? Thuật ngữ này xuất hiện trong lĩnh vực kinh tế học và tài chính, thuật ngữ “Moral Hazard” được sử dụng để chỉ một loại rủi ro đặc biệt liên quan đến đạo đức và hành vi của các chủ thể kinh tế. Vậy bản chất của Moral Hazard là gì? Hãy cùng Trader Forex khám phá chi tiết về cách nó ảnh hưởng đến hệ thống kinh tế và xã hội.  Show
Moral Hazard, hay Rủi ro đạo đức, là một thuật ngữ trong kinh tế và tài chính để chỉ tình huống rủi ro xảy ra khi một cá nhân hoặc tổ chức có đạo đức suy thoái. Moral Hazard xảy ra khi một bên có thông tin ưu thế hành động theo cách có lợi cho mình, mặc dù hành động đó có thể gây hại cho bên có thông tin kém hơn. Hiện tượng này phát sinh sau khi giao dịch được thực hiện, khi một bên tiến hành các hành động ẩn giấu và lợi ích của bên đối tác bị ảnh hưởng. Đối với bên có thông tin kém, các hành vi không đứng đắn và có thể gây nguy hiểm được cho là các hành vi của bên có thông tin ưu thế. Khi một bên trong thỏa thuận không chịu trách nhiệm về các rủi ro tiềm ẩn, khả năng xảy ra Moral Hazard tăng lên. Trong ngành cho vay và bảo hiểm, vấn đề này rất phổ biến, nhưng nó cũng có thể tồn tại trong mối quan hệ lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động. Một số thuật ngữ về Moral HazardThông tin bất cân xứngThông tin bất cân xứng, còn được gọi là bất cân xứng thông tin hoặc Asymmetric information, là trạng thái không cân bằng trong việc chia sẻ thông tin giữa các bên tham gia giao dịch khi mức độ hiểu biết không đồng đều. Đơn giản mà nói, thông tin bất cân xứng xảy ra khi một bên có nhiều thông tin và hiểu biết hơn về một vấn đề, và việc họ hành động dựa trên thông tin đó có thể gây thiệt hại cho bên kia hoặc thậm chí toàn xã hội. Hai hệ quả nổi bật và nguy hiểm nhất của thông tin bất cân xứng là rủi ro đạo đức và lựa chọn đối nghịch. Lựa chọn đối nghịchLựa chọn đối nghịch là một cơ chế trong thị trường phát sinh từ thông tin bất cân xứng, dẫn đến một kết quả là thông tin bị che giấu trên thị trường. Trong một thị trường, lựa chọn đối nghịch xảy ra khi người mua hoặc người bán có thông tin chi tiết hơn về tính chất của sản phẩm trong khi bên kia không biết. Điều này tạo ra một tình huống bất cân xứng thông tin trước khi giao dịch được thực hiện. Mâu thuẫn Người ủy quyền Bên được ủy thácMâu thuẫn Người ủy quyền và bên ủy thác, hay còn gọi là Principal – Agent problem, là hiện tượng khi người được ủy quyền hoặc người thừa hành không thực hiện đúng nhiệm vụ được giao mà thay vào đó hành động vì lợi ích cá nhân, gây thiệt hại cho bên kia. Nó tương tự như Moral Hazard, nhưng có thêm yếu tố lựa chọn đối nghịch. Tình huống này xảy ra do sự chia lìa quyền điều hành và quyền sở hữu trong một tình huống không cân xứng thông tin. Cụ thể, khi người đại diện được chủ sở hữu thuê để thực hiện lợi ích cho bên mình, nhưng người đại diện lại hành động ngược lại vì lợi ích cá nhân của họ. Agent problemAgent problem là một dạng đặc biệt của rủi ro đạo đức (Moral Hazard), trong đó bên được ủy thác (đại lý) có thông tin ưu thế hơn so với bên ủy thác (bên giám sát). Bên giám sát không thể quan sát hoạt động của bên được ủy thác một cách đầy đủ và bên được ủy thác cũng nhận thức vấn đề này. Tình trạng này tạo ra động cơ cho bên được ủy thác hành động không phù hợp. Ví dụ, người quản lý ngân hàng có nhiệm vụ cấp tín dụng cẩn thận để đảm bảo thu hồi vốn và lãi suất cho vay một cách hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên, một số người lại cho vay theo các dự án rủi ro, nhằm lợi dụng quan hệ để chia lợi nhuận bất hợp pháp. Khi gặp rủi ro và mất vốn, ngân hàng và cả nền kinh tế sẽ chịu tổn thất, trong khi những người này chỉ cần