Ngoài ra sự suy giảm miễn dịch chung của cơ thể do đang mắc các bệnh kinh niên như viêm gan, xơ gan hay đang điều trị các thuốc corticoide gây giảm đáp ứng miễn dịch kéo dài cũng góp phần làm giảm hiệu quả của vắc - xin. Bệnh dại là bệnh chủ yếu xảy ra ở động vật máu nóng như chó, mèo. Người mắc bệnh dại là do chó bị bệnh dại cắn hoặc cào... Nước dãi của các chó nhiễm bệnh có nhiều vi rút dại sẽ truyền sang người qua vết cắn, vết cào hoặc qua vết thương trầy xước trên da. Sau khi bị chó dại cắn hay cào, thời gian ủ bệnh ở người có thể từ 2-8 tuần, cũng có khả năng kéo dài đến trên 1 năm. Thời kỳ ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết thương, vị trí vết thương và lượng vi rút dại được truyền sang người. Người bị mắc bệnh dại cũng có hai thể lâm sàng là thể hung dữ và thể liệt. Người bị chó dại cắn cần phải xử lý ngay vết thương bằng cách rửa thật sạch với nước xà phòng đặc 20%, nước muối 0,9%; sau đó sát khuẩn vết thương bằng cồn. Trường hợp cần thiết có thể cắt lọc vết thương nhưng không khâu ngay, chỉ khâu những trường hợp vết cắn đã quá 3 ngày để tránh sự phát tán của vi rút dại. Sát khuẩn vết thương cũng có tác dụng chống bội nhiễm và giảm đến mức tối thiểu lượng vi rút dại xâm nhập vào cơ thể người. Những trường hợp cần phải tiêm đồng thời cả vắc-xin dại và huyết thanh kháng dại khi chó cắn nghi ngờ là chó dại hoặc đang lên cơn dại; có vết cắn ở đầu, mặt, cổ, đầu chi nơi có nhiều dây thần kinh, bộ phận sinh dục dù vết cắn rất nhẹ; có nhiều vết cắn nguy hiểm, vết cắn sâu. Sau khi bị chó, mèo cào, cắn, cần rửa sạch vết thương với thật nhiều nước và xà phòng, sau đó sát trùng bằng cồn iốt, đi tiêm vắc - xin ngay trong những giờ đầu tiên là biện pháp hữu hiệu nhất ngăn cản virut dại xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương. Trong cuộc điều tra của ngành y tế, chỉ có 16/48 (33,33%) người đến tiêm trong vòng 24 giờ; 5/48 (10,42%) sau 48 giờ và 56% (27/48) đến tiêm sau 3 ngày. Những trường hợp chết vì bệnh dại đã chứng tỏ bệnh nhân bỏ qua việc đi tiêm vắc - xin từ 77% - 94,6% hoặc 2 - 3 ngày sau mới đi tiêm (2,3,8). Ngược lại các bệnh nhân đã sử dụng các biện pháp được đồn đại trong dân gian như: Bôi dầu gió, dầu hỏa, dầu xanh, đắp ớt hiểm, đất sét, tỏi, củ kiệu, lấy nọc bằng dao liếc, uống thuốc nam để xử lý vết thương chiếm đến 47,8 %. Rõ ràng những biện pháp như vậy chưa chứng tỏ là cứu được bệnh nhân trong trường hợp nhiễm virut mà đôi khi còn mắc thêm các bệnh nhiễm trùng khác do làm bẩn vết thương. Cho đến nay, kể cả Y học hiện đại và Y học cổ truyền đều khẳng định bệnh dại khi đã lên cơn đều dẫn đến tử vong 100%. Biện pháp duy nhất để cứu chữa những người bị súc vật dại cắn hoặc tiếp xúc với vi rút dại là phải tiêm vắc- xin dại và huyết thanh kháng dại càng sớm càng có hiệu quả. Tuyệt đối không chữa bằng