Đại hội VI của Đảng (tháng 12-1986) nêu 4 nội dung Đảng cần đổi mới: “Đổi mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế; đổi mới tổ chức; đổi mới đội ngũ cán bộ; đổi mới phong cách lãnh đạo và công tác”1. Vấn đề “đổi mới phong cách lãnh đạo và công tác” đến Đại hội VII đã được điều chỉnh lại thành “đổi mới phương thức lãnh đạo và phong cách công tác”. 4 vấn đề trên đây tuy sau này được bổ sung khía cạnh này hay khía cạnh khác, nhưng nhìn chung, Đảng - với tư cách là đảng cầm quyền - phải tự đổi mới, tự chỉnh đốn về nhiều mặt.
Trong công tác xây dựng Đảng, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (6-1988) ra Nghị quyết về một số vấn đề cấp bách về công tác xây dựng Đảng. Hội nghị chủ trương phát huy bản chất và truyền thống tốt đẹp của Đảng; đổi mới tư duy; đổi mới đội ngũ cán bộ; đổi mới phong cách lãnh đạo và phong cách công tác; nâng cao giác ngộ cách mạng, bồi dưỡng lý tưởng, phẩm chất, kiến thức và năng lực lãnh đạo của cán bộ, đảng viên; mở rộng dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ luật trong Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng với giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
Đảng xác định, tự đổi mới Đảng phải gắn liền với tự chỉnh đốn Đảng. Đại hội VII của Đảng chính thức đặt ra vấn đề đổi mới Đảng gắn liền với chỉnh đốn Đảng, thể hiện rõ nhất là ở Cương lĩnh, trong đó chỉ rõ: “Để đảm đương được vai trò lãnh đạo, Đảng phải vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, phải thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn, ra sức nâng cao trình độ trí tuệ, năng lực lãnh đạo”2. Đảng tự đổi mới, tự chỉnh đốn không phải chỉ tiến hành một lần, trong một thời gian ngắn là đủ. Ngay khi bước vào thời kỳ đổi mới, Đại hội VI của Đảng đã chỉ rõ: “Đổi mới tư duy trong mọi lĩnh vực hoạt động của Đảng và Nhà nước là việc cấp bách, đồng thời là việc thường xuyên, lâu dài”3. Chính vì vậy, Đại hội VIII của Đảng khẳng định: “Đảng phải thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn... đây là một quy luật phát triển của Đảng”4.
Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng (30-10-2016); ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Xác định xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, Đảng thường xuyên tự chỉnh đốn để không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu để gánh vác sứ mệnh lịch sử lớn lao của mình. Trong nhiều nhiệm kỳ gần đây, nhất là tại Đại hội XII, Đảng tiếp tục cảnh báo phải đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng, Đảng đã tạo những chuyển biến quan trọng, nhưng một số việc chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra; tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngày càng tinh vi, làm giảm sút niềm tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ.
Mặt khác, tình hình thế giới, xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế đang có nhiều diễn biến phức tạp, tác động mạnh mẽ, nhiều chiều đến đội ngũ cán bộ, đảng viên; trước những ảnh hưởng tiêu cực của kinh tế thị trường, của những cám dỗ đời thường, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn biến hằng ngày, hằng giờ trong tư tưởng, hành động mỗi con người.
Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII ban hành nghị quyết về xây dựng, chỉnh đốn Đảng là xuất phát từ yêu cầu cấp thiết của công tác xây dựng Đảng, là đòi hỏi tất yếu khách quan của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật, đánh giá đúng sự thật, nghị quyết đã chỉ ra một cách hệ thống những biểu hiện của suy thoái; từ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn; nếu không ngăn chặn, đẩy lùi kịp thời sẽ đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của Đảng và sự an nguy của chế độ.
