Biểu đồ pareto trong quản trị chất lượng là gì năm 2024

Trong hành trình không ngừng để cải thiện chất lượng sản xuất, Biểu đồ Pareto là một trong bảy công cụ quản lý chất lượng (7 QC Tools) mà mọi doanh nghiệp nên biết đến và sử dụng. Hãy cùng Daco.vn tìm hiểu Biểu đồ Pareto là gì, ý nghĩa, cách áp dụng và cách vẽ Biểu đồ Pareto trong Excel thông qua nội dung bài viết sau đây.

1. Biểu đồ Pareto là gì?

Biểu đồ Pareto (Pareto Chart) là một dạng biểu đồ hình cột với các cột số liệu được sắp xếp theo thứ tự từ thấp tới cao. Các số liệu trong đồ thị sẽ phản ánh một cách chân thực nhất các dữ liệu thu thập được, nhờ đó người sử dụng có thể xác định được đâu là những nguyên nhân quan trọng nhất trong một nhóm các nguyên nhân (thường có rất nhiều). Là một trong 7 công cụ quản lý chất lượng hiệu quả, Biểu đồ Pareto đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và ưu tiên vấn đề.

Biểu đồ Pareto được xây dựng dựa trên học thuyết Pareto (Theo tên của một nhà kinh tế học người Ý). Tiến sĩ người Mỹ Juran đã ứng dụng phương pháp này vào lĩnh vực quản lý chất lượng (Quality Management) để phân loại các vấn đề về chất lượng thành các vấn đề trọng yếu và thứ yếu. Ông chỉ ra rằng phần lớn những khuyết tật và chi phí chất lượng cho những khuyết tật này xuất phát từ một số ít trong số nhiều nguyên nhân.

Pareto Chart sử dụng các cột để minh họa các hiện tượng và nguyên nhân, nhóm lại các dạng như là các khuyết tật, sửa chữa, tái sản xuất, khiếu nại và hỏng hóc. Đường gấp khúc được thêm biểu đồ vào để chỉ ra tần suất tích luỹ. Biểu đồ Pareto sắp xếp các dạng khuyết tật trên trục hoành X theo tần số và tổng sai lỗi hoặc số khuyết tật và tổng tích luỹ của chúng trên trục tung Y.

Tham khảo thêm:

• Tổng quan về 7 công cụ quản lý chất lượng mới (7 New Tools)
• Tìm hiểu về IQC PQC OQC trong hệ thống kiểm soát chất lượng

2. Ý nghĩa biểu đồ Pareto (Pareto Chart) là gì?

Biểu đồ Pareto được ứng dụng rộng rãi để lựa chọn các vấn đề, đối tượng nghiên cứu và khảo sát tại giai đoạn lập kế hoạch trong quá trình giải quyết vấn đề về chất lượng. Ngoài ra, dựa vào Pareto Chart doanh nghiệp có thể xác nhận kết quả của hoạt động khắc phục khi các hành động này đã được thực hiện. Từ biểu đồ Pareto, chúng ta có thể thấy:

• Hạng mục nào quan trọng nhất;
• Hiểu được mức độ quan trọng;
• Để nhận ra tỉ lệ của một số hạng mục trong tổng số các hạng mục;
• Mức cải tiến đạt được sau khi đã thực hiện hoạt động cải tiến;
• Dễ dàng thuyết phục người khác về một vấn đề nào đó khi chỉ cần nhìn trên biểu đồ.

