§16. TIÊU HÓA ở ĐỘNG VẬT (tiếp theo) KIẾN THỨC Cơ BẢN Động vật ăn các loại thức ăn khác nhau có ống tiêu hóa biến đổi thích nghi với thức ăn. Thú ãn thịt có răng nanh, răng trước hàm và răng ăn thịt phát triển, ruột ngắn. Thức ăn được tiêu hóa cơ học và hóa học. Thú ăn thực vật có các răng phát triển dùng nhai và nghiền thức ăn; dạ dày một ngăn hoặc bốn ngăn, manh tràng rất phát triển, ruột dài. Thức ăn được tiêu hóa cơ học, hóa học và biến đổi nhờ vi sinh vật cộng sinh. II. GỌ’I Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA A. PHÁN TÌM HIỂU VÀ THẢO LUẬN Kề tên vài loại động vật ăn thịt, ăn thực vật vù ăn tạp. Trả lời: Động vật ăn thực vật? dê, thỗ, bò, ngựa,... Động vật ăn thịt: hổ, sư tử, chó sói, mèo rừng,... Động vật ăn tạp: lợn, khỉ, vượn (ăn thực vật là chủ yếu). Điền các đặc điếm (cấu tạo và chức năng) thích nghi với thức ăn cửa ống tiêu hóa vào các cột tương ứng ở being 16. Trả lời: Tên bộ phận ĐỘNG VẬT ĂN THỊT ĐỘNG VẬT ĂN THựC VẬT Răng - Răng cửa hình chêm để lấy thịt ra khỏi xương - Răng nanh giống răng cửa. Khi ăn cỏ các răng này tì lên tấm sừng ở hàm trên để giữ chặt cỏ. - Ranh nanh nhọn và dài dùng đe cắm vào con mồi và giữ mồi cho chặt. Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn dùng để cắt thịt thành các mảnh nhỏ để dỗ nuốt. - Răng cạnh hàm và răng hàm phát triển, dùng để nghiền nát cỏ' khi động vật nhai. - Răng hàm nhỏ nôn ít được sử dụng. Dạ dày - Dạ dày là một cái túi lớn nên gọi là dạ dày đơn. - Dạ dày thỏ, ngựa là dạ dày đơn (1 túi). - Thịt được tiêu hóa cơ học và hóa học giông như trong dạ dày người (dạ dày co bóp để làm nhuyễn thức ăn trộn đều với dịch vị. Enzim pepsin thủy phân protein thành các pcptit). - Dạ dày trâu, bò có 4 túi. Ba túi ị đầu tiên là: dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách. Túi thứ tư là dạ múi khố. Dạ cỏ là nơi lưu trữ, làm mềm thức ãn khô và lên men. Trong dạ cỏ có rất nhiều vi sinh vật tiêu hóa xcnlulôzơ và các chát dinh dương khác. Dạ tổ ong và dạ lá sách giúp hâp thụ lại nước. Dạ múi khế tiết ra pepsin, và IIC1 tiêu hóa prôtêin có trong cỏ và vi sinh vật từ dạ cỏ xuống. Bản thân vi sinh vật cũng là nguồn cung câp prôtêin quan trọng cho động vật. Ruột non Ruột non ngắn hơn nhiều so với ruột non của động vật ăn thực vật. Các chất dinh dưỡng dược tiêu hóa hóa học và hấp thụ trong ruột non giông như ở người. Ruột non có thể dài vài chục mét và dài hơn rất nhiều so với ruột non của động vật ăn thịt. Các chất dinh dưỡng được tiêu hóa hóa học và hấp thụ trong ruột non giống như ở người. Manh ' tràng - Manh tràng không phát triển và không có chức năng tiêu hóa thức ăn - Manh tràng rất phát triển và có nhiều vi sinh vật sông cộng sinh tiếp tục tiêu hóa xenlulôzơ và các chất dinh dưỡng có trong tế bào thực vật. Các châì dinh dưỡng dơn giản được hâp thụ qua thành manh tràng. B. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 1. Nêu sự khúc nhau cơ bản về cấu tạo Ốnịị tiêu hóa vù quá trình tiêu hóa thức ăn của thú ăn thịt và ăn thực vật. Trả lời: Sự khác nhau cơ bản: Thú ăn thịt Thú ăn thực vật Thích nghi với thức ăn là thịt mềm, giàu chất dinh dưỡng: Thích nghi với thức ăn thực vật cứng và khó tiêu hóa: Cấu - Răng nanh: nhọn và dài để - Răng nanh và răng cửa giống nhau, tao cắm vào mồi và giữ chặt mồi. khi ăn cỏ các răng này tì lên tấm ống tiêu Răng cửa: gặm và lây thịt ra khỏi xương. sừng ỏ hàm trên để giữ chặt cỏ. hóa Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn cắt thịt thành những mảnh nhỏ. Răng hàm và răng trước hàm dùng dể nghiền nát cỏ. Dạ dày đơn. Ruột non ngắn Manh tràng không phát triểh. Dạ dày đơn (thỏ, ngựa;...), dạ dày 4 túi (trâu, bò). Ruột non rất dài. Manh