Người nói có, người bảo không Trong danh sách nghệ sĩ chèo được đề nghị phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) lần này chỉ có 2 người, đó là nghệ sĩ Lương Duyên của Nhà hát Chèo Hà Nam và họa sĩ Dân Quốc - nguyên họa sĩ thiết kế sân khấu Nhà hát Chèo VN. Trong khi đó, tại danh sách trình lên Hội đồng xét danh hiệu cấp Nhà nước còn có tên 2 NSƯT của Nhà hát Chèo Hà Nội, đó là Hoàng Quốc Anh và Bùi Xuân Hinh, nhưng đến khi có kết quả đề nghị lần cuối thì 2 nghệ sĩ này lại... trượt vỏ chuối.
Liên lạc với NSƯT Lê Chức- người có mặt trong Hội đồng xét danh hiệu NSND, NSƯT cấp Nhà nước để hỏi lý do vì sao 2 nghệ sĩ rất được công chúng yêu thích lại không được phong tặng danh hiệu lần này ông cho biết: “Về vấn đề này, nhà báo phải hỏi Hội đồng chuyên ngành, còn tôi không trả lời 2 trường hợp cụ thể đó, bởi vì họ không có tên trong danh sách đưa ra xét”. Khi mang câu hỏi này đến NSND Lê Tiến Thọ- thành viên của Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ, ông cho biết: “Bây giờ lâu quá rồi, tôi cũng không nhớ chính xác lắm vì có quá nhiều hồ sơ nhưng rõ ràng là có tên 2 nghệ sĩ này mà”. Và sự khẳng định của NSND Lê Tiến Thọ là chính xác vì trong danh sách 96 hồ sơ đưa lên Hội đồng cấp Nhà nước có tên của Xuân Hinh và Quốc Anh, trên trang web của Bộ VHTTDL còn ghi chú: “Đã trình lên Hội đồng thường trực cấp Nhà nước- Bộ VHTTDL ngày 10.3.2011”. Ông Nguyễn Hải Anh - Vụ trưởng Vụ Thi đua Khen thưởng (Bộ VHTTDL) giải thích về trường hợp của 2 nghệ sĩ này như sau: “Trường hợp của nghệ sĩ Xuân Hinh là khi đưa ra Hội đồng bầu chọn thì không đủ phiếu, còn nghệ sĩ Quốc Anh là chưa đủ thời gian công tác trong biên chế tính từ khi được phong tặng danh hiệu NSƯT vào năm 2007”. Liệu có cứng nhắc? Sáng 5.4, tiếp đón chúng tôi ở Nhà hát Chèo Hà Nội - nơi NSƯT Quốc Anh làm Phó Giám đốc, anh cho biết: “Cũng như trường hợp của ca sĩ Trọng Tấn và Anh Thơ trước đây bị gạt hồ sơ đi vì thiếu mấy tháng thâm niên trong biên chế, lần này hồ sơ của tôi bị loại cũng như thế chứ Huy chương Vàng thì tính đến nay tôi có 10 cái rồi. Nghệ sĩ Xuân Hinh: Tôi không có ý kiến Liên lạc với nghệ sĩ Xuân Hinh, anh cho biết vừa trở về từ chuyến lưu diễn tại Canada và mới biết thông tin lại trượt tiếp lần phong tặng danh hiệu NSND lần này. Anh nói: “Tôi đề nghị nhà báo đưa nguyên văn lời phát biểu của tôi: Tôi - Xuân Hinh - xin không có một ý kiến gì hết về đợt phong tặng danh hiệu NSND lần này”. Nghệ sĩ Quốc Anh: Ước gì người dân được bỏ phiếu! “Tôi không bao giờ làm đơn khiếu nại hay xin xỏ ai xét lại cho trường hợp của tôi, tôi chỉ ước sao người dân được bỏ phiếu phong tặng danh hiệu nghệ sĩ là hay nhất. Tôi ngẫm, nhạc sĩ Phạm Tuyên nói là thấm thía nhất, đừng đợi đến lúc người ta tàn tạ rồi mới trao giải, lúc người ta đang xuân sắc nhất, đang nỗ lực cống hiến nhất thì bỏ qua, đợi đến lúc già nua “hết đát” rồi mới vinh danh thì bẽ bàng lắm”. Tôi tự bảo mình, thôi thì coi như là cái máy vi tính phong tặng danh hiệu nó gạt mình ra vì chưa đủ dữ liệu để xét chọn. Bao nhiêu nghệ sĩ tài năng lão thành như nghệ sĩ Diễm Lộc, Thanh Trầm còn chưa đến lượt. Tôi, cũng như Trọng Tấn, Anh Thơ xem như là các “nghệ sĩ thiếu tháng” chưa đủ tuổi để làm NSƯT, NSND đợt này vậy”. Trao đổi với chúng tôi về trường hợp của NSƯT Xuân Hinh, nghệ sĩ Quốc