Ngoại tâm thu thất là bệnh lý khiến cho tim bị lỗi nhịp, tuy bản chất tương đối đơn giản nhưng với những người mắc bệnh tim thì bệnh lại dễ làm tăng nguy cơ bị đột tử. Vì thế, với những bệnh nhân này, việc phát hiện sớm để điều trị kịp thời có vai trò rất quan trọng đối với sự sống người bệnh. Show
1. Bệnh ngoại tâm thu thất là gì?Ngoại tâm thu thất là một dạng rối loạn nhịp tim nên tim thường đập không đều Ngoại tâm thu thất là thuật ngữ được dùng để chỉ tình trạng rối loạn nhịp khiến cho tim đập không đều. Hiểu cụ thể về bệnh này như sau: - Trái tim gồm 4 buồng: 2 buồng trên (tâm nhĩ) và 2 buồng dưới (tâm thất). Trong đó: tế bào ở nút xoang (tâm nhĩ) giữ nhiệm vụ điều khiển nhịp tim bằng cách truyền tín hiệu điện đến cho tâm thất để tâm thất co lại và đẩy máu ra khỏi tim để đi đến khắp cơ thể. - Khi cơn co bóp ở tâm thất bất thường theo hướng xảy ra quá sớm trước khi tâm nhĩ phát ra báo tín hiệu co bóp thì nhịp tim không bơm đủ máu cho cơ thể nên gọi là loạn nhịp tim (nhịp tim không đều). Hệ lụy của nó là nhịp mạch cũng bất thường theo. 2. Nguyên nhân gây ra và triệu chứng thường gặp ở người bị ngoại tâm thu thất2.1. Nguyên nhân gây ra bệnhBệnh ngoại tâm thu thất xảy ra chủ yếu là do sự xuất hiện của cồn, nicotine, caffeine và stress. Ngoài ra, chất gây nghiện, một số loại thuốc, bệnh suy tim sung huyết, huyết áp cao, nhồi máu cơ tim cũng có thể gây ra bệnh lý này. Có rất nhiều yếu tố khác được xem là tăng nguy cơ mắc bệnh, điển hình là: - Thuốc lá. - Lo lắng triền miên. - Vận động quá sức. Bệnh ngoại tâm thu thất có thể gặp ở bất cứ ai, không phân biệt độ tuổi. Người đang khỏe mạnh vẫn có khả năng mắc bệnh khi tiếp xúc thường xuyên với yếu tố nguy cơ gây bệnh. 2.2. Triệu chứng thường gặpHầu như các trường hợp mắc bệnh ngoại tâm thu thất không có triệu chứng đặc biệt. Nếu có, thi thoảng họ sẽ thấy tim đập lỡ một nhịp rồi sẽ có một nhịp mạnh hơn bình thường để bù lại ngay sau đó. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể có cảm giác tim đập mạnh đến mức như muốn nhảy khỏi lồng ngực, mạch loạn nhịp, cuồng nhĩ,... 3. Mức độ nguy hiểm và biện pháp phòng ngừa ngoại tâm thu thất3.1. Mức độ nguy hiểm của bệnh ngoại tâm thu thấtVề cơ bản, với những người có điều kiện sức khỏe bình thường thì không cần phải lo lắng về bệnh lý này vì nó không hề nguy hiểm. Tuy nhiên, với những người mắc bệnh lý về tim thì dễ bị ngoại tâm thu thất và dễ trở nặng, đe dọa trực tiếp đến sự sống của người bệnh. Người có bất thường trong cấu trúc tim nếu bị ngoại tâm thu thất thì nguy cơ đột quỵ rất cao Đặc biệt, có những bệnh nhân bị ngoại tâm thu với tần suất dày đặc kèm cảm giác mệt mỏi, khó thở, đánh trống ngực... Trường hợp này thì việc điều trị là cần thiết vì nếu để lâu ngày bệnh dễ trở nặng, hiệu quả bơm máu của tim trở nên kém đi và tim phải làm việc nhiều hơn mức bình thường, kéo dài sẽ gây suy tim. Ngoài ra, những