tràng râ't phát triển có nhiều vi sinh vật cộng sinh. Quá trình tiêu hóa thức ăn Thức ăn được tiêu hóa cơ học và hóa học, được hấp thụ trong ruột non giông ở người. Thức ăn thực vật được tiêu hóa cơ học, hóa học và hấp thụ 1 phần trong dạ dày và ruột non. Phần thức ăn còn lại chuyển vào manh tràng và tiếp tục liêu hóa nhờ vi sinh vật cộng sinh trong manh tràng. Tại sao thú ăn thực vật thường phải ăn số lượng thức ăn rất lớn ? Trả lời: Thú ăn thực vật thường phải ăn sô" lượng thức ăn rất lớn vì thức ăn thực vật có hàm lượng dinh dưỡng ít, nên phải ãn đủ nhiều mới dủ châ"t dinh dưỡng cần cho cơ thể. Đánh dấu X vào fì □ c/ỉí> ý trử lời dũng về tiêu hóa xenlulôĩ.ơ: Trong ống tiêu hóa của động vật nhai lại, thành xenlulôzơ của tế bào thực vật: a) không được tiêu hóa nhưng được phá vỡ ra nhờ co bóp mạnh của dạ dày. b) được nước bọt thủy phân thành các thành phần dơn giản. 0 c) được tiêu hóa nhờ các vi sinh vật cộng sinh trong manh tràng và dạ dày. d) được tiêu hóa hóa học nhờ các enzim tiết ra từ ống tiêu hóa. CÂU HỎI BỔ SUNG Nhai lụi thức ăn ở động vật nhai lại có tác dụng gì? Trả lời: Nhai lại thức ăn có tác dụng nghiền nát thức ăn, phá vỡ vách xenlulôzơ của tế bào thực vật tạo điều kiện thuận lợi cho liêu hóa thức ãn trong dạ dày và ruột non. , Nhai lại còn làm tăng tiết nước bọt, tạo môi trương ẩm và kiềm trong dạ dày cỏ để vi sinh vật họat động thuận lợi. Show
Chức năng không đúng với răng của thú ăn thịt là răng cửa giữ thức ăn. Răng cửa của chúng hình nêm để lấy thịt ra khỏi xương. Răng nanh nhọn và dài dùng để cắm vào con mồi và giữ chặt mồi. Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn cắt thịt thành các mảnh nhỏ để dễ nuốt. Răng hàm nhỏ nên ít được sử dụng. Trắc nghiệm: Chức năng không đúng với răng của thú ăn thịt là?A. Răng cửa gặm và lấy thức ăn ra khỏi xương B. Răng cửa giữ thức ăn C. Răng nanh cắn và giữ mồi D. Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn cắt thịt thành những mảnh nhỏ Trả lời: Đáp án đúng: B. Răng cửa giữ thức ăn Chức năng không đúng với răng của thú ăn thịt là răng cửa giữ thức ăn. Kiến thức vận dụng để trả lời câu hỏi1. Tiêu hóa là gì?- Tiêu hóa là quá trình biến đổi các chất dinh dưỡng có trong thức ăn thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được. - Động vật là sinh vật dị dưỡng, chỉ có thể tồn tại và phát triển nhờ lấy các chất dinh dưỡng (có trong thức ăn) từ môi trường ngoài. - Các chất dinh dưỡng hữu cơ như protein, lipit và cacbohidrat thường có cấu trúc phức tạp → cần phải trải qua quá trình biến đổi trong hệ tiêu hóa của động vật tạo thành các chất dinh dưỡng đơn giản mà cơ thể hấp thụ được. - Các chất dinh dưỡng được hấp thụ sẽ tham gia vào các quá trình chuyển hóa bên trong tế bào (chuyển hóa nội bào). - Các sản phẩm phân hủy từ quá trình chuyển hóa nội bào sẽ được thải ra bên ngoài thông qua hệ bài tiết, hô hấp. - Ở động vật đơn bào, thức ăn được tiêu hóa trong không bào tiêu hóa. Ở các nhóm động vật khác, thức ăn được tiêu hóa ở bên ngoài tế bào, trong túi tiêu hóa hoặc trong ống tiêu hóa. Xem thêm: >>> Thành phần nào dưới đây không bị biến đổi qua quá trình tiêu hoá? 2. Các hình thức tiêu hóa- Tiêu hóa nội bào: trong tế bào tại các không bào tiêu hóa nhờ hệ thống enzim. - Tiêu hóa ngoại bào: diễn ra bên ngoài tế bào trong túi tiêu hóa hoặc ống tiêu hóa. Tiêu hóa nội bào thường xảy ra ở động vật nguyên sinh trong khi đó, tiêu hóa ngoại bào xảy ra ở vi khuẩn, nấm và ở động vật với một ống tiêu hóa. Tóm lại, sự khác biệt chính giữa tiêu hóa nội bào và tiêu hóa ngoại bào là vị trí và độ phức tạp của từng loại cơ chế tiêu hóa. 3. Đặc điểm tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật
|