Anh cho biết: “Lần năm 2007, nghệ sĩ Xuân Hinh được đề nghị phong tặng danh hiệu NSND nhưng cuối cùng cũng không được. Tôi cho rằng chẳng qua người ta cứ không ưa nhau, hiềm khích cá nhân là gạt đi, đến lần này lại nói là không đủ phiếu. Trước sau tôi vẫn khẳng định, với tài năng của NSƯT Xuân Hinh, anh hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu NSND”. Được biết, Sở VHTTDL Hà Nội cũng đã có công văn gửi lên Bộ VHTTDL để đề nghị xem xét 2 trường hợp của các nghệ sĩ Xuân Hinh và Quốc Anh, nhưng cuối cùng cũng vẫn không được thông qua ở Hội đồng cấp Nhà nước. Trong đợt xét tặng danh hiệu NSND lần này, Sở VHTTDL TP.HCM cũng làm đơn đề nghị xét danh hiệu đặc cách cho 6 nghệ sĩ: Soạn giả Viễn Châu, các nghệ sĩ Bạch Tuyết, Ngọc Giàu, Lệ Thủy, Kim Cương và Hồng Vân, và kết quả cả 6 trường hợp này được thông qua. Vì thế không thể không đặt câu hỏi về trường hợp của 2 nghệ sĩ Xuân Hinh và Quốc Anh, nếu nói rằng để khích lệ sân khấu truyền thống thì nên chọn một cách làm nào đó có tình hơn là cứ theo lý “án tại hồ sơ” mà xét thế này. Lê Tâm Xung quanh chuyện sở VHTT Hà Nội xét duyệt 10 NSƯT và hai nghệ sĩ gạo cội đặc cách danh hiệu NSND. Trong đó, NSƯT Công Lý được đề nghị xét tặng danh hiệu cao quý này. Sự tranh cãi bắt đầu từ đây.
Trong làng hài kịch Việt, từ mấy chục năm nay mỗi khi gọi tên các danh hài được hâm mộ nhất, công chúng không thể không nhắc đến hai cái tên: Xuân Hinh - Hoài Linh. Thậm chí, để ghi nhận sức ảnh hưởng của hai nghệ sĩ gạo cội này, người hâm mộ đặt cho họ một câu đối: "Bắc Xuân Hinh - Nam Hoài Linh" như một "bằng chứng nhận" về sự cống hiến trong nghệ thuật và sức ảnh hưởng của hai nghệ sĩ với mảng hài kịch của Việt Nam. Năm 2015, danh hài Xuân Hinh từng làm đơn đề nghị xét duyệt danh hiệu NSND nhưng bị trượt từ vòng cơ sở. Lý giải nguyên nhân vì sao Xuân Hinh lại có thể trượt danh hiệu này, NSND Lê Ngọc Cường (thành viên hội đồng xét duyêt danh hiệu NSƯT, NSND) trả lời trên báo GD&XH cho biết: "Xuân Hinh là một người rất giỏi. Về chèo thì khó ai qua được. Có lần tôi đưa đoàn đi biểu diễn ở châu Âu, khán giả ở bên đó mê Xuân Hinh đến mức chính tôi cũng ngạc nhiên. Mang đĩa sang bán, cứ 5 đô một cái mà bán không kịp. Sau phải mua thêm đĩa trắng để in sao sang. Nhưng bên cạnh đó cũng có cái dở là Xuân Hinh hay có những đơn từ về lối diễn xuất. Khi thăng hoa lên là lại tự biên tự diễn các lời thoại, mà họ cho là “thô”. Ở lần xét duyệt trước, tại hội đồng Nhà nước chuyên ngành sân khấu, tôi và một số người cũng bảo vệ cho Xuân Hinh. Cứ nghĩ là "êm" rồi nhưng khi bỏ phiếu thì vẫn có người không đồng ý, dù lúc lấy ý kiến thì không nói gì." Thời điểm đó, Xuân Hinh cũng lên tiếng trên báo NLD: "20 năm trước, tôi đã bị đánh trượt; năm nay, tôi lại tiếp tục bị trượt. Tôi đồng tình với phát biểu của NSND Kim Cương khi cho rằng sân khấu phía Nam được đánh giá cao là nhờ có mô hình sân khấu xã hội hóa nhưng họ thiệt thòi vì không có sân chơi đúng nghĩa để các sân khấu thi thố với nhau thì đào đâu ra HCV để đủ chuẩn. Còn sân khấu phía Bắc, phải nói thẳng rằng các vở dự liên hoan, khán giả đi xem bằng vé mời vỗ tay ầm ầm rồi tiễn vở diễn vào kho. Danh hiệu được trao cho những nghệ sĩ hội đủ HCV, HCB từ hội diễn phải được gọi là “nghệ sĩ không dân” vì vai diễn của họ có được đến với nhân dân đâu”.