Nhờ đó biểu đồ Pareto không chỉ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp mà còn cho các thành viên trong một tổ chức từ cấp lãnh đạo cho đến các nhân viên. Ý nghĩa biểu đồ Pareto cụ thể như sau:

• Lợi ích đối với doanh nghiệp: Hỗ trợ trong xây dựng kế hoạch phân bổ tài chính và nguồn nhân lực, giúp định hướng tổ chức phát triển vững chắc. Ngoài ra, việc khoanh vùng các vấn đề cần ưu tiên giải quyết cũng giúp cho doanh nghiệp giảm bớt được chi phí và thời gian trong khi vẫn nâng cao về hiệu suất công việc.
• Lợi ích đối với lãnh đạo: Pareto Chart giúp các nhà lãnh đạo nắm chắc và hiểu rõ được tình hình phát triển, hoạt động của doanh nghiệp.
• Lợi ích đối với nhân viên: Biểu đồ Pareto giúp nhân viên xác định được các công việc cần phải giải quyết và xây dựng bản kế hoạch phân công rõ ràng, từ đó nâng cao được hiệu suất trong quá trình làm việc.

3. Các bước để tạo biểu đồ Pareto

Để tạo một Pareto Chart, chúng ta cần thực hiện theo 9 bước sau:

Bước 1: Xác định cần nghiên cứu vấn đề gì và cách để thu thập dữ liệu

• Xác định vấn đề cần được nghiên cứu (các hạng mục sai hỏng, khuyết tật, tổn thất, tần suất xuất hiện rủi ro,…)
• Xác định những dữ liệu cần có để phân loại chúng (dạng khuyết tật, quá trình, thiết bị, vị trí, công nhân, phương pháp).
• Xác định phương pháp và thời gian thu thập dữ liệu.

Bước 2: Lập phiếu kiểm tra liệt kê theo các hạng mục/chỉ tiêu

• Nên dựa vào các phiếu sẵn
• Nếu không có phiếu sẵn, phải xây dựng các phiếu mới theo các hạng mục/chỉ tiêu thực tế.

Bước 3: Điền số liệu vào trong bảng dữ liệu và tính toán: Tính tổng số theo từng hạng mục, tổng số tích lũy, phần trăm tích lũy và phần trăm tổng thể.

Bước 4: Lập bảng số liệu để vẽ biểu đồ Pareto

• Đưa các số liệu sắp xếp theo thứ tự giảm dần của hạng mục từ trên xuống dưới.
• Nếu có nhóm thêm các dạng khác thì đặt ở cuối cùng.

Bước 5: Vẽ trục tung, trục hoành của biểu đồ

• Trục tung: Chia trục tung phía bên trái từ 0 đến tổng số tất cả các chỉ tiêu (tổng số tích lũy), chia trục tung phía bên phải từ 0% đến 100%
• Trục hoành: Được chia thành các khoảng dựa theo số các hạng mục đã được phân loại.

Bước 6: Xây dựng nên biểu đồ cột: Vẽ các chỉ tiêu dạng cột theo số liệu của bảng đã lập, thứ tự từ trái sang phải liền kề nhau.

Bước 7: Vẽ đường tích lũy (đường cong của Pareto)

• Vẽ đường chéo đi ngang qua cột thứ nhất, xuất phát từ điểm mút dưới bên trái hướng tới điểm mút trên bên phải của cột này.
• Đánh dấu các giá trị tích lũy phía trên bên phải khoảng cách của mỗi một cột hạng mục, nối các điểm lại bằng một đường thẳng.

Bước 8: Viết những thông tin liên quan cần thiết cho biểu đồ Pareto.

• Những chi tiết liên quan tới biểu đồ: Tiêu đề, con số quan trọng, đơn vị, tên người vẽ biểu đồ.
• Các hạng mục liên quan đến dữ liệu: Thời gian thu thập dữ liệu, tổng số dữ liệu, chủ đề và địa điểm nghiên cứu.

Bước 9: Phân tích biểu đồ Pareto

• Những cột cao hơn tương ứng với đoạn đường cong có tần suất tích lũy tăng nhanh nhất, thể hiện lỗi sai hỏng xảy ra nhiều nhất, cần được ưu tiên giải quyết.
• Những cột thấp hơn tương ứng với đoạn đường cong có tần suất tích lũy tăng ít hơn thể hiện cho những lỗi sai hỏng ít quan trọng hơn, xảy ra ít hơn.