thuốc nam để tránh cái chết oan uổng. Cần khuyến cáo nên 6 tháng một lần tiêm phòng 6 mũi vắc - xin cho các nhân viên phòng thí nghiệm làm việc với virut dại và kiểm tra hiệu giá kháng thể. Những người có nguy cơ cao như các nhân viên thú y, chăn nuôi, công nhân lâm nghiệp, các nhân viên y tế làm việc tại các khoa lây...và mọi người dân muốn an tâm nên áp dụng việc tiêm ngừa này. Khi tiêm vắc-xin dại cần chú ý phải tiêm đủ liều theo quy định của nhà sản xuất; tiêm đúng liều lượng, đúng kỹ thuật và vắc-xin được bảo quản ở nhiệt độ từ 4-8 độ C; phải tiêm đúng khoảng cách giữa các mũi tiêm theo hướng dẫn của nhà sản xuất vắc-xin. Đồng thời không được làm việc quá sức, không uống rượu, không dùng các chất kích thích trong thời gian tiêm; không dùng các thuốc corticoides, ACTH, thuốc làm giảm miễn dịch trong và sau khi tiêm vắc-xin dại 6 tháng. Khi đã nhiễm virus dại, bệnh nhân sẽ phải đối mặt với cái chết rất đau đớn và thương tâm. Điều đáng nói, bệnh dại có thể ngăn ngừa được nếu người bệnh được tiêm vắc xin phòng dại kịp thời. Câu chuyện bé trai Vũ Đức Duy (9 tuổi, dân tộc Nùng, ở thôn Đoàn Kết, xã Bảo Ái, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái), bị bại não, sống ở Yên Bái, bị 4 con chó nhà cắn thương tâm, nhập viện cấp cứu ở Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội) ngày 11/2/2019 vừa qua trong tình trạng nát bộ phận sinh dục, trầy xước khắp cơ thể… khiến nhiều người không khỏi xót xa. Chị Phùng Thị Trang – mẹ bé Duy – đau xót kể lại sự việc: “Khi bố cháu đang chạy ra ngoài, cháu Duy nằm ở nhà 1 mình và tiểu tiện trong vô thức thì bị 4 con chó nhà nuôi xông vào cắn xé. Cháu chỉ biết đau đớn, khóc, không nói được. Khi bố cháu chạy về 4 con chó vẫn đang cắn mất toàn bộ da vùng mu, trơ xương mu, dương vật gần như cụt. Vết thương nghiêm trọng, nhưng may mắn là cháu được các bác sĩ tận tình điều trị và tiêm phòng sớm để phòng bệnh dại”.  Vết thương chi chít trên cơ thể bệnh nhi Vũ Đức Duy. Ảnh: VTV “Thực tế đã xảy ra nhiều trường hợp chó nhà cắn trẻ nhỏ gây những tổn thương nghiêm trọng, nếu không được chăm sóc vết thương đúng cách và tiêm phòng bệnh dại, hệ quả vô cùng thương tâm. Sở dĩ bệnh dại bùng phát mạnh là do ý thức phòng bệnh của người dân chưa cao. Đa phần các nạn nhân và gia đình cho rằng những con chó là vật nuôi trong gia đình, không bị bệnh nên khi bị chó cắn, nạn nhân rất chủ quan”, BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC giải thích. Trường hợp một nữ bác sĩ thú y 24 tuổi ở Phú Thọ phát bệnh dại và tử vong vào tháng 6/2018 chỉ vì chủ quan không tiêm phòng bệnh dại sau 1 tháng bị chó cắn khi chữa bệnh cho chó chính là một bài học xót xa. Cho rằng chó chỉ bị bệnh đường hô hấp, vị bác sĩ trẻ chỉ sơ cứu cho mình, rửa vết thương, sát trùng và băng lại. Chỉ đến khi bị đau nhức chỗ chó cắn