bệnh nhân bị ngoại tâm thu thất trên nền bệnh tim khác có nguy cơ bị đột quỵ rất cao. Trường hợp này cần điều trị hiệu quả bệnh lý chính thì mức độ nguy hiểm của ngoại tâm thu mới giảm xuống. Về cơ bản, đây là bệnh lý dễ dẫn đến nhịp nhanh thất rồi tiến triển thành một dạng rối loạn nhịp tim rất nguy hiểm là rung thất. Dạng này có thể gây đột tử khi người bệnh không được cấp cứu kịp thời. Do đó, những ai đã được bác sĩ chẩn đoán bị ngoại tâm thu thất thì cần phải nghiêm túc tuân thủ hướng dẫn điều trị kết hợp cùng việc duy trì lối sống lành mạnh để giảm thiểu những rủi ro do bệnh gây ra. 3.2. Phương pháp phòng ngừa diễn tiến bệnh hiệu quảNhững người bị ngoại tâm thu thất đồng thời hoặc đã từng mắc bệnh lý tim mạch cần đặc biệt chú ý đến biện pháp phòng ngừa bệnh tiến triển bằng cách: Những người bị rối loạn nhịp tim nên tránh xa thuốc lá và các loại chất kích thích - Tránh xa tình trạng căng thẳng, thuốc lá, cồn, nicotin, cafein vì chúng sẽ khiến nhịp tim bị rối loạn ở mức nghiêm trọng hơn. - Tập các bài tập như: yoga, phản hồi sinh học để giảm thiểu căng thẳng. - Tập thể dục đều đặn nhưng cần vừa sức. Nếu khi tập thể dục thấy bệnh trở nên nặng hơn thì khả năng cao là đã mắc bệnh lý khác ở tim, cần gặp bác sĩ để kiểm tra xem có nên tiếp tục luyện tập thể dục bình thường hay không. - Nếu phát hiện tình trạng khó thở, đau ngực, tim đập nhanh bất thường thì cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay. Thường thì đối với bệnh nhân có triệu chứng ngoại tâm thu, bác sĩ sẽ thực hiện điện tim để xem nhịp tim có bất thường hay không, từ đó có cơ sở để chẩn đoán bệnh. Đây là xét nghiệm có tác dụng ghi lại hoạt động điện của cơ tim được làm khi người bệnh đã có triệu chứng bệnh. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh thực hiện điện tim Holter để ghi lại hoạt động điện cơ tim trong 24 giờ. Một số trường hợp, khi cần thiết có thể sẽ phải làm điện tim gắng sức để kiểm tra hoạt động của tim khi người bệnh vận động mạnh. Tất cả những kiểm tra này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tim mạch uy tín, dưới môi trường thiết bị y tế hiện đại và đạt chuẩn của Bộ Y tế. Nếu đang nghi ngờ mình có triệu chứng của bệnh ngoại tâm thu thất, bạn có thể đến trực tiếp khoa Tim mạch của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC thăm khám. Tại đây, bạn sẽ được các bác sĩ chuyên khoa đầu ngành kiểm tra để có chẩn đoán chính xác và đưa ra phương án điều trị phù hợp (khi cần thiết). Ngoài ra, nếu có thêm bất kỳ câu hỏi nào có liên quan đến bệnh lý này, bạn đọc cũng có thể liên hệ với tổng đài 1900 56 56 56 để chia sẻ. Qua tổng đài này, bạn sẽ được đội ngũ chuyên gia Y tế của bệnh viện đưa ra những lời khuyên, những thông tin bổ ích về vấn đề mà bạn quan tâm, từ đó bạn sẽ biết nên làm gì để bảo vệ tốt nhất cho sức khỏe của chính mình.