Sau khi đã hiểu rõ "Biểu đồ Pareto là gì?" cũng như lợi ích, ý nghĩa, cách tạo Pareto Chart, Daco sẽ hướng dẫn các bạn cách vẽ biểu đồ Pareto trong excel và phân tích nó ở phần tiếp theo của bài viết.

4. Hướng dẫn cách vẽ và phân tích Biểu đồ Pareto trong Excel

Để có thể phản ánh các dữ liệu một cách chân thực nhất trên biểu đồ Pareto thì quá trình vẽ cần phải được thực hiện cẩn thận. Sau đây là hướng dẫn cách vẽ biểu đồ Pareto trong Excel với các hình ảnh minh họa chi tiết:

4.1. Cách vẽ biểu đồ Pareto trong Excel

Để có thể phản ánh các dữ liệu một cách chính xác và chân thực nhất thì quá trình vẽ biểu đồ Pareto cần phải được thực hiện cẩn thận. Sau đây là hướng dẫn các bước cụ để vẽ một biểu đồ Pareto trong Excel với các hình ảnh ví dụ minh họa.

Bước 1: Tạo một bảng số liệu thống kê các vấn đề hiện có với số lần xuất hiện tương ứng.

Bước 2: Sắp xếp các vấn đề trong bảng theo thứ tự giảm dần dựa theo số lần vấn đề xuất hiện

Bước 3: Tính giá trị tỷ lệ tích lũy cho mỗi một vấn đề

Công thức để tính giá trị tích lũy là:

Tích lũy vấn đề x = Tích lũy vấn đề x-1 + Vấn đề x

Khi áp dụng vào trong bảng số liệu trên ta sẽ có:

• Tích lũy VĐ2 = VĐ2 = 2607
• Tích lũy VĐ1 = Tích lũy VĐ2 + VĐ1 = 2607 + 1003 = 3610

Lần lượt ta có kết quả cuối cùng là:

Bước 4: Tính phần trăm tích lũy cho từng vấn đề

Vì Pareto Chart sử dụng số liệu phần trăm để phản ánh dữ liệu thu thập đã được nên bạn cần phải tính phần trăm tích lũy cho từng vấn đề theo công thức sau:

% Vấn đề x = (Tích lũy x/Tổng số tích lũy) x 100%

Ví dụ: % VĐ1 = (3610/4802) x 100% = 75%

Sau khi tính số liệu phần trăm sẽ có kết quả như sau:

Bước 5: Vẽ biểu đồ Pareto

Cách để vẽ biểu đồ Pareto sẽ được tiến hành theo những thao tác sau:

- Chọn phần dữ liệu để vẽ đồ thị gồm các cột Vấn đề, Số lần và %Tích lũy

- Chọn Insert (chèn) ⇒ Charts (đồ thị) ⇒ Stacked column (Dạng đồ thị cột xếp chồng 2D). Sau khi lựa chọn sẽ hiển thị biểu đồ như sau:

Tiếp theo thực hiện chuyển cột tích lũy trở thành dạng đồ thị tuyến tính bằng cách bấm chọn biểu đồ và bấm chuột phải ⇒ Chọn Change Chart Type ⇒ Chọn combo và đổi cột tích lũy qua dạng đồ thị Line (đồ thị tuyến tính).

Sau khi thay đổi, biểu đồ sẽ có dạng như sau:

Tiếp theo tách thang tỉ lệ của %Tích lũy sang trục bên phải bằng cách chọn đồ thị Line ⇒ Bấm chuột phải ⇒ chọn Format Data Series ⇒ Secondary Axis. Sau khi thực hiện các thao tác, biểu đồ sẽ có dạng như sau:

Tiếp theo chúng ta tiến hàng điều chỉnh giá trị max và min trong hai cột đồ thị. Trong đó trục phía bên trái có giá trị Max là tổng số lần xuất hiện của các vấn đề và giá trị Min là 0, còn trục bên phải sẽ có giá trị Max = 100% và giá trị Min = 0%. Điều chỉnh giá trị bằng cách lựa chọn các trục trái phải ⇒ bấm chuột phải ⇒ chọn Format Axis.