nghỉ việc và tìm công việc khác. Agent problem có thể dẫn đến việc lạm dụng quyền hành, gây thiệt hại cho bên giám sát và ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ thống tài chính hoặc tổ chức. Nguồn gốc của Moral HazardThuật ngữ Moral Hazard là gì xuất phát từ lĩnh vực bảo hiểm và được các nhà cung cấp dịch vụ bảo hiểm ở Anh quốc sử dụng từ thế kỷ 17. Vào những năm 60 của thế kỷ 20, thuật ngữ này bắt đầu được các nhà kinh tế Hoa Kỳ sử dụng để nói về tình trạng kém hiệu suất phát sinh từ rủi ro đạo đức. Sau đó, thuật ngữ “Moral Hazard” đã trở nên phổ biến hơn và không chỉ giới hạn trong lĩnh vực bảo hiểm. Nó được sử dụng để ám chỉ các yếu tố tâm lý. Ở nhiều quốc gia, thuật ngữ này đã được sử dụng bằng tiếng Anh hoặc phiên âm theo ngôn ngữ của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, thuật ngữ “Moral Hazard” đã được dịch thành nhiều cụm từ khác nhau như “Rủi ro đạo đức”, “Nguy hiểm đạo đức”, “Mối nguy đạo đức”, “Nguy cơ đạo đức”, “Suy thoái đạo đức”, “Chơi lận”, “Tính ỷ lại”, “Tâm lý ỷ lại”, “Ỷ thế làm liều” hoặc có thể sử dụng trực tiếp thuật ngữ gốc là “Moral Hazard”. Ví dụ minh họaRủi ro đạo đức là tình trạng mà chúng ta có thể gặp phải trong nhiều tình huống và lĩnh vực khác nhau. Đặc biệt, nó thường xuất hiện trong lĩnh vực bảo hiểm và ngân hàng. Trong lĩnh vực ngân hàngNguyên nhân gây ra rủi ro đạo đứcMoral Hazard trong lĩnh vực ngân hàng xảy ra trong trường hợp thiếu sự giám sát tài chính từ phía chính phủ và cổ đông. Điều này tạo ra một tình huống mà ngân hàng có khả năng tiếp tục hoạt động mạo hiểm mà không phải chịu trách nhiệm về hậu quả. Nguyên nhân chính của Moral Hazard trong ngân hàng là niềm tin rằng chính phủ sẽ can thiệp và cứu giúp các ngân hàng khi gặp khó khăn để bảo vệ lợi ích của người gửi tiền. Điều này có thể dẫn đến sự thất bại trong việc quản lý rủi ro đạo đức tại các ngân hàng. Rủi ro đạo đức trong việc cho vay và quản lý rủi ro tín dụngNgoài ra, ngân hàng cũng có khả năng gặp phải Moral Hazard từ phía người đi vay. Khi ngân hàng không thẩm định và đánh giá chính xác tính hiệu quả của kế hoạch kinh doanh mà người đi vay đưa ra, người đi vay có thể được kích thích sử dụng khoản vay một cách mạo hiểm hơn. Điều này đặt ngân hàng vào tình huống không mong muốn và tăng nguy cơ rủi ro đạo đức. Trong các khoản vay có quy mô lớn, ngân hàng thường áp dụng cơ chế khác biệt và ít dám cho các doanh nghiệp vay số tiền lớn, ngay cả khi có mối quan hệ gần gũi với khách hàng. Nguyên nhân chính là do ngân hàng lo ngại về rủi ro cao. Đặc biệt, trong tình huống có thể rơi vào vòng xoáy pháp lý chỉ cần một khoản vay gặp rủi ro. Điều này dẫn đến xuất hiện cơ chế Moral Hazard và lựa chọn đối nghịch. Những người mong muốn thu lợi nhuận nhận ra rằng chỉ có hai cách để có được khoản vay lớn là sở hữu ngân hàng hoặc xây dựng mối quan hệ với những người nắm quyền. Kết quả là, trong môi trường tài chính được sắp đặt cho các cuộc chơi lớn, thị trường chỉ còn lại những ngân hàng hoặc tổ chức tài chính với sự sở hữu chéo và các mối quan hệ thân hữu. Trong lĩnh vực bảo hiểmMoral Hazard xảy ra khi bên được bảo hiểm thay đổi hành vi của mình sau khi ký hợp đồng bảo hiểm vì thiếu thông tin và sự giám sát đầy đủ từ bên cung cấp dịch vụ bảo hiểm. Ví dụ, sau khi mua bảo hiểm cho tài sản, bạn có thể không có động cơ để bảo vệ tài sản vì bạn nghĩ rằng mất mát sẽ được bồi thường bởi công ty bảo hiểm. Thậm chí, có những trường hợp người ta cố ý gây hư hỏng hoặc châm ngòi cháy nhà để nhận tiền bồi thường từ bảo hiểm cháy. Do công ty bảo hiểm không biết cách bạn sử dụng tài sản, bạn có thể thực hiện những hành động mà không tuân thủ quyền lợi của hợp đồng bảo hiểm. Các biện pháp phòng ngừa rủi ro đạo đứcCó một số biện pháp phòng ngừa rủi ro đạo đức mà các tổ chức và doanh nghiệp có thể áp dụng để giảm thiểu khả năng xảy ra hành vi này, cụ thể:
Các vụ án liên quan đến rủi ro đạo đứcCuộc khủng hoảng kinh tế 2008 – 2009Một ví dụ rõ ràng về Moral Hazard là gì khi cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 – 2009 xảy ra, khi nhiều tổ chức tài chính và ngân hàng gặp khó khăn về thanh khoản. Tình trạng này ảnh hưởng mạnh đến nền kinh tế, làm giảm cung tiền, giảm sản lượng và tăng tỷ lệ thất nghiệp. Để khắc phục tình hình, chính phủ của Mỹ và Anh đã phải can thiệp bằng cách triển khai các gói cứu trợ lớn. Từ cuộc khủng hoảng tài chính này, chính phủ đã nhận ra rằng cần phải bảo lãnh và cứu trợ các ngân hàng để ngăn nguy cơ phá sản. Tuy nhiên, việc chính phủ cứu trợ lại tạo ra một vấn đề, đó là tạo ra một loại tiền tệ trong tương lai mà cho rằng chính phủ sẽ luôn sẵn lòng can thiệp để cứu trợ khi ngân hàng gặp khó khăn. Sau cuộc khủng hoảng tài chính, Moral Hazard đã xảy ra. Thay vì ngân hàng thực hiện các biện pháp để ngăn chặn tình trạng khó khăn trong tương lai, họ chờ đợi sự cứu trợ từ chính phủ. Điều này khuyến khích ngân hàng tiếp tục chấp nhận các rủi ro nếu chúng mang lại lợi nhuận tạm thời. Ngân hàng được hưởng lợi khi rủi ro có thể dẫn đến lợi nhuận cao hơn. Họ cũng được hưởng lợi từ các gói cứu trợ của chính phủ nếu rủi ro thất bại và ngân hàng phá sản. Bê bối LIBOR 2012Rủi ro đạo đức là sự liên kết giữa lạm dụng thị trường tài chính và tội phạm cổ cồn trắng. Một vấn đề quan trọng là thao túng thị trường tài chính, và việc thao túng LIBOR là ví dụ minh chứng cho vấn đề này. Tuy nhiên, việc này không chỉ do một tổ chức đơn lẻ mà là sự cùng chung tay của các ngân hàng lớn như RBS, HSBC, Barclays và LLoyds nhằm tạo ra lợi nhuận thông qua việc thao túng tỷ giá LIBOR. Barclays đã phải chịu một số tiền phạt lớn do tham gia vào vụ bê bối gây thiệt hại ước tính khoảng 9 tỷ USD. Có tổng cộng 11 ngân hàng lớn trên thế giới có khả năng phải trả phạt xấp xỉ 14 tỷ USD do liên quan đến vụ việc này. Sau vụ bê bối LIBOR, Cơ quan Quản lý Tài chính Anh (FCA) đã tiếp nhận vai trò giám sát tỷ lệ LIBOR từ Hiệp hội Ngân hàng Anh. (BBA), và sau đó trách nhiệm này đã được chuyển giao cho Cơ quan Quản lý Điểm chuẩn ICE (IBA). Hiện nay, sau khi đại dịch Covid-19 đã qua, cuộc khủng hoảng kinh tế đã gây ra đe dọa nghiêm trọng về Tình trạng Moral Hazard. Các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau để cứu vãn nền kinh tế, và nhà đầu tư đang bắt đầu cân nhắc về các chính sách cực đoan và những tác động tiềm tàng. Mối lo ngại về Moral Hazard đã bắt đầu nổi lên trong họ, vì người vay có thể xâm nhập vào rủi ro nhiều hơn khi dựa vào mạng lưới an toàn do chính phủ thiết lập. Moral Hazard là gì đã được trình bày một cách cụ thể. Có thể thấy, đây là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là trong tài chính và bảo hiểm. Nó xuất phát từ hành vi không đạo đức trong thị trường, khi các cá nhân hay tổ chức tận dụng lợi thế và hành động mạo hiểm mà không phải chịu trách nhiệm đầy đủ về hậu quả. Điều này có thể dẫn đến những giao dịch không công bằng và tiềm ẩn nguy cơ. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về ý nghĩa của tình trạng Moral Hazard và tầm quan trọng của việc ngăn chặn nó trong lĩnh vực kinh tế. Tôi là Lê Võ Trọng Tú, một Trader Full Time với đam mê phân tích và nhiệt huyết với những con số. Hãy kết nối và chia sẻ cùng chúng tôi – TraderForex. Tôi không hứa sẽ giúp bạn “giàu nhanh”, nhưng tôi sẽ cung cấp cho bạn những “công cụ” để tạo đà phát triển tốt nhất có thể. |