và vùng vai phải, tê bì chân tay sau đó lan ra toàn thân, kèm cảm giác khó thở, sợ gió, sợ nước… bệnh nhân mới nhập viện. Khi đó, cô đã có biểu hiện điển hình của bệnh dại: tỉnh táo, tiếp xúc được nhưng hốt hoảng, vật vã, sợ gió, sợ nước, có tiếng rít thanh quản khi uống nước, rối loạn thần kinh thực vật, nhịp tim nhanh. Bệnh tiến triển rất nhanh. Chỉ 1 ngày sau nhập viện, bệnh nhân ngừng tim, ngừng tuần hoàn. Chỉ vì chủ quan, nữ bác sĩ thú y chết vì bệnh dại, trong khi hai người khác cũng bị con chó này cắn nhưng đã tiêm phòng dại và thoát chết. Theo báo cáo của Cục y tế dự phòng – Bộ y tế, Việt Nam được xem là “điểm nóng” của bệnh dại, số ca tử vong do bệnh dại được ghi nhận đỉnh điểm trong giai đoạn 1990 – 2000 là hàng trăm trường hợp mỗi năm. Năm 2018, số người chết vì bệnh dại là 86 người, tăng 12 người so với năm 2017. Số ca tử vong vì bệnh dại xuất hiện ở 26 tỉnh, thành phố, trong đó có tính chất ổ dịch tại ba tỉnh Lào Cai, Bắc Kạn và Cà Mau. Số phải điều trị dự phòng do chó, mèo cắn trên 400.000 người. Những con số này được công bố trong Hội nghị triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh động vật trên cạn các tỉnh phía Bắc do Cục Thú y tổ chức sáng 15/02/2019 Theo Viện Nghiên cứu, Hỗ trợ thử nghiệm lâm sàng Vắc xin và Sinh phẩm y tế, bên cạnh nguồn lây bệnh từ động vật ăn thịt như khỉ, cáo, chồn, sóc, dơi…thì chó chính là động vật truyền bệnh dại phổ biến nhất. Ở Việt Nam, chó truyền bệnh dại chiếm đến gần 96%, mèo chỉ chiếm 3 – 4 %. Bệnh dại gây ra bởi khỉ và chuột rất hiếm. Ngựa, lừa khi bị dại trở nên hung hăng và cắn mạnh. Trâu, bò không cắn khi nhiễm bệnh dại. Chưa căn bệnh nào hung hiểm như bệnh dại, một khi đã lên cơn là nắm chắc “án tử” Chia sẻ về tình hình bệnh dại, BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho rằng: “Bệnh dại ở Việt Nam ngày càng tăng cao dẫn tới nhiều ca tử vong đáng tiếc. Nguyên nhân chủ yếu là do công tác phòng chống dịch bệnh chưa hiệu quả, tỷ lệ tiêm phòng dại trên người và động vật (đặc biệt là chó) còn thấp. Trong khi đó, chó là vật nuôi thả rông, được cho sống gần gũi với con người, đây chính là nguyên nhân biến “thú cưng” trở thành mối đe dọa với con người”. Không bệnh truyền nhiễm nào đáng sợ như bệnh dại, một khi đã phát bệnh dại, nghĩa là đã cầm chắc án tử trong tay. Khi bị dại, bệnh nhân biết mình sẽ chết. Bác sĩ, người nhà đều đau lòng khi thấy chết mà không thể cứu. tất cả những người mắc bệnh dại khi “chết dần trong đau đớn vật vã” đều hối tiếc vì không tiêm phòng dại. Anh P.V.H (35 tuổi, Phú Thọ) bị chính chó nhà cắn vào tay. Sau khi bị cắn, anh hoảng loạn dùng gậy đánh mạnh khiến con chó bỏ đi nên không theo dõi được, anh H. cũng chủ quan không tiêm vắc xin phòng dại. Chỉ 3 ngày sau, anh H. có triệu chứng mất ngủ, bồn chồn, kích động tăng dần. Được chuyển tới bệnh viện trong tình trạng diễn biến nặng, xuất hiện những cơn co thắt hầu họng, rít lên từng hồi khó nhọc, không thể cứu chữa, anh H. được gia đình đưa về nhà lo hậu sự. Trước khi chết, người bị dại sẽ rất đau đớn vật vã Chị P.T.C (24 tuổi, Hà Nội) cũng là một trường hợp tương tự khi bị chó cắn vào bàn tay. Dù đã cẩn thận sát trùng, rửa vết thương nhưng chị vẫn chủ quan không tiêm vacxin dại. 4 ngày sau, con chó chết, chị C. đồng thời cũng đau nhức tại chỗ cắn và vùng vai phải, tê liệt chân tay, tê liệt lan ra toàn thân. Bệnh tiến triển nhanh chóng mặt, chỉ vài ngày, tim chị C. ngừng đập, hệ tuần hoàn ngưng hoạt động và tử vong ngay sau đó. Được biết, cùng chị C. còn có 2 người khác bị chính con chó này cắn nhưng đã kịp chọn vacxin phòng dại loại tốt để tiêm phòng dại nên thoát chết. Theo BS.CKI Bạch Thị Chính: “Hiện nay, bệnh dại vẫn chưa có thuốc điều trị, do vậy việc tiêm vacxin dại là biện pháp ngừa bệnh duy nhất nếu bị chó, mèo hoặc các động vật cắn. Với những động vật nuôi trong nhà, người dân càng không nên chủ quan khi bị cắn, cần phải đi tiêm vacxin dại ngay để tránh hậu quả thương tâm”. Xem video: Sự đáng sợ của bệnh dại Bệnh dại chủ yếu lây truyền qua các vết cắn, vết trầy xước từ nước bọt của động vật bị dại sang cơ thể người. Sau khi xâm nhập, nếu không kịp thời tiêm vacxin dại, virus dại sẽ nhân nhanh số lượng ngay tại điểm cắn, di chuyển dọc theo các dây thần kinh, tiến thẳng tới hệ thần kinh trung ương với tốc độ khoảng 12-24mm mỗi ngày để bắt đầu hành trình “tàn phá”. Bệnh dại không phát ngay, thời kỳ ủ bệnh trung bình từ 30 đến 90 ngày, có thể kéo dài đến 1 năm. Vết thương càng nặng, càng gần các đầu mút thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh càng ngắn. Ngược lại, nếu vết thương nhẹ, xa thần kinh trung ương, “đoạn đường” di chuyển của virus lên đến não và thời gian ủ bệnh sẽ dài hơn. Sự lây truyền của virus dại từ vùng cơ tại vết thương Ngay khi bị nhiễm virus, nếu không tiêm vacxin dại kịp thời, triệu chứng đầu tiên của người bệnh là đau đầu, sốt, mệt mỏi, cảm giác tê và đau ngay tại vết thương. Khi virus xâm nhập sâu vào não bộ (thể viêm màng não), người bệnh bắt đầu có biểu hiện mất ngủ, sợ ánh sáng, sợ tiếng động, sợ gió, mắt long sòng sọc, tăng tiết nước bọt, hạ huyết áp. Bệnh tiến triển tăng đến mức người bệnh không thể uống nước, không nuốt được, ăn uống trở nên cực kỳ khó khăn. Ở thể này, người bệnh sẽ chết chỉ sau 1 tuần kể từ ngày phát bệnh. Thể bại liệt ít gặp hơn, thể này khiến người bệnh tê liệt toàn bộ cơ thể, rối loạn tiểu, rối loạn đại tiện, liệt tay, chân. Người bệnh sẽ tử vong ngay nếu liệt lan đến cơ hô hấp. Khi phát dại, bệnh nhân tỉnh táo hoàn toàn cho đến lúc chết. Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, nếu không may bị chó, mèo hoặc động vật hoang dã cắn, những việc cần phải làm là:
Tiêm vacxin dại là biện pháp duy nhất để phòng bệnh dại khi bị chó mèo cắn Trước đây, các vacxin sử dụng trong tiêm phòng dại là vacxin thế hệ cũ, được sản xuất từ não chuột với độ tinh khiết không cao, còn tồn đọng nhiều tế bào tồn dư từ não chuột, gây ra các biến chứng về thần kinh, khiến người bệnh suy giảm trí nhớ. Ngày nay, vacxin dại được cải thiện vượt bậc với sự xuất hiện của vacxin tiêm phòng dại thế hệ mới Verorab. Đây là vacxin được kiểm định an toàn và đáp ứng miễn dịch cao sau khi tiêm đủ liều. Ngoài lợi ích tuyệt vời ngăn ngừa bệnh dại, vacxin tiêm phòng dại thế hệ mới Verorab hoàn toàn không gây hại và không ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng. Vacxin tiêm phòng dại thế hệ mới Verorab “cứu” hàng nghìn người thoát “án tử” vì bệnh dại Hiện tại, Việt Nam đang có 3 vacxin phòng bệnh dại được cấp giấy đăng ký lưu hành, phổ biến nhất trong số đó là vacxin tiêm phòng dại thế hệ mới Verorab (Pháp), Abhayrab và Indirab (Ấn Độ). Tùy thuộc vào từng phác đồ khác nhau, quyết định tiêm phòng chó dại cắn bao nhiêu mũi sẽ khác nhau. Dưới đây là các phác đồ tiêm vacxin dại đầy đủ: Phác đồ tiêm phòng dại trước khi phơi nhiễm (chưa bị cắn)
Tiêm ở bắp, phác đồ tiêm phòng dại khi đã xác định có phơi nhiễm (đã bị cắn)
Tiêm ở bắp, phác đồ tiêm phòng dại như sau
Tiêm trong da, phác đồ tiêm phòng dại, liều 0.1ml vacxin hoàn nguyên như sau
Tiêm phòng dại cần kiêng gì? Sau khi tiêm vacxin dại, người bệnh cần tránh làm việc quá sức, tuyệt đối không uống rượu và các chất kích thích, không được dùng các thuốc làm giảm miễn dịch như corticoid, ACTH trong vòng 6 tháng. Ngoài ra, bạn có thể ăn uống bình thường như một người khỏe mạnh. Việc đảm bảo các chất dinh dưỡng, ăn uống nghỉ ngơi hợp lý sẽ đảm bảo cơ thể được phục hồi nhanh chóng. Trong trường hợp phát hiện có thể có các phản ứng lạ sau khi tiêm vacxin như buồn nôn, chóng mặt, đau đầu… người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời. Khi bị động vật cắn, nên đến các trung tâm tiêm chủng gần nhất để tiêm vacxin phòng dại càng sớm càng tốt Có cần đi tiêm không nếu bị chó mèo đã tiêm vacxin phòng dại cắn? Đến nay, chưa ai dám khẳng định súc vật đã tiêm phòng thì không bị bệnh dại. Vì vậy, ngay khi bị cắn, người bệnh vẫn phải xử trí tại chỗ vết thương ngay và đến các cơ sở y tế để được tiêm vacxin phòng dại. Thuốc tây, thuốc lá, có chữa được bệnh dại? Không có loại thuốc uống, bôi, đắp nào có thể chữa được bệnh dại. Biện pháp duy nhất để cứu người khi bị dại là tiêm vacxin dại và huyết thanh dại càng sớm càng tốt. Khi đã lên cơn dại thì 100% bệnh nhân tử vong. Tiêm phòng vắc xin dại có tác dụng phụ gì không? Một vấn đề được rất nhiều người quan tâm đó là tiêm vắc xin phòng dại có tác dụng phụ gì không? Hãy cùng nghe tư vấn của bác sĩ về vấn đề này: Thanh Hằng |