Tiếp theo chúng ta sẽ kéo một đầu của đồ thị tuyến tính về 0 bằng cách chèn thêm một hàng có giá trị là 0% vào bảng dữ liệu. Sau đó chọn đồ thị ⇒ click chuột phải ⇒ Select Data ⇒ chọn mục %Tích lũy ⇒ Edit ⇒ Chọn lại dải dữ liệu.

Tiếp theo chúng ta có thể điều chỉnh lại cách trình bày của đồ thị sao cho trực quan và sinh động hơn với các phương pháp sau:

• Chọn vào từng biểu đồ và nhấn chuột phải ⇒ Add data label để hiển thị các số liệu.
• Tăng độ rộng của cột bằng cách nhấn chuột phải vào cột ⇒ Chọn Format Data Series ⇒ Gap Width = 0.
• Căn chỉnh đồ thị cột và đồ thị đường sao cho cả hai đồ thị tương quan với nhau bằng cách nhấn chọn đồ thị ⇒ Layout ⇒ Axes ⇒ Secondary Horizontal. Bấm chuột phải vào dòng tên cột ở bên trên, chọn Format Axis ⇒ Axis Position ⇒ On tick marks. Sau đó chọn Labels ⇒ Labels Position ⇒ None.

Sau khi thực hiện theo các thao tác vẽ biểu đồ Pareto trên, chúng ta sẽ có các kết quả như sau:

4.2 Phân tích mô hình Pareto Chart Excel

Sau khi hoàn thành vẽ Pareto Chart Excel, chúng ta sẽ có được biểu đồ như sau:

Từ đây chúng ta có thể suy ra rằng những vấn đề nào nằm ở phía bên trái của đường thẳng vuông góc cùng với trục hoành sẽ gây ra đến 80% hậu quả và cần được ưu tiên giải quyết trước.

5. Những điểm cần lưu ý khi áp dụng biểu đồ Pareto là gì?

Sau đây là một số điểm cần lưu ý khi áp dụng Pareto Chart:

- Phân tích biểu đồ Pareto rất quan trọng trong quá trình cải tiến. Do đó, việc thực hiện cải tiến cần phải được sử dụng cùng với nhiều công cụ thống kê.

- Mặc dù biểu đồ Pareto mang nhiều ý nghĩa đối với doanh nghiệp, tuy nhiên không phải cứ vấn đề nào cũng cần phải vẽ Pareto Chart. Những vấn đề đơn giản có thể nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và giải quyết ngay mà không cần phải tiến hành những bước phân tích phức tạp.

- Biểu đồ Pareto chỉ nên được áp dụng khi tình trạng vấn đề lớn mà không tìm được nguyên nhân khiến nó gây ra. Lúc này sử dụng Pareto Chart có thể đẩy nhanh quá trình phân tích và tìm ra được vấn đề khó khăn đang mắc phải của doanh nghiệp.

Kết luận

Qua nội dung bài viết DACO đã cung cấp đầy đủ thông tin để bạn hiểu Biểu đồ Pareto là gì? Đây là một công cụ rất quan trọng trong quản lý chất lượng. Biểu đồ này giúp các nhà quản lý phân loại các nguyên nhân/nhân tố ảnh hưởng có tính đến tầm quan trọng của chúng đối với sản phẩm, từ đó xác định những vấn đề cần ưu tiên giải quyết.

Với sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ mới, ngoài sử dụng các công cụ QC các doanh nghiệp nên ứng dụng hệ thống quản lý sản xuất MES giúp tăng khả năng đánh giá và kiểm soát chất lượng một cách hiệu quả và tự động hơn. Liên hệ ngay với DACO qua số hotline: