Ung thư tiền liệt tuyến là bệnh lý ác tính thường gặp ở nam giới cao tuổi. Theo số liệu của cơ quan thế giới nghiên cứu ung thư IARC, UTTTL có xuất độ cao thứ tư toàn cầu tính chung cả hai giới (sau ung thư phổi, vú, đại – trực tràng). Ở giai đoạn đầu ung thư tiền liệt tuyến không có triệu chứng rõ ràng nên rất khó phát hiện. Với sự hữu hiệu của xét nghiệm PSA và kỹ thuật sinh thiết tuyến tiền liệt, ngày càng có nhiều trường hợp UTTTL được tầm soát và chẩn đoán sớm. Chỉ số PSA được đánh giá là bước đột phá trong việc phát hiện và điều trị ung thư tiền liệt tuyến. Show Vậy chỉ số PSA là gì? Ý nghĩa của xét nghiệm PSA trong điều trị ung thư tiền liệt tuyến như thế nào? 1. Những thông tin cơ bản về chỉ số PSA PSA là một kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt, được tiết ra từ các tế bào biểu mô của tuyến tiền liệt. Phần lớn PSA trong máu đều gắn với các protein huyết tương. Chỉ có khoảng 30% PSA tự do không gắn với các protein. Các PSA tự do này không có khả năng phân hủy protein. Đây chính là lý do chỉ số PSA được coi là dấu ấn của ung thư tiền liệt tuyến. Tỷ lệ chỉ số PSA tự do/PSA toàn phần được dùng để chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến nếu nồng độ PSA tự do nằm trong khoảng 4 - 10 ng/ml. Nếu tỷ lệ PSA tự do/PSA toàn phần dưới 15%, nguy cơ bị ung thư tiền liệt tuyến là rất cao. 2. Khi nào nên thực hiện xét nghiệm PSA? Thực tế, không phải ai cũng được thực hiện xét nghiệm PSA. Phương pháp này chỉ được áp dụng trong một số trường hợp đặc biệt. Cụ thể như: 
3. Chỉ số PSA và những cảnh báo nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến Đối với người bình thường, chỉ số PSA toàn phần trong máu sẽ rất thấp (dưới 4 ng/mL). Tuy nhiên, càng lớn tuổi kích thước của tuyến tiền liệt sẽ càng tăng cao. Chỉ số PSA là dấu ấn của ung thư tiền liệt tuyến. Cụ thể như sau:
Tuy nhiên, không phải cứ có nồng độ PSA trong máu tăng cao đồng nghĩa với việc bị mắc ung thư tiền liệt tuyến. Một số tình trạng bệnh lý khác cũng có thể dẫn đến tăng nồng độ PSA trong máu như: viêm tuyến tiền liệt, Phì đại tuyến tiền liệt lành tính , bí đái phải đặt sonde niệu đạo... Do đó, để chẩn đoán chính xác hơn ung thư tiền liệt tuyến, người bệnh cần định lượng chỉ số PSA tự do và tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần. Thực tế, việc xác định tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần giúp chẩn đoán và phân biệt hiệu quả những trường hợp bị ung thư tiền liệt tuyến. Việc xác định tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần giúp chẩn đoán và phân biệt hiệu quả những trường hợp bị ung thư tiền liệt tuyến Nếu nồng độ PSA toàn phần huyết tương tăng từ 4 lên 10 ng/mL, tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần ≤ 0,15 sẽ giúp chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến với độ đặc hiệu khoảng 56,5% và độ nhạy 85%. Đặc biệt, có khoảng 23% bệnh nhân mắc ung thư tiền liệt tuyến có tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần dao động từ 0,15-0,19. Khoảng 9% bệnh nhân bị ung thư tiền liệt tuyến có tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần ≥ 0,20. Để bảo vệ sức khỏe, nam giới đặc biệt là những người có độ tuổi từ 50 trở lên cần thăm khám và thực hiện những xét nghiệm cần thiết để phát hiện và điều trị ung thư tiền liệt tuyến hiệu quả. PSA là kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt. Trong điều kiện bình thường nó xuất hiện trong máu với nồng độ rất thấp. Khi tuyến tiền liệt bị viêm, phì đại hoặc ung thư, nồng độ PSA sẽ tăng lên. Giá trị bình thường 0-4 ng/ml. Trong ung thư tiền liệt 100% bệnh nhân có PSA > 4 ng/ml, có khoảng 70% số bệnh nhân có PSA > 10 ng/ml. Giá trị của xét nghiệm PSA là định hướng chẩn đoán và theo dõi điều trị. PSA tăng không đồng nghĩa là bệnh nhân bị ung thư tiền liệt tuyến vì khi tuyến tiền liệt bị viêm, khi thăm trực tràng, trong phì đại tuyến tiền liệt nồng độ PSA cũng tăng. Xét nghiệm PSA là xét nghiệm có giá trị để theo dõi điều trị, đặc biệt với các bệnh nhân ung thư đã được phẫu thuật hoặc cắt tinh hoàn, điều trị bằng estrogen.... Để tăng giá trị chẩn đoán của PSA có thể làm thêm xét nghiệm PSA tự do (fPSA). Các nghiên cứu đều thấy rằng tỷ lệ fPSA/tPSA có giá trị cao trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt, bình thường tỷ lệ này là 0,25. Trong ung thư tiền liệt tuyến, tỷ lệ này < 0,17 do bệnh nhân chủ yếu tăng PSA dạng kết hợp (tPSA) mà không tăng PSA tự do (fPSA). Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 xét nghiệm PSA được tiến hành bằng 2 nhóm kỹ thuật: ELISA và hoá phát quang miễn dịch. Nếu bệnh nhân có yêu cầu xét nghiệm nhanh thì có thể trả kết quả sau 40 phút kể từ khi lấy máu. Mọi thắc mắc về xét nghiệm PSA có thể liên hệ PGS.TS Lê Văn Don, Chủ nhiệm khoa Miễn dịch Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, điện thoại 043.8212644 (trong giờ hành chính). Chỉ số PSA bao nhiêu là nguy hiểm?Khi mắc ung thư tiền liệt tuyến tốc độ tăng PSA toàn phần trong máu sẽ tăng nhanh hơn bình thường. Những người có tốc độ tăng PSA toàn phần từ 0.75 ng/mL/năm trở lên sẽ có nguy cơ mắc ung thư tiền liệt tuyến cao hơn. Những người có tốc độ tăng PSA < 0.75 ng/mL/năm có nguy cơ mắc bệnh tuyến tiền liệt lành tính. Xét nghiệm PSA hết bao nhiêu tiền?Bảng giá một số xét nghiệm tầm soát ung thư do Viện Huyết học – Truyền máu TW thực hiện:. Chỉ số Fpsa bình thường là bao nhiêu?GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG Fee PSA: 0,1-1,5 ng/mL. Phì đại tuyến tiền liệt bao nhiêu là bình thường?Tuyến tiền liệt bình thường ở người trưởng thành nặng khoảng từ 15 - 25g, chiều rộng 4cm, chiều dài 3cm, đường kính trước - sau khoảng 2cm. Ở nam giới từ 45 tuổi trở lên, kích thước và chức năng tuyến tiền liệt bắt đầu mất ổn định. |
