đồng nối với cực âm của nguồn sẽ được phủ một lớp đồng. Hiện tượng này chứng tỏ dòng điện có tác dụng hóa học. Ứng dụng trong công nghiệp đúc điện, mạ điện (mạ vàng, mạ bạc, mạ đồng...), tinh luyện kim loại và nạp điện cho acquy... 5. Tác dụng sinh lí Nếu dòng điện đi qua cơ thể người hay động vật có thể gây ra những cơn co giật, tim ngừng đập, ngạt thở, thần kinh bị tê liệt và có thể chết. Ta nói dòng điện có tác dụng sinh lí. Lưu ý: - Dòng điện có thể gây nguy hiểm tới tính mạng con người. Cho nên phải hết sức thận trọng khi dùng điện, nhất là với mạng điện gia đình. - Trong y học, người ta vẫn có thể dùng dòng điện để chữa một số bệnh. Ví dụ: + Máy kích tim: Khi tim đã ngừng đập, người ta có thể dùng liệu pháp sốc điện để cố gắng kích thích tim đập lại với hy vọng duy trì sự sống. + Máy châm cứu: Chữa các bệnh tai biến, đau đầu, đau lưng, méo mồm miệng, đầy bụng, thoái hóa khớp, giảm thị lực... ⇒ Ngoài các tác dụng trên ta có thể nói dòng điện có tác dụng cơ học. Vì khi dòng điện chạy qua động cơ thì làm quay động cơ. Tác dụng cơ học có ứng dụng là chế tạo động cơ điện dùng trong đời sống hàng ngày như: quạt điện, máy bơm nước, máy xay... |