Theo thuyết cổ điển, ngoại tâm thu là một nhát bóp ngoại lai gây ra bởi một xung động phát ra đột xuất và lớn hơn bình thường từ một ổ nào đó của cơ tim bị kích thích. Trong thực nghiệm hay khi mổ lồng ngực, người ta có thể gây ra ngoại tâm thu một cách dễ dàng bằng cách chạm một vật nhọn vào bất kỳ một điểm nào đó của cơ tim. Như vậy, trên điện tâm đồ, ta thấy ngoại tâm thu là những nhát bóp “lạ kiểu” xen kẽ đây đó vào dòng các nhát bóp giống nhau của nhịp cơ sở. Khi xung động xuất phát: Từ tâm thất, thì ta gọi là ngoại tâm thu thất rất hay gặp trong lâm sàng. Từ tâm nhĩ, thì gọi là ngoại tâm thu nhĩ hay ngoại tâm thu trên thất ít gặp hơn. Để phân biệt với các sóng của các nhát bóp cơ sở, người ta đánh thêm dấu phẩy vào các sóng của ngoại tâm thu, thí dụ P’, R’, Q’R’S’… Ngoại tâm thu thấtNgoại tâm thu thất là một nhát bóp có những tính chất sau: Thất đồ QRS’ giãn rộng (≥ 0,13s), trát đậm, có móc, với STT’ trái chiều, nghĩa là ở chuyển đạo nào QRS’ dương thì ST’ chênh xuống và T’ âm và ngược lại: đó là một hình dạng méo mó trông khác hẳn các nhát bóp cơ sở nên rất dễ nhận biết. Đặc biệt là biên độ của ngoại tâm thu thường cao hơn hẳn phức bộ cơ bản do hình thái khử cực của ngoại tâm thu bắt đầu từ một bên tâm thất (bị kích động) làm tăng số lượng các tế bào âm tính (đã khử cực) đối lập với các tế bào dương tính (còn cực) ở phía tâm thất bên kia, do đó mà sản sinh ra một sức điện động lớn hơn. Nhưng điều đó không có nghĩa là nhát bóp sẽ mạnh hơn. Trái lại, nó còn yếu hơn vì khử cực bất thường đó không đồng đều, hơn nữa lại quá sớm, chưa đủ thời gian để đầy tâm thất. Hình dạng đó có thể giống hình blốc nhánh phải (ngoại tâm thu thất trái, nó có tiên lượng nặng hơn) hay giống blốc nhánh trái (ngoại tâm thu thất phải) hay biến dạng linh tinh trên cùng một chuyển đạo (ngoại tâm thu nhiều dạng với tiên lượng nặng hơn nữa). Cũng có khi nó “lai” nửa trước giống ngoại tâm thu (giãn rộng, biến dạng), nửa sau giống QRS bình thường (thanh, mảnh). Người ta gọi đó là nhát bóp hỗn hợp vi do một xung động xoang và một xung động từ ổ ngoại lai cùng đồng thời tiến vào khử cực thất sinh ra. Vì thế, nhát bóp hỗn hợp bao giờ cũng “sớm” rất ít (RR’ ≈ RR). Thất đồ đó phải sớm, nghĩa là nếu ta đo khoảng cách RR’ (từ nhát bóp đi liền trước ngoại tâm thu đến ngoại tâm thu), ta sẽ thấy nó ngắn hơn một khoảng RR của nhịp cơ sở (RR’ < RR): đây là một tính chất bắt buộc phải có, nếu không có thì không gọi là ngoại tâm thu. Khoảng RR’ đó được gọi là khoảng ghép của ngoại tâm thu. Trong đa số trường hợp trên cùng một bản điện tâm đồ các khoảng ghép của tất cả các ngoại tâm thu đều bằng nhau: người ta gọi đó là hiện tượng khoảng ghép không đổi. Trường hợp khoảng ghép thay đổi và ngoại tâm thu nhiều dạng thì gọi là ngoại tâm thu nhiều ổ, nó có tiên lượng rất xấu. Ở đa số trường hợp, ta có nghỉ bù sau ngoại tâm thu, nghĩa là nếu ta đo khoảng R’R (từ ngoại tâm thu đến nhát bóp đi liền sau nó), ta sx