Đây không chỉ là nhiệm vụ cấp bách, thường xuyên của các cấp ủy đảng mà còn là trách nhiệm của các tổ chức chính trị - xã hội, các thành viên của MTTQ và các tầng lớp nhân dân. Mục tiêu đặt ra là nhận diện đầy đủ, sâu sắc và đề ra các giải pháp cụ thể, để đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thoái, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; khắc phục những yếu kém trong công tác cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đứng đầu các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trách nhiệm và động cơ đúng đắn, thật sự tiên phong gương mẫu, luôn đặt lợi ích của tập thể, của quốc gia, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân, thật sự là cán bộ của nhân dân, vì nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc. Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là để củng cố sự đoàn kết thống nhất, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự đồng thuận trong nhân dân, giữ vững nguyên tắc hoạt động, kỷ cương của Đảng, chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; không để phần tử xấu lợi dụng xuyên tạc, kích động, chia rẽ nội bộ.
Tại Hội nghị cán bộ toàn quốc nhằm quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngày 9-12-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có bài phát biểu quan trọng giúp chúng ta càng thấy vững tin vào sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã nêu ra. Tổng Bí thư đã chỉ rõ những tinh thần mới, nội dung mới của Hội nghị Trung ương 4.
Một là, sâu rộng hơn về nội dung và phạm vi. Trong đó, về nội dung: chủ động tiến công mạnh mẽ hơn về tư tưởng chỉ đạo: không chỉ trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà còn bao gồm cả trong xây dựng hệ thống chính trị; không chỉ đối với đảng viên và các cấp ủy, tổ chức đảng mà còn mở rộng ra cả đối với cán bộ, công chức, viên chức, các cấp chính quyền, các cơ quan, đơn vị trong toàn hệ thống chính trị, nhất là ở các cơ quan thực thi pháp luật, những đối tượng có chức, có quyền, những nơi có nhiều đặc quyền, đặc lợi, kể cả các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đúng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng là: xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện. Về phạm vi: cùng với ngăn chặn, đẩy lùi còn phải chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực... Đồng thời, bổ sung, làm rõ hơn hệ thống những biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “tiêu cực” sát hợp với tình hình mới.
Hai là, mục tiêu được xác định lần này cao hơn và sát hợp hơn với tình hình mới: Đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng; hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước; đổi mới nội dung, phương thức và nâng cao chất lượng hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.
Kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm những cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa “xây” và “chống”, xây là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược, lâu dài; chống là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, cấp bách. Tạo bước phát triển mới của Đảng về trí tuệ, bản lĩnh chính trị, thực sự là đạo đức, là văn minh, gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân tin yêu; đủ uy tín và năng lực lãnh đạo thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Ba là, bổ sung, làm rõ, đồng bộ và sắc bén hơn một số nhiệm vụ, biện pháp trong thời gian tới: phải tiến hành đồng bộ và quyết liệt hơn nữa nhiều công việc cụ thể, thiết thực, tập trung vào 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp mà Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã đề ra về công tác chính trị, tư tưởng, tự phê bình và phê bình; về cơ chế, chính sách; về kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; về phát huy vai trò của nhân dân và MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội. Đồng thời, bổ sung, nhấn mạnh thêm nhóm nhiệm vụ, giải pháp về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu gắn với đổi mới, sắp xếp tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Bảo đảm nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ; quán triệt sâu sắc vai trò của công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”, có ý nghĩa quyết định mọi thành công của cách mạng nước ta, cả trước mắt và lâu dài.
Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là để làm cho Đảng ta ngày càng mạnh hơn; cán bộ, đảng viên gương mẫu hơn; tổ chức đảng có sức chiến đấu cao hơn; đoàn kết nội bộ tốt hơn; gắn bó với nhân dân mật thiết hơn; thúc đẩy thực hiện nhiệm vụ chính trị đạt kết quả cao hơn; chứ không phải ngược lại.
Tiếp thu tinh thần bài phát biểu của Tổng Bí thư, chúng ta vững tin về sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, phục vụ cho lợi ích chính đáng của Nhân dân chính là mong muốn mà Đảng ta theo đuổi vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Cường, Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Sđd, tr.124.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1991, tr.21.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Sđd, tr.126.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Sđd, tr.47.