Vậy là với lí do không đủ số huy chương theo quy định, "kẻ chọc cười dân giã" số 1 làng hài đất Việt đã bị loại khỏi danh sách NSND. Từ đó đến nay, tên của nghệ sĩ này vẫn không có trong danh sách được đề cử, cho dù luận về sức ảnh hưởng, khả năng bán vé, chuyên môn... Xuân Hinh đều đứng "trên cơ" rất nhiều nghệ sĩ đang được xét tặng danh hiệu này ở cùng lĩnh vực. NSƯT Hoài Linh lại là một trường hợp đặc biệt khác. Năm 2016, nam nghệ sĩ là nghệ sĩ hải ngoại duy nhất được đặc cách nhận danh hiệu NSƯT. Trả lời cho việc bất ngờ được đặc cách xét tặng danh hiệu, Hoài Linh trả lời trên báo Dân Trí như sau: "Thực sự, việc tôi được đặc cách phong tặng danh hiệu NSƯT từ trước giờ chưa có tiền lệ vì thế nên trước đó tôi nghĩ có làm hồ sơ chưa chắc mình đã được. Tuy nhiên, khi nghe tin mình được tôi đã rất bất ngờ. Sự nhìn nhận của Đảng, Nhà nước và các cơ quan quản lý văn hoá cho thấy đã có sự cởi mở hơn trong việc xét danh hiệu. Bên cạnh đó, khán giả đã đóng vao trò rất quan trọng. Chính khán giả đã tác động đến việc xem xét hồ sơ và phong tặng danh hiệu lần này của tôi. Trước đó, tôi cũng tham gia một số hội diễn sân khấu chuyên nghiệp và cũng đã có một số huy chương Vàng, Bạc. Tuy nhiên, tôi được biết trường hợp của tôi được 100% thành viên trong các hội đồng bỏ phiếu tán thành nhưng lại không dựa trên tiêu chí về huy chương đạt được trong các kỳ liên hoan, hội diễn do Cục Nghệ thuật biểu diễn tổ chức."
Nếu xét về góc độ "nhân dân" thì hai nghệ sĩ này đều xứng đáng bậc nhất. Ở khía cạnh chuyên môn, lối diễn của họ trở thành "mẫu mực" mà rất nhiều nghệ sĩ trẻ khác học theo. Ở khía cạnh thị trường, họ là những ngôi sao hài kịch đắt show nhất, các liveshow và các tour diễn ở trong nước và hải ngoại của hai nghệ sĩ này ít ai bì kịp. Công chúng có thể liệt kê thêm nhiều nghệ sĩ hài mà họ yêu thích, hoặc những nghệ sĩ khác có thể vỗ ngực tự dưng hỗn danh "tôi mà nhì thì không ai nhất ở cái làng hài này", nhưng thực sự để ngồi chung chiếu chung mâm về đẳng cấp cũng như phong độ, thì chỉ có "Bắc Xuân Hinh - Nam Hoài Linh". Thế nhưng, hai nghệ sĩ này hiện tại vẫn chỉ là NSƯT. Người thì trượt NSND vì "diễn thô", người thì bất ngờ khi được ưu tú và cũng chưa biết khi nào mới được "nhân dân" dù họ thực sự là cây đa cây đề của nghệ thuật hài kịch. XEM THÊM
|