thấy nó dài hơn một khoảng RR cơ sở, đủ mức bù cho sự ngắn lại của khoảng ghép RR’. Tóm lại, nếu đo thẳng khoảng RR’R, ta sẽ thấy nó dài đúng gấp đôi một khoảng RR cơ sở. Riêng ở những ca nhịp chậm, đôi khi ta thấy không có nghỉ bù mà khoảng RR’R cũng chỉ dài bằng một khoảng RR cơ sở: ở đây ngoại tâm thu coi như chỉ lọt vào giữa hai nhát bóp cơ sở bình thường chứ không thủ tiêu một nhát bóp cơ sở nào. Trường hợp này được gọi là ngoại tâm thu xen kẽ. Trường hợp là ngoại tâm thu nghỉ bù, ta có thể thấy đi kèm vào thất đồ ngoại tâm thu, có một sóng P nó có thể rơi vào bất kỳ trước, trong hay sau thất đồ mà không có liên hệ gì với nó. Hơn nữa, ta thấy khoảng cách từ sóng P đó tới sóng P trước nó đều bằng một khoảng PP cơ sở, và nếu P đứng trước QRS’ thì khoảng PQ’ bao giờ cũng nhỏ hơn 0,12s. Ngoại tâm thu trên thấtNgoại tâm thu trên thất là một nhát bóp có những tính chất sau: Thất đồ QRST’ rất giống các thất đồ của nhịp cơ sở; vì thế, nhiều người không chú ý và không phát hiện ra ngoại tâm thu nhĩ. Nhưng cũng có khi, QRS’ lại giãn rộng với STT’ trái chiều, giống như ngoại tâm thu thất, đây là loại ngoại tâm thu trên thất có dẫn truyền lệch hướng. Cũng có khi thất đồ QRST’ biến hẳn, chỉ còn lại mỗi sóng P’: ta gọi là ngoại tâm thu trên thất bị blốc. Hai loại này là do ngoại tâm thu xuất hiện quá sớm nên vấp phải tình trạng trơ tương đối của truyền thất do nhát bóp trước sinh ra. Mọi thất đồ có kèm một sóng P’ sớm (nghĩa là PP’ < PP), nhiều khi sớm đến nỗi chồng lên cả T của nhát bóp trước như một cái móc của nó. Sóng P’ này thường là biến dạng (có móc, dẹt, âm) với hình dạng khác với P cơ sở. Sóng P’ này có thể đứng trước QRST’ với PR’ ngắn lại hay dài ra, hoặc đứng sau QRST’ hoặc chui mất hút vào trong QRST’ (ngoại tâm thu nút giữa). Khoảng cách từ ngoại tâm thu đến nhát bóp sau nó dài đúng bằng một khoảng RR cơ sở: người ta gọi đó là ngoại tâm thu dịch nhịp; nhưng ở phần lớn các ca, RR’ hơi dài hơn RR, nghĩa là trung gian giữa dịch nhịp và nghỉ bù. Như vậy, ta thấy rõ chính sự vắng mặt của khoảng nghỉ bù là có giá trị chẩn đoán nhất vì nó chứng minh là có sự tham gia của nhĩ. Nguyên do: ngoại tâm thu (nhất là ngoại tâm thu thất) là một chứng rất phổ biến trong lâm sàng và có thể do nguyên nhân thực tổn hay cơ năng. Ngoại tâm thu thực tổn thường đi kèm với nhồi máu cơ tim hoặc một bệnh cơ tim hay van tim. Nó không mất đi và có khi tăng nhiều lên khi gắng sức. Nó có thể: nhiều ổ, có biên độ thấp, có QRS giãn quá 0,16s, có nhánh nội điện chậm nhiều, có Q rộng, có sóng một pha STT hỗn hợp… Ngoại tâm thu cơ năng phần lớn là do rối loạn thần kinh thực vật (tim dễ bị kích động) hay do một phản xạ từ bộ tiêu hóa, sinh dục, tiết niệu, đường mật. Ngoại tâm thu cơ năng bao giờ cũng giảm đi hay mất hẳn khi làm gắng sức. Ngoài ra, ngoại tâm thu còn có thể do: thiếu oxy, dùng digitalis, quinidin, procainamid, thuốc gây mê. |